Γράφει ο Γιάννης Αγγελάκης
Το γνωρίζουμε όλοι, ζούμε σε εποχές μεγάλων αλλαγών στη γεωπολιτική σκακιέρα.
Ο Ρόμπερτ Φισκ σε ένα πρόσφατο άρθρο του στην αγγλική Independent σημειώνε: «Το μέλλον της Ουκρανίας συνδέεται με αυτό της Συρίας». Αυτό που συνδέει Ουκρανία και Συρία είναι η Ρωσία.
Είναι ξεκάθαρο ότι ο Ασάντ θα χορεύει από τη χαρά του με τις εξελίξεις. Πλέον είναι βέβαιο πως η πίεση θα φύγει από πάνω του. Το ΝΑΤΟ, η Ευρώπη, οι ΗΠΑ, όλοι έχουν στρέψει το βλέμμα τους αλλού. Σε ένα πρώτο επίπεδο, η Ουκρανία απλά είναι πολύ πιο σημαντική από τη Συρία.
Εμβαθύνει πάνω στις ομοιότητες που παρουσιάζουν μεταξύ τους η πολιορκία της κυβέρνησης Γιανούκοβιτς και αυτής που δέχτηκε το δικό του καθεστώς. Τώρα, θέλει να δει μέχρι πού μπορεί να φτάσει ο Πούτιν για να υποστηρίξει τον σύμμαχό του στο Κιέβο.
Ο Ρόμπερτ Φίσκ θέτει στο άρθρο του ένα πολυ συγκεκριμένο ερώτημα, αυτό που θα μπορούσε να θέσει και ο Ασάντ στον εαυτό του: θα μπορέσει ο Πούτιν να στηρίξει τον Γιανούκοβιτς αν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. αυξήσουν την πίεση προς τη Ρωσία; Αξίζει η επιβίωση του Γιανούκοβιτς έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο; Εάν ναι, τότε ο Ασάντ θα πρέπει να νοιώθει ασφαλής. Όμως, τι γίνεται αν οι ΗΠΑ προσφέρουν στον Πούτιν «λευκή επιταγή» για την Ουκρανία με αντάλλαγμα την εγκατάλειψη του καθεστώτος Ασάντ;
Μοτίβα που επαναλαμβάνονται
Ο Ασάντ γνωρίζει ότι αν η Ουκρανία αποτελεί το ανατολικό τοίχος της Ρωσίας απέναντι στην Ευρώπη, η Συρία που πολεμά ενάντια στους ισλαμιστές αντάρτες είναι κομμάτι της νότιας πτέρυγας της Ρωσίας.
Γνωρίζει επίσης, ότι αν η Ρωσία αδιαφορήσει για τη Δαμασκό, αυτό θα προκαλέσει τρομερή ζημιά στα σχέδια της Μόσχας για τη «νέα» Μέση Ανατολή που δημιουργείται.
Υπάρχουν όμως και άλλες ομοιότητες και συνδετικοί κρίκοι που έχουν τη σημασία τους.
Η αρχική αντίδραση απέναντι στο καθεστώς Ασάντ – που πυροδοτήθηκε από τις επαναστάσεις σε Τυνησία και Αίγυπτο – ήταν ειρηνική. Όμως σε σύντομο χρονικό διάστημα, απόστρατοι του στρατού δημιούργησαν συνθήκες ένοπλης αντίστασης. Σύντομα, ο έλεγχος είχε περάσει σε ισλαμιστές ριζοσπάστες που είχαν σκοπό να αντικαταστήσουν το καθεστώς Ασάντ με ένα χαλιφάτο και όχι με μία «ελεύθερη Συρία» όπως αρχικά ζητούσαν οι διαδηλωτές.
Και στο Κιέβο ακολουθήθηκε μία παρόμοια πορεία. Αρχικά οι αντίπαλοι του Γιανούκοβιτς διαδήλωναν για δικαιώματα. Όμως σύντομα έγινε φανερή η αυξανόμενη επιρροή στα γεγονότα και η δυναμική ακραίων νεοφασιστικών ομάδων. Πλέον είναι γνωστό ότι αυτές οι ομάδες ήταν οπλισμένες και είχαν ηγετικό ρόλο στην αιματηρή κατάληξη των διαδηλώσεων στην Ουκρανία.
Εδώ υπάρχει ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται.
Και είναι γεγονός, ότι και στις δύο περιπτώσεις οι ΗΠΑ στήριξαν τους διαδηλωτές και το δικαίωμά τους στην «ελευθερία έκφρασης» απέναντι σε μια Ρωσία που επιμένει να υποστηρίζει «ανελεύθερα» καθεστώτα.
Το είπε ξεκάθαρα ο πρόεδρος Ομπάμα στις 20 Φεβρουαρίου: «οι διαδηλωτές έχουν ένα πολύ διαφορετικό όραμα για τη χώρα τους» και έσπευσε να υποστηρίξει την επιθυμία τους για «ελευθερία έκφρασης» και «ελεύθερες και δίκαιες εκλογές». Και συνέχισε στις δηλώσεις του όπως καταγράφηκαν στη USAToday: «Τώρα, ο κ. Πούτιν έχει μία πολύ διαφορετική θέση σε πολλά απ’ αυτά τα ζητήματα, και δε νομίζω πως αυτό είναι μυστικό… η προσέγγισή μας ως ΗΠΑ είναι να μη φανούν οι συγκεκριμένες περιπτώσεις σα μία σκακιέρα στην οποία βρισκόμαστε σε ανταγωνισμό με τη Ρωσία».
Ο Ρόμπερτ Φρισκ υποστηρίζει ότι, ο Ασάντ δε θα είχε επιβιώσει αυτά τα τρία χρόνια πολέμου στη Συρία δίχως τη στήριξη της Ρωσίας και του Ιράν και ο Γιανούκοβιτς δε θα είχε επιβιώσει το φλέρτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Ουκρανία δίχως την αδελφική αγάπη της Ρωσίας. Ο ανταγωνισμός είναι υπαρκτός και η κάθε πλευρά προσπαθεί να διαφυλάξει τα συμφέροντά της.
Η σημασία της καταστροφής του χημικού οπλοστασίου της Συρίας
Και διαπιστώνει ότι: «ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας χρησιμοποιεί σχεδόν τις ίδιες λέξεις για να εκφράσει την ενόχληση και το θυμό του προς τις ΗΠΑ για το ζήτημα της Ουκρανίας όπως είχε κάνει τότε που η Αμερική είχε απειλήσει τη Συρία με βομβαρδισμό».
Η κατάληξη στην περίπτωση της Συρίας είναι γνωστή. Η Αμερική υποχώρησε.
Αν η αφορμή για τον βομβαρδισμό της Συρίας είχε δοθεί από τη χρήση όπλων χημικού πολέμου, η Ρωσία φρόντισε να εξαφανίσει αυτή την αφορμή παρουσιάζοντας ένα σχέδιο αφοπλισμού της Συρίας από το χημικό οπλοστάσιό της.
Η Αμερική αποδέχτηκε την πρόταση – σχέδιο της Ρωσίας και μαζί συμφώνησαν την έναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών μεταξύ καθεστώτος Ασάντ και ανταρτών με προαπαιτούμενο την παράδοση του χημικού οπλαστασίου της Συρίας και την καταστροφή του από τον Οργανισμό για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων.
Σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι η συγκεκριμένη εξέλιξη ήταν μία ξεκάθαρη διπλωματική νίκη της Ρωσίας επί των ΗΠΑ.
Την ίδια στιγμή, ακόμα και σήμερα, στη Συρία η σύρραξη συνεχίζεται, ρουκέτες και βόμβες συνεχίζουν και πέφτουν, καταστρέφουν πόλεις και χωριά, ωθούν εκατομμύρια ανθρώπους στη μετανάστευση και σκοτώνουν χιλιάδες. Όμως η ειρηνευτική διαδικασία και η προσπάθεια αφοπλισμού της Συρίας από το χημικό της οπλοστάσιο, έδωσε και δίνει πολύτιμο χρόνο στο σύμμαχο προς τη Ρωσία καθεστώς Ασάντ για να παραμείνει στην εξουσία. Ναι, ήταν μια νίκη για τη Ρωσία.
Η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνουν τα γεγονότα στην Ουκρανία
Ο Ομπάμα βεβαίως συνεχίσει να υποστηρίζει ότι ήταν η απειλή στρατιωτικής επέμβασης που οδήγησε τον Ασάντ να αποδεχτεί τη συμφωνία παράδοσης του χημικού του οπλοστασίου στα Ηνωμένα Έθνη. Και θα συνεχίσει να επιμένει ότι ο Ασάντ πρέπει να αποδεχτεί μία μεταβατική κυβέρνηση που οι Αμερικάνοι, οι Βρετανοί και άλλα ευρωπαϊκά κράτη προσπαθούν να επιβάλλουν στο καθεστώς μέσω των ειρηνευτικών συνομιλιών στη Γενεύη.
Όμως, όπως σημειώνει και το AlJazeera σε σημερινό ρεπορτάζ του, μετά και τις συνθήκες όπως έχουν διαμορφωθεί από τα γεγονότα στην Ουκρανία, το να κάτσουν στο ίδιο τραπέζι ΗΠΑ και Ρωσία και να ασκήσουν πίεση στη Συρία μοιάζει πλέον απίθανο.
Οι ειρηνευτικές συνομιλίες έχουν βαλτώσει και η συμφωνία για την παράδοση και καταστροφή των χημικών που προέκυψε βρίσκεται στον αέρα.
Οι σχέσεις ΗΠΑ – Ρωσίας – σύμφωνα με το AlJazeera – είναι στο χειρότερο επίπεδο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, η απομάκρυνση των χημικών όπλων από τη Συρία δεν πάει σύμφωνα με το σχέδιο και κανείς δε φαίνεται ικανός να κάνει τίποτα γι’ αυτό.
Ποιος θα επιβάλλει, λοιπόν, μία νέα μεταβατική κυβέρνηση; Μέσω ποιων ειρηνευτικών συνομιλιών, όταν οι δυνάμεις που «επιθυμούν» την «ειρήνη», βρίσκονται πλέον σε ανοιχτή σύγκρουση για την Ουκρανία; Το μέλλον της Συρίας αλλάζει.
Το βέβαιο είναι ότι οι Σύριοι έχουν κατανοήσει ότι η Ρωσία είναι αρκετά μεγάλη για να πολεμήσει σε δύο μέτωπα. Αυτό που τώρα ελπίζουν είναι ότι ο Ομπάμα θα αποδειχτεί εξίσου ξεδοντιασμένος στο Κιέβο όσο φάνηκε πως είναι και στη Δαμασκό.
Το γνωρίζουμε άλλωστε όλοι, ζούμε σε εποχές μεγάλων αλλαγών.
Με πληροφορίες από Aljazeera, Independent, Washingtonpost, Globaltimes, USAtoday, carnegieendowment