Αλγεινές εντυπώσεις και πλήθος αντιδράσεων, μεταξύ αυτών και κυβερνητικών, προκαλεί η απόφαση του Facebook να αναθέσει στην ιστοσελίδα Ellinika Hoaxes να «επιτηρεί» τον χώρο της ενημέρωσης, ορίζοντας μία εταιρεία ως υπεύθυνη να κρίνει εάν ένα δημοσίευμα είναι αληθές, ψευδές ή προϊόν παραπληροφόρησης. Προβληματισμός από το γεγονός πως σε άλλες χώρες, η δημοφιλής πλατφόρμα συνεργάζεται με εξειδικευμένους φορείς και πάντα με στόχο τον πλουραλισμό, σε αντίθεση με την ανάθεση της επαλήθευσης των ειδήσεων σε μία ιστοσελίδα.
Διαβάζουμε στη σχετική ανακοίνωση της ιστοσελίδας των Ellinika Hoaxes:
«Σε συμφωνία κατέληξαν το Facebook και τα Ellinika Hoaxes, με σκοπό τον περιορισμό της παραπληροφόρησης στην Ελλάδα, μέσω της δημοφιλούς πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης. Τα Ellinika Hoaxes θα συμμετάσχουν ακόμη πιο ενεργά στον αγώνα κατά της παραπληροφόρησης, αναλαμβάνοντας τον έλεγχο περιεχομένου όπως άρθρα, βίντεο και εικόνες που κυκλοφορούν στην πλατφόρμα. Το Facebook έχει ξεκινήσει από το 2016 μια προσπάθεια καταπολέμησης της παραπληροφόρησης, επιστρατεύοντας επαληθευτές γεγονότων (fact checkers) από όλο τον κόσμο, στα πλαίσια της πρωτοβουλίας “επαλήθευση γεγονότων μέσω τρίτων” (third-party fact checking program – 3PFC), για την ενίσχυση της αξιοπιστίας του υλικού που διακινείται μέσω της πλατφόρμας».
Σύμφωνα με την ίδια την ιστοσελίδα, η «ομάδα» θα εξετάζει αναφορές των χρηστών του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου, «και θα τις χαρακτηρίζει ως αληθείς, ψευδείς, συνδυασμός (μίξη γεγονότων και παραποιήσεων), ψευδείς τίτλοι, δεν πληρούν τα κριτήρια για αξιολόγηση, σάτιρα, απόψεις, φάρσες ή πως δεν έχουν αξιολογηθεί. Σημειώνεται δε, πως η ιστοσελίδα έχει ανακοινώσει από το 2017 τη στρατηγική της συνεργασίας με την Athens Voice.
Όπως εύκολα γίνεται κατανοητό, είναι τουλάχιστον εξαιρετικά προβληματικό το γεγονός πως η ροή της ενημέρωσης των κοινωνικών δικτύων, που απευθύνεται σε μεγάλο ακροατήριο, θα περνά μέσα από την ιστοσελίδα μίας εταιρείας, που έχει μεν ασχοληθεί με την ανάδειξη κάποιων ψευδών ή παραπλανητικών δημοσιευμάτων, χωρίς ωστόσο να έχει κανέναν θεσμικό ρόλο και καμία συνεργασία που να διασφαλίζει την αξιοπιστία των «αναφορών» της. Γεγονός που προκαλεί ακόμα περισσότερες απορίες, δεδομένου πως σε χώρες όπως η Γαλλία, για τον «έλεγχο» αυτό έχει επιφορτιστεί το Γαλλικό Πρακτορείο, το CheckNews της Libération, το Les Décodeurs της Monde, το Les Observateurs της France 24, το Fake Off του ιστοτόπου 20 minutes
Ουσιαστικά, με την απόφασή αυτή, το Facebook αναθέτει σε μία ιστοσελίδα που απαρτίζεται από μια ομάδα ανθρώπων που οι περισσότεροι δεν έχουν καν σχέση με τη δημοσιογραφία, να επιτηρούν την αξιοπιστία των ειδήσεων, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ερευνητική δημοσιογραφία. Αξίζει να υπενθυμίσουμε την προσπάθεια της εν λόγω ιστοσελίδας να υποβαθμίσει σχετικά με την ύποπτη για καρκινογενέσεις γλυφοσάτη, πριν η Monsanto καταδικαστεί από την αμερικανική δικαιοσύνη με τα επιχειρήματα που δημοσιεύματα των Ellinika Hoaxes πάσχιζαν να αποκρούσουν, ενώ συχνά έχει δεχθεί επικρίσεις για τον «επιλεκτικό» τρόπο και τα «δύο σταθμά» με τα οποία αντιμετωπίζει δημοσιεύματα και μέσα ενημέρωσης.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας, όπως αυτό αναφέρεται στη σελίδα τους:
- Θοδωρής Δανιηλίδης – Ιδρυτής: Στρατιωτικός εν αποστρατεία, δημιουργός και αρθρογράφος, ερευνητής των Ελληνικά Hoaxes από το 2013.
- Δημήτρης Αλικάκος – Αρχισυντάκτης: Σπούδασε δημοσιογραφία στο Εργαστήρι Επαγγελματικής Δημοσιογραφίας. Είναι απόφοιτος του τμήματος του «Ελληνικού Πολιτισμού» του Ελληνικού Ανοιχτού πανεπιστημίου. Εργάστηκε σε ηλεκτρονικά και έντυπα ΜΜΕ. Έχει συγγράψει τη βιογραφία του καθηγητή Δημήτρη Λιαντίνη.
- Θάνος Σιτίστας (Επαχτίτης) – Διαχειριστής: Διαχειριστής, αρθρογράφος και ερευνητής των Ελληνικά Hoaxes από Ιούνιο του 2016. Αρχισυντάκτης ιστοσελίδας ptisidiastima.com. Διαχειριστής ιστοσελίδας factchecker.gr (Σε ΦΕΚ του 2011 ο συγκεκριμένος εμφανίζεται ως επισμηνίας του Στρατού)
- Ανδρόνικος Κουτρουμπέλης – Αρθρογράφος ερευνητής: Ο Ανδρόνικος Κουτρουμπέλης είναι τελειόφοιτος του τμήματος Πληροφορικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει εργαστεί ως business και web developer στον χώρο της μεταδευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, και ως φωτογράφος – δημιουργός ταινιών μικρού μήκους σε προωθητικές καμπάνιες. Αρθρογραφεί στα Ελληνικά Hoaxes από τον Δεκέμβριο του 2017.
- Γιώργος Γιώτης – Αρθρογράφος ερευνητής: Ο Γιώργος Γιώτης είναι ιδιωτικός υπάλληλος, πτυχιούχος ΑΒΣΘ, με μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Επιχειρήσεων. Είναι από τους πρώτους που ασχολήθηκαν με την συστηματική διαδικτυακή κατάρριψη ψεύτικων δημοσιευμάτων στην Ελλάδα. Δημιούργησε το blog antichainletter.wordpress.com το 2011. Το 2014 συμμετείχε στην ίδρυση της ομάδας των ellinikahoaxes.gr. Είναι επίσης διαχειριστής των ιστολογίων antikleidi.com και o-klooun.com
- Στάμος Αρχοντής – Αρθρογράφος, ερευνητής: O Στάμος Αρχοντής είναι πτυχιούχος χημείας (B.Sc.) απο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, επικοινωνιολόγος της επιστήμης μέσω του YouTube στο οποίο διατηρεί το επιστημονικό κανάλι «The Mad Scientist» και αρθρογράφος-ερευνητής στη σελίδα Ελληνικά Hoaxes από τον Οκτώβριο του 2016.
- Ιωάννα Νεστορίδη – Αρθρογράφος ερευνητής: Η Ιωάννα Νεστορίδη είναι τελειόφοιτος των τμημάτων νομικής και πολιτικών επιστημών. Αρθρογραφεί στον τομέα της άμυνας και του διεθνούς δικαίου ενώ στο παρελθόν εργάστηκε για την Καναδική εταιρεία λογοτεχνίας Wattpad.
- Αλέξιος Μαντζώρος – Αρθρογράφος ερευνητής: Ο Αλέξιος Μαντζώρος: Είναι απόφοιτος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Έχει εργαστεί στον χώρο της μετάφρασης από το 2003 σε περιοδικά κι ιστότοπους τεχνικής θεματολογίας καθώς και στον αμυντικό τύπο.
Αντίδραση από υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής και προαναγγελία πρωτοβουλιών
Η σχετική ανακοίνωση, προκάλεσε την αντίδραση, τόσο του υπουργού όσο και του υφυπουργού Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, με τα δύο κυβερνητικά στελέχη να εκφράζουν τον προβληματισμό που δημιουργεί η μεθόδευση του μέσου κοινωνικής δικτύωσης.
«Προξενεί εντύπωση πώς ο παγκόσμιος τεχνολογικός κολοσσός της Facebook, αποφάσισε να αναθέσει το έργο του θεματοφύλακα της αλήθειας των ειδήσεων στο ελληνικό διαδίκτυο σε μια εταιρία που δεν έχει την ίδια εξειδίκευση και εμπειρία με τους αντίστοιχους συνεργάτες της Facebook σε άλλες χώρες, όπως το AFP και το Associated Press» τονίζει σχετικά ο υφυπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, Λευτέρης Κρέτσος.
«Τα fake news αποτελούν σοβαρή απειλή για τη Δημοκρατία και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια» υπογράμμισε ο Λ. Κρετσος και προσθέτει: «Η αντιμετώπισή των fake news επομένως, αποτελεί πολύ σοβαρή υπόθεση, ειδικά ενόψει των επικείμενων ευρωεκλογών, όπως έχει διατυπώσει δημοσίως και ο ιδρυτής της Facebook, Mark Zuckerberg. Ο ίδιος είχε προσφάτως ζητήσει και τη συνδρομή των εθνικών και υπερεθνικών ρυθμιστικών αρχών για την καταπολέμηση του προβλήματος μετά και τη σφαγή της Νέας Ζηλανδίας. Στο πλαίσιο αυτό, μας προξενεί εντύπωση πώς ο παγκόσμιος τεχνολογικός κολοσσός της Facebook, ο οποίος εμφανίζει χρηματιστηριακή αξία 534 δισ. δολαρίων (Galloway, 2018), με περίπου 3 δισεκατομμύρια χρήστες παγκοσμίως και αποστολή 41,6 εκατ. μηνυμάτων κάθε λεπτό, αποφάσισε να αναθέσει το έργο του θεματοφύλακα της αλήθειας των ειδήσεων στο ελληνικό διαδίκτυο σε μια εταιρία που δεν έχει την ίδια εξειδίκευση και εμπειρία με τους αντίστοιχους συνεργάτες της Facebook σε άλλες χώρες, όπως το AFP και το Associated Press» σημείωσε ο υφυπουργός.
Παράλληλα, με έντονο σκεπτικισμό αντιμετώπισε την απόφαση του Facebook να αναθέσει το έργο της επαλήθευσης των ειδήσεων στο ελληνικό διαδίκτυο σε μια εταιρία που δεν έχει την ίδια εξειδίκευση με αντίστοιχους συνεργάτες της εταιρείας σε άλλες χώρες και ο υπουργός, Νίκος Παππάς, που σημείωσε ότι η κυβέρνηση δεν έχει τη δυνατότητα να παρεμβαίνει επί του περιεχομένου», τονίζοντας ότι «κι εμάς μας ξένισε αυτή η απόφαση, δεδομένου ότι σε άλλες χώρες συνεργάζεται με ναυαρχίδες της ενημέρωσης».
Ο ίδιος υπογράμμισε «θα περίμενε κανείς από μία πλατφόρμα που φιλοξενεί και τα προφίλ εκατομμυρίων Ελλήνων να κάνει επιλογές που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες», ώστε «να εξασφαλίζεται η δυνατότητα, κυρίως, να υπάρχει ένας έλεγχος των γεγονότων». Τέλος, προανήγγειλε κυβερνητικές πρωτοβουλίες, καλώντας παράλληλα την οργανωμένη δημοσιογραφική κοινότητα σε «εγρήγορση».