Στην αποδόμηση ενός εκ των κεντρικών επιχειρημάτων των Βρετανών για την παραμονή των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο προχώρησε η εκπρόσωπος της Τουρκίας στην 24η Σύνοδο της Διακυβερνητικής Επιτροπής της Unesco – η οποία πραγματοποιήθηκε από τις 29 έως τις 30 Μαΐου- για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) όπου και συζητήθηκε το θέμα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, το οποίο βρίσκεται σταθερά στην ατζέντα της, εδώ και 40 χρόνια.
Είπε χαρακτηριστικά πως «δεν είναι σε γνώση μας η ύπαρξη οθωμανικού εγγράφου (φιρμάνι) που να νομιμοποιεί την αγορά», γεγονός που αποτελεί για πρώτη φορά μία ξεκάθαρη θέση ως προς το ζήτημα της νομιμοποίησης της αγοράς των Γλυπτών από τη Βρετανία το 1816 στη βάση οθωμανικού εγγράφου που είχε ή δεν είχε ο λόρδος Έλγιν.
Πώς η Τουρκία αποδόμησε το βασικό επιχείρημα των Βρετανών
Πιο συγκεκριμένα, η προϊσταμένη του τμήματος Καταπολέμησης της Λαθρεμπορίας του υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού της Τουρκίας, Ζεϊνέπ Μποζ, μιλώντας στη Σύνοδο της Unesco, είπε για τα Γλυπτά του Παρθενώνα: «Θέλουμε ολόψυχα να ευχαριστήσουμε την ελληνική αντιπροσωπεία για την προβολή των επιχειρημάτων τους με πραγματικά και συγκεκριμένα στοιχεία, όπως στην υπόθεση των Γλυπτών για περισσότερα από 40 χρόνια τώρα.
Και ως επικεφαλής της μονάδας καταπολέμησης της παράνομης διακίνησης πολιτιστικής κληρονομιάς στην Τουρκία, δεν έχουμε υπόψη μας κανένα έγγραφο που να νομιμοποιεί αυτή την αγορά που έγινε από το αποικιοκρατικό Ηνωμένο Βασίλειο εκείνη την εποχή.
Επομένως δεν νομίζω ότι υπάρχει χώρος για να συζητήσουμε τη νομιμότητά της ακόμη και σύμφωνα με τη νομοθεσία της εποχής και ανυπομονώ ολόψυχα να γιορτάσουμε την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, καθώς πιστεύουμε ότι σηματοδοτεί την αλλαγή συμπεριφοράς προς την προστασία της πολιτιστικής ιδιοκτησίας και αποτελεί το ισχυρότερο μήνυμα που δίνεται παγκοσμίως. Γι’ αυτό μείνετε δυνατοί», πρόσθεσε.
Τι είναι το Φιρμάνι όμως του Έλγιν;
Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, γνωστά και ως Ελγίνεια Μάρμαρα από τους Άγγλους αφαιρέθηκαν και κλάπηκαν για λογαριασμό του Έλγιν, πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία από το 1799 μέχρι το 1803, και μεταφέρθηκαν στην Βρετανία το 1806.
Ο Έλγιν εκμεταλλευόμενος την Οθωμανική ηγεμονία στην Ελληνική επικράτεια, ισχυρίστηκε ότι κατάφερε και απέκτησε φιρμάνι από τις οθωμανικές αρχές για την αποκαθήλωσή τους από τον Παρθενώνα με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε σχέδια, και στη συνέχεια προχώρησε στην αφαίρεση και φυγάδευσή τους.
Η ύπαρξη φιρμανιού και, αν υπήρχε, το ακριβές πνεύμα της άδειας, αμφισβητείται. Το 2019, όπως και σήμερα, Τούρκοι ερευνητές υποστήριξαν ότι δεν υπήρξε τέτοιο φιρμάνι.
Η θέση του Ηνωμένου Βασιλείου
Το Ηνωμένο Βασίλειο απάντησε επαναλαμβάνοντας τη θέση του ότι ο Έλγιν κινήθηκε με την άδεια των οθωμανικών αρχών και σύμφωνα με το φιρμάνι που του είχε δοθεί, από το οποίο επιβιώνει μια ιταλική μετάφραση ενώ έγινε λόγος για δεύτερη άδεια, σχετικά με τη μεταφορά των Γλυπτών στην Αγγλία.
Η θέση της Ελλάδας
Στη σύσκεψη αυτή η ελληνική αντιπροσωπεία είχε παρουσιάσει αναλυτικά και εμπεριστατωμένα το ιστορικό της υπόθεσης και τις θέσεις της Ελλάδας στο ζήτημα των Γλυπτών του Παρθενώνα. Μέσα από μαρτυρίες περιηγητών και λογίων της εποχής του Έλγιν τεκμηρίωσε την βίαιη απόσπαση των αρχιτεκτονικών γλυπτών από το μνημείο. Τόνισε εμφατικά την ανυπαρξία φιρμανιού και σχετικών σουλτανικών εγγράφων και την παράνομη ιδιοποίηση των Γλυπτών από τον Λόρδο Έλγιν, πριν καταλήξουν στο Βρετανικό Μουσείο.
Επισήμανε ιδιαιτέρως το θέμα της κακομεταχείρισης των Παρθενωνείων κατά την παραμονή τους στο Βρετανικό Μουσείο και τις κακές συνθήκες φύλαξής τους, ήδη από τον 19ο αι. μέχρι σήμερα. Ενημέρωσε τα μέλη της Επιτροπής για τις διαρκείς, αλλά άκαρπες μέχρι σήμερα προσπάθειες της ελληνικής πλευράς να έρθει σε διάλογο με το Ηνωμένο Βασίλειο για να βρεθεί λύση στο μακροχρόνιο αυτό ζήτημα, σε εφαρμογή των Συστάσεων και της Απόφασης της UNESCO.
Ανέφερε μάλιστα πως τα Γλυπτά του Παρθενώνα και οι συμβολισμοί, που αυτά ενέχουν αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και της ελληνικής πολιτιστικής ταυτότητας.
Λίνα Μενδώνη: “Η Ελλάδα είναι, πάντα, ανοικτή στον διάλογο”
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης που πραγματοποιεί η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη στη Ρόδο, για τα εγκαίνια της Περβόλας, κήποι του Παλατιού του Μεγάλου Μαγίστρου, ερωτώμενη από την ΕΡΤ για τις εξελίξεις στο θέμα των Γλυπτών του Παρθενώνα, με επίκεντρο τη Διακυβερνητική διάσκεψη της UNESCO, έκανε την ακόλουθη δήλωση:
«Την Παρασκευή το βράδυ ολοκληρώθηκαν οι εργασίες της ειδικής διακυβερνητικής επιτροπής της Unesco, που αφορά στη συζήτηση γύρω από την επιστροφή παρανόμως εξαχθέντων πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσής τους.
Όπως είναι γνωστό τα τελευταία 40 χρόνια ένα από τα πάγια θέματα στην ημερήσια διάταξη αφορά στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Και αυτή τη φορά, η επιτροπή κατέληξε σε μία σύσταση όπου καλεί τις δύο πλευρές, τη βρετανική και την ελληνική, να επιλύσουν το θέμα αυτό το οποίο χρονίζει αρκετές δεκαετίες. Η Ελλάδα είναι, πάντα, ανοικτή στον διάλογο.
Έχει προσπαθήσει και θα συνεχίζει να προσπαθεί, προκειμένου ο μεγάλος εθνικός στόχος, που είναι η ικανοποίηση του εθνικού αιτήματος της επανένωσης των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα, στο Μουσείο της Ακρόπολης, να γίνει πραγματικότητα. Ένα από τα ενδιαφέροντα σημεία της συνόδου ήταν η συζήτηση η οποία έγινε, γύρω από το περίφημο -μέσα σε εισαγωγικά- «φιρμάνι» του Έλγιν.
Το τοποθετώ εντός εισαγωγικών γιατί αυτό είναι ένα επιχείρημα της βρετανικής πλευράς το οποίο όμως έχει αποδειχθεί ότι δεν είναι γνήσιο. Δεν υπήρξε ποτέ φιρμάνι οθωμανικό το οποίο έδωσε στον Έλγιν τη δυνατότητα να φερθεί με τη βαρβαρότητα που φέρθηκε στα Γλυπτά του Παρθενώνα. Στη σύνοδο η εκπρόσωπος της Τουρκίας επιβεβαίωσε αυτό το οποίο υποστηρίζει εδώ και χρόνια η ελληνική πλευρά. Ότι δεν υπήρχε φιρμάνι».