Του Σίμου Ανδρονίδη *
Πριν από λίγες ημέρες, ο υποψήφιος για την προεδρία του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος (ΠΑΣΟΚ), Ανδρέας Λοβέρδος, προχώρησε στην ανακοίνωση των βασικών του θέσεων εν όψει των επικείμενων εσωκομματικών εκλογών.
Όπως ήδη είχε αφήσει να διαφανεί, ο υποψήφιος για την αρχηγία του κόμματος που εν προκειμένω, ανά περιόδους της Μεταπολίτευσης, υπήρξε «κυρίαρχο κόμμα»[1] με βάση τα κριτήρια που θέτει ο Γάλλος πολιτικός επιστήμονας Maurice Duverger, έκανε λόγο για την επιστροφή του ΠΑΣΟΚ,[2] των συμβόλων και του πολιτικού λόγου που σχετίζεται με αυτό, επιδιώκοντας έτσι εναργώς την αντικατάσταση του Κινήματος Αλλαγής το οποίο και αξιολογείται πλέον ως Κεντροαριστερό εγχείρημα το οποίο και έχει απωλέσει την κοινωνική-πολιτική δυναμική του.
Ας δούμε τι γράφει ο δημοσιογράφος Μάριος Δανηλόπουλος στην εφημερίδα ‘Η Καθημερινή’ για την επιδίωξη του Ανδρέα Λοβέρδου: «Ο βουλευτής Αθηνών –σε πράσινο φόντο και με τον πασοκικό ήλιο να τον συνοδεύει– ανέφερε ότι θα εισηγηθεί στο συνέδριο τη μετονομασία του ΚΙΝΑΛ σε ΠΑΣΟΚ, ωστόσο διευκρίνισε ότι το προσκλητήριό του περιλαμβάνει όλες τις δυνάμεις του ενιαίου φορέα. «Θέλουμε κοντά μας εκείνους που ήρθαν στον χώρο όταν πολλοί έφευγαν», ήταν η χαρακτηριστική αποστροφή του, τονίζοντας, ωστόσο, πως «δεν μπορούμε να κρύβουμε το όνομα του ΠΑΣΟΚ για να κρατάμε ένα όνομα που επελέγη από ανθρώπους οι οποίοι λίγο μετά αποχώρησαν».[3]
Πάνω σε αυτό το πλαίσιο συγκροτεί την πολιτική του ρητορική ο Ανδρέας Λοβέρδος, οικοδομεί τις θεωρούμενες ως διαφορές του τόσο από τους συνυποψηφίους του όσο και από την Νέα Δημοκρατία και τον ΣΥΡΙΖΑ, καταθέτοντας μία ατζέντα η οποία και είναι κινητοποιητική, στο βαθμό που θέτει ως διακύβευμα το να διεγείρει θετικά ανακλαστικά στο άκουσμα του ονόματος ΠΑΣΟΚ, πολιτική, στο βαθμό που επιθυμεί την μετατόπιση του κομματικού-πολιτικού άξονα, ιδεολογική, με βασικό ‘εργαλείο’ του πολιτικού-ιδεολογικού ανταγωνισμού αυτό που σπεύδουμε να ορίσουμε την ενδιάμεση τοποθέτηση του φορέα μεταξύ Νέας Δημοκρατίας και ΣΥΡΙΖΑ.[4]
Η τοποθέτηση[5] δεν συμβαίνει όμως χωροταξικά, αλλά, αντιθέτως, ιδεολογικά, αναδεικνύοντας εκείνα τα στοιχεία που δύνανται να καταστήσουν το ΠΑΣΟΚ (το οποίο όπως είδαμε προκρίνει), προτιμητέα επιλογή έναντι της ‘ξεπερασμένης’ Δεξιάς και της δημαγωγικής και λαϊκιστικής Αριστεράς του ΣΥΡΙΖΑ: Κεντροαριστερές (και όχι απλά Κεντρώες) αφηγήσεις, τεκμηριωμένες προγραμματικά προτάσεις, ευρωπαϊκό προφίλ, έμφαση στην αποτελεσματικότητα.
Αξίζει όμως να σημειωθεί πως από την ρητορική Λοβέρδου εκ-λείπουν ειδικότερες αναφορές στη Σοσιαλδημοκρατία (ΠΑΣΟΚ εδώ) ως δύναμης «κυβερνητικής κλίσεως»,[6] κατά την εύστοχη διατύπωση του Γεράσιμου Μοσχονά, κάτι που βέβαια παρατηρείται και στους άλλους υποψηφίους για την προεδρία του κόμματος, ευρύτερες πολιτικές-προγραμματικές επεξεργασίες για τις σημερινές και σύνθετες προκλήσεις εντός και εκτός Ελλάδος, ως απόρροια και της ιδιαίτερα μονοθεματικής καμπάνιας[7] που διεξαγάγει, όπως επίσης, το πως σχεδιάζει να επανακτήσει το ΠΑΣΟΚ σημαντικό μέρος της κοινωνικής-πολιτικής του δυναμικής, και το πως προτίθεται ο ίδιος να αξιοποιήσει τους συνυποψηφίους του.
Από μόνη της η συναισθηματικώ τω τρόπω επίκληση του, όσο σημαντική και να είναι, δεν αρκεί από μόνη της για την αντιστροφή του κλίματος.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Ή έννοια του κατά τον Duverger «κυρίαρχου κόμματος», όπως τονίζει ο Θανάσης Διαμαντόπουλος, άπτεται κύρια δύο παραγόντων: 1) Ο πρώτος παράγοντας αφορά την χρονική διάρκεια της πολιτικής του κυριαρχίας, «χωρίς, όμως, αναγκαία να φτάνει πάντα την απόλυτη πλειοψηφία», και, 2) «οι ιδέες, οι θεωρίες, το «στυλ», οι μέθοδοι του είναι κυρίαρχες για όλο αυτό το διάστημα, ταυτιζόμενες με (και χρωματίζοντας) την περίοδο αυτή». Εντός των δύο κυβερνητικών οκταετιών του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος (1981-1989/1996-2004), οι δύο αυτοί παράγοντες συμπίπτουν, όχι πάντα απόλυτα και δίχως αντιφάσεις, εξασφαλίζοντας του, σχετική μακροημέρευση στην εξουσία και δη στην κυβερνητική εξουσία, με την παραμονή του στην εξουσία να συνδέεται με την διαμόρφωση ενός συγκεκριμένου πειστικού πολιτικοϊδεολογικού αφηγήματος το οποίο και κατάφερνε να επικρατεί επί του αντίστοιχου συντηρητικού. Ίσως ένα «στυλ» ΠΑΣΟΚ, την περίοδο της ενδιάμεσης Μεταπολίτευσης να σχετίζεται με οργανωσιακές διαδικασίες και με τους όρους ένταξης και στράτευσης στο κόμμα, ενώ, την περίοδο του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος, συνδέεται με την θέσπιση χρονικών οροσήμων και την επίτευξη συγκεκριμένων διακυβευμάτων πολιτικής, αφήνοντας να διαρρεύσει, πολιτικά, μία αίσθηση ‘κληρονομιάς’: Το «στυλ» ΠΑΣΟΚ, οι ιδέες του, συν-διαμορφώνονται και από την κληρονομιά που θέλει να αφήσει, εκεί όπου η πολιτική και η άσκηση της, έχουν στραμμένο το βλέμμα στο μέλλον. Βλέπε σχετικά, Διαμαντόπουλος Θανάσης, ‘Το κομματικό φαινόμενο: Μορφές, συστήματα, οικογένειες κομμάτων,’ Εκδόσεις Παπαζήσης, Αθήνα, 1993, σελ. 271.
[2] Η σχετική ρητορική του Ανδρέα Λοβέρδου έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ακριβώς διότι εστιάζει σε μία λογική απενοχοποίησης του ΠΑΣΟΚ και της όλης πολιτικής-κυβερνητικής του πορεία, σπεύδοντας έτσι άμεσα να αντιμετωπίσει τις αρνητικές προσλήψεις του ΠΑΣΟΚ, όπως αυτές αρθρώθηκαν και κατατέθηκαν στη δημόσια σφαίρα (βλέπε την περίοδο της κρίσης), προτάσσοντας τα θετικά του επιτεύγματα με όρους σύγκρισης και με την Νέα Δημοκρατία και με τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς (ΣΥΡΙΖΑ).
[3] Βλέπε σχετικά, Δανηλόπουλος Μάριος, ‘Μετονομασία ΚΙΝΑΛ σε ΠΑΣΟΚ προτείνει ο Λοβέρδος,’ Διαδικτυακή έκδοση εφημερίδας ‘Η Καθημερινή,’ 21/09/2021, www.kathimerini.gr/politics/561506311/metonomasia-kinal-se-pasok-proteinei-o-loverdos/ Ουσιαστικά, επρόκειτο περί αντικατάστασης του Κινήματος Αλλαγής από το ΠΑΣΟΚ και όχι περί απλής «μετονομασίας» του, όπως υποστηρίζει ο Μάριος Δανηλόπουλος, εκεί όπου ο Ανδρέας Λοβέρδος, καθιστά την ‘παλινόρθωση’ του ΠΑΣΟΚ κεντρικό διακύβευμα και της προεκλογικής τους εκστρατείας, αλλά και της πολιτικής που δύναται να ακολουθήσει σε περίπτωση που εκλεγεί πρόεδρος του κόμματος, θέτοντας ως σημείο αναφοράς την δυνατότητα της πολιτικής και συναισθηματικής ταύτισης του ιστορικού κομματικού φορέα με ψηφοφόρους που το υποστήριζαν για χρόνια, αλλά το εγκατέλειψαν κύρια την περίοδο της κρίσης. Οπότε, αρχικά, δεν μεταβαίνουμε σε ένα σχήμα προσέλκυσης νέων υποστηρικτών-ψηφοφόρων, αλλά επιστροφής ενός μέρους έστω των παλαιών, με τις συνεχείς αναφορές του ΠΑΣΟΚ εδώ να έχουν ρόλο κινητοποιητικού παράγοντα: ‘Ήρθε η ώρα να επιστρέψετε στο φυσικό σας χώρο.’
[4] Ακόμη και οι ειδικότερες αναφορές στο είδος της αντιπολίτευσης που προτίθεται να ασκήσει το ΠΑΣΟΚ, σε περίπτωση εκλογής του Ανδρέα Λοβέρδου, επιτελούνται με τους επι-γενόμενους όρους της ανά-κλησης στο προσκήνιο της Ανδρεοπαπανδρεϊκής ρητορικής περί «μη προνομιούχων, κάτι που μας ωθεί να πούμε πως, πέραν της άμεσης πολιτικής στόχευσης, ανακύπτει δραστικά, εν τω μέσω της προεκλογικής καμπάνιας, μία γενικότερη και μη συγκεκριμενοποιημένη έγκληση στους ‘από κάτω,’ στους έχοντες επισφαλή θέση, σε αυτούς που κινδυνεύουν με υποβάθμιση της θέσης τους. «Προσδιορίζοντας, δε, το περιεχόμενο του… νέου ΠΑΣΟΚ, μίλησε για ένα κόμμα «πατριωτικό, μεταρρυθμιστικό, προοδευτικό, που όταν βρίσκεται στην αντιπολίτευση δεν θα διστάζει να συμφωνεί στην όποια θετική ενέργεια των κυβερνήσεων, αλλά θα αντιστρατεύεται κάθε ενέργεια που θα πλήττει τους μη προνομιούχους». Βλέπε σχετικά, Δανηλόπουλος Μάριος, ‘Μετονομασία ΚΙΝΑΛ σε ΠΑΣΟΚ προτείνει ο Λοβέρδος…ό.π.
[5] Το Κίνημα Αλλαγής ως συνεργατικό, πολιτικά, εγχείρημα, δεν καθίσταται για τον Ανδρέα Λοβέρδο, παρά ‘ανιστορικό,’ ήτοι, ένα συνεργατικό-συμμαχικό σχήμα το οποίο και στερείται ιστορίας, εν αντιθέσει πάλι, με το ΠΑΣΟΚ. Η αντίληψη αυτή, παραγνωρίζει την συνολική δραστηριοποίηση του Κινήματος Αλλαγής από την στιγμή που συγκροτήθηκε, τον βαθμό συσπείρωσης που κατάφερε να πετύχει, επιτυγχάνοντας επίσης να σταθεροποιήσει, διαμέσου της διεύρυνσης, τον Σοσιαλδημοκρατικό χώρο σε μία περίοδο εντεινόμενης αντιπαράθεσης μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και του ΣΥΡΙΖΑ, τον σταδιακό εμπλουτισμό των πολιτικών-προγραμματικών του θέσεων, την ενίσχυση της κοινωνικής-πολιτικής επιρροής, κάτι που εκφράσθηκε και εκλογικά, με βάση το αποτέλεσμα των βουλευτικών εκλογών της 7ης Ιουλίου του 2019, όταν το Κίνημα Αλλαγής κατέλαβε την τρίτη θέση έναντι της νεο-ναζιστικής Χρυσής Αυγής, αυξάνοντας κατά 2% περίπου το εκλογικό του ποσοστό (από 6% σε 8%). Από μόνη της αυτή η επιτυχία καθίσταται ιστορική, εάν ιδίως λάβουμε υπόψιν τα χαρακτηριστικά της δράσης και του λόγου που άρθρωσε η Χρυσή Αυγή τα προηγούμενα χρόνια.
[6] Βλέπε σχετικά, Μοσχονάς Γεράσιμος, ‘Σοσιαλδημοκρατία: Συγκρότηση και λογική μιας πολιτικής δύναμης,’ Κοινοβουλευτική Επιθεώρηση, 1990, σελ. 118.
[7] Οι θέσεις του Ανδρέα Λοβέρδου για το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα και την διαχείριση του, αποδίδουν έμφαση, μονοσήμαντα και φοβικά, στο ζήτημα της ασφάλειας (δημιουργία χώρων διαμονής προσφύγων-μεταναστών), στη διάκριση μεταξύ προσφύγων-οικονομικών μεταναστών, την στιγμή όπου η συγκεκριμένη διάκριση, έτσι όπως τίθεται, δεν μπορεί να συλλάβει την συνθετότητα του φαινομένου και τους ενίοτε πολλούς λόγους που ωθούν κάποιο υποκείμενο να εγκαταλείψει την χώρα του, στη λογική της χρήσης βέτο εντός των οργάνων της Ευρωπαϊκής Ένωσης την στιγμή όπου απαιτούνται ευρύτερες συνθέσεις και συναινέσεις, μη δίνοντας παράλληλα έμφαση στο ζήτημα της διαμόρφωσης ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος (δομές πρόνοιας) για τους ήδη εδώ διαμένοντες πρόσφυγες-μετανάστες, στην πρόσβαση μικρών παιδιών στην εκπαίδευση, στην έννοια της ενσωμάτωσης ή της συμπερίληψης τους. Βλέπε σχετικά, ‘Ανδρέας Λοβέρδος: Ήρθε η ώρα για το ΠΑΣΟΚ του 21ου αιώνα,’ Ενημερωτική Ιστοσελίδα ‘Capital.gr,’ 20/09/2021, www.capital.gr/politiki/3583033/andreas-loberdos-irthe-i-ora-gia-to-pasok-tou-21ou-aiona
