Ραγδαία διάδοση γνώρισε στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2024 ο ισχυρισμός πως το 86% των εγκλημάτων κλοπής και διάρρηξης για το 2022 πραγματοποιήθηκαν από Ρομά. Ο ισχυρισμός, που αναπαράχθηκε τόσο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όσο και στο διαδίκτυο, βασίζεται σε έκθεση της Ελληνικής Αστυνομίας, η οποία ωστόσο παρερμηνεύτηκε και υπονομεύτηκε το νόημά της.
Ο ισχυρισμός έπαιξε επίσης σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων, όπως αυτό του Σκάι και του Mega. Στην δεύτερη περίπτωση ο δημοσιογράφος Γιάννης Λαμπράκης μεταδίδει ορθώς το ρεπορτάζ, ότι δηλαδή το ποσοστό 86% των Ρομά που εμπλέκονται σε κλοπές και διαρρήξεις αφορά μόνο εγκληματικές ομάδες ημεδαπών, ωστόσο τόσο στο σούπερ, στις κουκίδες όσο και στην παρέμβαση του παρουσιαστή Ιορδάνη Χασαπόπουλου, υπάρχουν λάθη στα νούμερα και στην ερμηνεία τους.
Τι ισχύει
Η βάση όλων των αναπαραγωγών του ισχυρισμού είναι μία έκθεση της Ελληνικής Αστυνομίας με τίτλο “Έκθεση για το σοβαρό & οργανωμένο έγκλημα στην Ελλάδα – Έτους 2022”, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2024, αλλά μόλις πρόσφατα παρερμηνεύτηκε το περιεχόμενό της. Πρώτη αναπαραγωγή φαίνεται να είναι το άρθρο της εφημερίδας “Πρώτο Θέμα”, η οποία είχε γράψει και την προηγούμενη χρονιά αντίστοιχο άρθρο, αναφορικά με τα στοιχεία για το 2021.
Αμέσως από τον τίτλο της έκθεσης αποκτάμε μια γενική ιδέα για το περιεχόμενό της, πως δηλαδή σε αυτήν εξετάζονται τα σοβαρά και, κυρίως, οργανωμένα εγκλήματα. Όπως αναφέρεται και στην σελίδα 8 της έκθεσης:
Πεδίο μελέτης της παρούσας έκθεσης είναι το Σοβαρό και Οργανωμένο Έγκλημα (Serious and Organized Crime), όπως αυτό ορίζεται στην εγχώρια και τη διεθνή νομοθεσία. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της έννοιας του Σοβαρού και Οργανωμένου Εγκλήματος, τα οποία έχουν καθοριστεί σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, είναι τα ακόλουθα:
✓ Η συγκρότηση ή ένταξη σε δομημένη ομάδα
✓ Η συμμετοχή στην ομάδα δύο ή περισσοτέρων προσώπων
✓ Η ομάδα να έχει διάρκεια δράσης
✓ Επιδίωξη της ομάδας να αποτελεί η τέλεση περισσοτέρων του ενός αδικημάτων, για τα οποία προβλέπεται ποινή στερητική της ελευθερίας τουλάχιστον τεσσάρων (4) ετών ή μεγαλύτερη
✓ Η ομάδα να επιδιώκει τον προσπορισμό κέρδους ή άλλου υλικού οφέλους (άμεσου ή έμμεσου) από την εγκληματική δραστηριότητα
Με βάση τα παραπάνω, η παρούσα έκθεση καλύπτει τις κάτωθι εγκληματικές δραστηριότητες που έλαβαν χώρα το έτος 2022 στην Ελλάδα:
✓ Νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες,
✓ Διακίνηση Ναρκωτικών Ουσιών,
✓ Παράνομη Διακίνηση Όπλων & Πυρομαχικών,
✓ Διακίνηση Μεταναστών,
✓ Εμπόριο Ανθρώπων,
✓ Λαθρεμπόριο προϊόντων,
✓ Διακίνηση απομιμητικών προϊόντων,
✓ Παράνομο Εμπόριο Πολιτιστικών Αγαθών,
✓ Εγκλήματα κατά της Ιδιοκτησίας,
✓ Εκβιάσεις,
✓ Απάτες,
✓ Πλαστογραφία,
✓ Παραχάραξη.
Η μόνη εγκληματική δραστηριότητα που καλύπτει η αναφορά και τυγχάνει μνείας στις αναπαραγωγές είναι τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, τα οποία συμπεριλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις περιπτώσεις κλοπής (άρθρο 372 του Ποινικού Κώδικα) και ληστείας (άρθρο 380 του Ποινικού Κώδικα) που επικαλούνται οι αναπαραγωγές. Ωστόσο, τα κριτήρια για την ένταξη μιας εγκληματικής δραστηριότητας στην έρευνα περιορίζουν το δείγμα μόνο σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν επιβεβαιωμένα τουλάχιστον δύο δράστες, οι οποίοι έχουν τελέσει πάνω από ένα αδίκημα σε ένα εύλογο χρονικό διάστημα που να δίνει διάρκεια στην ύπαρξη της ομάδας τους. Συνεπώς, αυτόματα πολλά μικροεγκλήματα και μεμονωμένες ληστείες ή διαρρήξεις δεν εξετάζονται στην έρευνα.
Στην σύνοψη που υπάρχει στην σελίδα 5, αναφέρεται το μέγεθος του δείγματος της έρευνας:
Κατά το 2022, δραστηριοποιήθηκαν στη Χώρα μας συνολικά τριακόσιες σαράντα δύο (342) εγκληματικές ομάδες, οι οποίες απαρτίζονταν συνολικά από 2549 μέλη.
Υπόψιν πως ο αριθμός των 342 εγκληματικών ομάδων αφορά κάθε τύπο εγκλήματος από την παραπάνω λίστα, και όχι αποκλειστικά στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας (μέρος των οποίων είναι οι κλοπές κι οι διαρρήξεις). Από πίνακα της σελίδας 97 μαθαίνουμε πως, από το σύνολο των 342 εγκληματικών ομάδων, οι 167 ομάδες δραστηριοποιήθηκαν σε εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας, με αθροιστικά 1052 μέλη. Συμπληρώνεται ακόμη πως “εξ αυτών, η πλειοψηφία των ομάδων (117), είχαν ως κύρια εγκληματική δραστηριότητα τις κλοπές-διαρρήξεις, (29) τις ληστείες και (21) τις κλοπές τροχοφόρων”.
Η έκθεση επίσης περιλαμβάνει το εθνοτικό προφίλ των καταγεγραμμένων δραστών στις εγκληματικές ομάδες. Η σελίδα 99 αναφέρει, συγκεκριμένα για τις 117 εγκληματικές ομάδες στον χώρο των κλοπών και των διαρρήξεων:
Οι εγχώριες ομάδες έχουν κυρίαρχο ρόλο (72% του συνόλου), ακολουθούμενες από τις αλλοδαπές (22% του συνόλου) και τέλος τις εγχώριες και αλλοδαπές (σε ποσοστό 6%). Η συντριπτική πλειοψηφία (σε ποσοστό 91%) των ομάδων ήταν ομοιογενείς.
[…]
Στις ελληνικές ομάδες, κυρίαρχες είναι οι ομάδες με μέλη, κατά συντριπτική πλειοψηφία, ΡΟΜΑ (σε ποσοστό 86% επί των εγχώριων ομάδων).
Ξεκαθαρίζεται εδώ το θεματικό περιεχόμενο του ποσοστού που διαφημίζεται στον ισχυρισμό. Από το σύνολο 117 εξακριβωμένων ενεργών εγκληματικών ομάδων, με τουλάχιστον δύο άτομα και παρατεταμένη εγκληματική δραστηριότητα σε κλοπές και διαρρήξεις, το 72% τους απαρτιζόταν από Έλληνες, δηλαδή οι 84-85 ομάδες. Εξ αυτών, το 86% συμπεριλάμβαναν άτομα Ρομά, δηλαδή 72-73 εγκληματικές ομάδες περιλάμβαναν Ρομά. Δεν διευκρινίζεται αν στο ποσοστό αυτό ανήκουν ομάδες με τουλάχιστον έναν Ρομά ή αν αναφέρεται σε ομάδες όπου δραστηριοποιούνται αποκλειστικά Ρομά, ούτε προσδιορίζεται ο αριθμός των μελών των ομάδων αυτών.
Ο διαχωρισμός αυτός από τον αρχικό ισχυρισμό είναι σημαντικός, καθώς, όπως επίσης αναφέρεται στην σελίδα 95, οι – εγχώριες και μη – εγκληματικές ομάδες (167) ευθύνονται επιβεβαιωμένα για πολύ περιορισμένο ποσοστό επί του συνόλου των καταγεγραμμένων εγκλημάτων κατά της ιδιοκτησίας, στα οποία εστιάζει ο ισχυρισμός:
Εκτιμάται ότι οι οργανωμένες εγκληματικές ομάδες ευθύνονται για ένα μικρό ποσοστό στα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας [8% στις ληστείες, 4% στις κλοπές-διαρρήξεις και 2% στις κλοπές τροχοφόρων].
Αυτή η πληροφορία, δηλαδή πως το 96% των περιπτώσεων κλοπών και διαρρήξεων δεν καλύπτεται στην έρευνα, κάνει τη βαρύτητα του ποσοστού των Ρομά σε εγκληματικές ομάδες να φαντάζει ακόμη μικρότερη. Η έκθεση δεν αναφέρει τα ποσοστά των Ρομά που προέβησαν στα αντίστοιχα εγκλήματα εκτός του πλαισίου εγκληματικής ομάδας, ως μεμονωμένοι δράστες ή χωρίς διαρκή δράση, καθώς δεν υπάρχει στην αναφορά κανένα στοιχείο για αντίστοιχα ποσοστά μεμονωμένων δράσεων.
Βεβαίως, τα ποσοστά της έκθεσης κουβαλάνε τα όρια που αναπόφευκτα χαρακτηρίζουν τέτοιες έρευνες, αναφορικά με το ποσοστό εξακριβωμένων περιπτώσεων επί του συνόλου τους. Όπως αναφέρει η παρατήρηση 61 στην σελίδα 95, σχετικά με το ποσοστό (4%) των κλοπών και διαρρήξεων που επιβεβαιωμένα πραγματοποιήθηκαν από εγκληματικές ομάδες, εγχώριες και μη:
Το ποσοστό αυτό αφορά τις εξακριβωμένες υποθέσεις-εγκλήματα. Εκτιμάται ότι το ποσοστό αυτό, πιθανόν να είναι αρκετά μεγαλύτερο, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις, καθίσταται δυσχερής, από τις διωκτικές αρχές, η σύνδεση των εγκλημάτων με τις εγκληματικές ομάδες, λόγω έλλειψης ικανών αποδεικτικών στοιχείων.
Το θέμα αρχικά ανέδειξε η Εναλλακτική Παρέμβαση – Δικηγορική Ανατροπή και ο δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης στο προφίλ του στο Facebook.
Συμπέρασμα
Η έκθεση της Ελληνικής Αστυνομίας δεν αναφέρει πως το 86% του συνόλου των κλοπών και διαρρήξεων πραγματοποιήθηκε από Ρομά. Η εν λόγω έκθεση, στην οποία βασίστηκε ο ισχυρισμός, αναλύει το σοβαρό και οργανωμένο εγκλήμα και όχι εν γένει κάθε εγκληματική πράξη. Το ποσοστό 86%, που παρουσιάζεται στις αναπαραγωγές, αφορά συγκεκριμένα την παρουσία Ρομά στις εγκληματικές οργανώσεις ημεδαπών οι οποίες πραγματοποιούσαν κλοπές και διαρρήξεις. Ωστόσο, κλοπές και διαρρήξεις δεν πραγματοποιήθηκαν μόνο από εγχώριες εγκληματικές οργανώσεις. Επιπλέον, όπως αναφέρει η έκθεση, μόνο το 4% των κλοπών και διαρρήξεων πραγματοποιήθηκαν επιβεβαιωμένα από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, εγχώριες και μη. Η έκθεση δεν αναφέρει τα ποσοστά των Ρομά που προέβησαν στα αντίστοιχα εγκλήματα εκτός του πλαισίου εγκληματικής ομάδας, δηλαδή ως μεμονωμένοι δράστες ή χωρίς διαρκή δράση, καθώς δεν περιλαμβάνεται στην έκθεση κανένα στοιχείο για αντίστοιχα ποσοστά μεμονωμένων δράσεων.