Του Σταύρου Ζώη *

Κε Διευθυντή …

Ενώ υπάρχουν οι υλικές δυνατότητες, το έμψυχο επιστημονικό δυναμικό, η αλματώδης ανάπτυξη της επιστήμης και των γνώσεων, τα ειδικά σχολεία είναι λίγα και ακατάλληλα, με υπερπλήρη μαθητικό πληθυσμό και άρα αναποτελεσματικά και κατά περίπτωση επικίνδυνα για μαθητές και εργαζόμενους. Ας μη ξεχνάμε τις ιδιαιτερότητές τους.

Με αυτό το χάσμα, μεταξύ των υπαρκτών δυνατοτήτων και της ίδιας της επιστημονικής πραγματικότητας και παιδαγωγικής πρακτικής , αναμετριέται καθημερινά όλο το προσωπικό στα ειδικά σχολεία προσπαθώντας σε αυτό το ασφυκτικό πλαίσιο της υποβάθμισης, να προσφέρει στους μαθητές ο,τι καλύτερο.

Οι γονείς, οι οικογένειες των μαθητών από την άλλη, φορτώνονται στην κυριολεξία τις συνέπειες αυτής της υποβάθμισης, καθώς μετακυλίεται στις πλάτες τους η ευθύνη φροντίδας και ανατροφής των παιδιών. Με την μεγάλη αγωνία να αφορά στο ίδιο το μέλλον τους, όταν οι ίδιοι δεν θα είναι στο πλευρό τους για να τα στηρίζουν.

Με αυτή την πραγματικότητα, της υποβάθμισης και της υποστελέχωσης αναμετριέται και το προσωπικό στα γενικά σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας, καθώς οι δομές της ειδικής και το προσωπικό τους δεν καλύπτουν τις ανάγκες, ενώ οι εργαζόμενοι σε αυτά είναι σε μεγάλο ποσοστό αναπληρωτές.

Να το πούμε όμως εξ αρχής, το ζήτημα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης, συνδέεται άρρηκτα με τον σχεδιασμό της οικονομίας, και ποιόν αυτή υπηρετεί.

Στην κοινωνία και την οικονομία που μέτρο προόδου είναι η επίτευξη του κέρδους των ομίλων και οι απαιτήσεις των διακρατικών καπιταλιστικών σχηματισμών και όχι η ικανοποίηση των διευρυμένων κοινωνικών αναγκών με μέτρο τον άνθρωπο, δεν μπορεί παρά ο χώρος των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, να αντιμετωπίζεται είτε σαν βάρος είτε σαν ευκαιρία για κέρδος.

Αυτή δυστυχώς, είναι η πραγματικότητα και η προοπτική εντός των τειχών της κοινωνίας της καπιταλιστικής ανάπτυξης και της ΕΕ, για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και τις οικογένειές τους.

Γι’ αυτό και η προβολή της φιλανθρωπίας, των ΜΚΟ, των ΚΟΙΝΣΕΠ, σε αυτό τον ευαίσθητο τομέα, είναι γενικευμένη και δεν μας εντυπωσιάζει.

Γι αυτό και οι δημόσιες κρατικές δομές στον τομέα της διάγνωσης, θεραπείας, αποκατάστασης, και εκπαίδευσης είναι κραυγαλέα ελλειμματικές, με τον ιδιωτικό τομέα να ανθεί και να είναι κερδοφόρος.

Και εδώ λοιπόν ατομική ευθύνη!

Τα άτομα με αναπηρία αφορούν στο 16% του συνολικού πληθυσμού με αυξητική, τάση. Τα άτομα με αναπηρία και οι οικογένειές τους αναδεικνύονται με διαφορά συνήθως οι φτωχότεροι μεταξύ των φτωχών, σε επίπεδο εισοδήματος, υλικών συνθηκών διαβίωσης και συμμετοχής στην εργασία. Στο μέσο όρο της ΕΕ εργάζεται μόλις το 45% των αναπήρων, στην Ελλάδα το ποσοστό είναι στο 36%, και αμείβονται με χαμηλότερους μισθούς.

Επίσης σε σχέση με τον εκπαιδευτικό σχεδιασμό των χωρών της ΕΕ: αν και έχει υιοθετηθεί στα επίσημα κείμενα τους το συμπεριληπτικό μοντέλο εκπαίδευσης, το “ένα σχολείο για όλους”, αυτό δεν υλοποιείται με ενιαίο τρόπο, με ενιαία κριτήρια.

Με την πανσπερμία εκπαιδευτικών πολιτικών, κάτω από την γενική ομπρέλα της συμπερίληψης είναι σχεδόν αδύνατο να κάνεις μία ουσιαστική αποτίμηση των αποτελεσμάτων φανερώνοντας ότι το πρόκριμα της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης, είναι αποτέλεσμα θεωριών παρά επιστημονικών δεδομένων και τεκμηρίωσής της με βάση την αποτελεσματικότητά της.

Με αυτό το δεδομένο, η σημαία της «ένταξης ή της «συμπερίληψης» που σηκώνουν υποκριτικά η ΕΕ και οι κυβερνήσεις χρόνια τώρα, στην πραγματικότητα αποτελεί όχημα για παραπέρα περιθωριοποίηση των μαθητών αυτών και, φυσικά, αφήνει το μεγαλύτερο αποτύπωμά της, την βαθύτερη ταξική έκφραση σε αυτά που ανήκουν στις εργατικές – λαϊκές οικογένειες.

Η πολιτική της δήθεν “ένταξης”, που είναι και κυρίαρχη, (γι’ αυτό  πάντως και ασκείται έντονη κριτική από επιστήμονες, γονιούς, αλλά και κόμματα, όχι πάντως του ευρωμονόδρομου), είναι αντεπιστημονική και εν τέλει αντιδραστική, αφού δεν διασφαλίζει καμία από τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την ολόπλευρη στήριξη του παιδιού (μορφωτική, σωματική, συναισθηματική).

Το ερώτημα, λοιπόν, “ένταξη” ή “γκετοποίηση” είναι ψευτοδίλημμα.

Και οι δύο αντιλήψεις, επενδυμένες με επιστημονικό μανδύα, απαλλάσσουν τις εκάστοτε κυβερνήσεις από την υποχρέωση να ασχοληθούν επιστημονικά με την κάθε κατηγορία χωριστά, παραπέρα, να εξειδικεύσουν την προσέγγιση για κάθε περίπτωση εξατομικεύοντας, στη βάση των δυνατοτήτων και ικανοτήτων του κάθε μαθητή και φυσικά όλο αυτό το πλαίσιο να χρηματοδοτηθεί γενναία, να στηριχτεί από όλες τις αναγκαίες ειδικότητες, στο κατάλληλο σχολικό πλαίσιο, με τα ανάλογα μέσα.

Και οι δύο αντιλήψεις αντικειμενικά αποστασιοποιούνται από το κύριο και βασικό ζήτημα, ότι, δηλαδή, η ίδια η καπιταλιστική κοινωνία δεν θέλει, γι’ αυτό δεν μπορεί, να δώσει επιστημονική ολοκληρωμένη απάντηση στην ολόπλευρη προετοιμασία τους, για την πραγματική ένταξη των παιδιών στην ίδια την ζωή, γιατί τα αντιμετωπίζει ως βάρος και κόστος”.

Σε συνέχεια αυτής της πολιτικής ισοπεδώνονται οι δυο ενταξιακοί θεσμοί της Παράλληλης Στήριξης και των Τμημάτων ΄Ενταξης, διαφορετικοί στη λογική και  φιλοσοφία τους σε μια νεφελώδη αντίληψη συμπερίληψης, με το ΚΕΔΑΣΥ (άλλο χάος στη λειτουργία του και με υποβαθμισμένο παιδαγωγικό του ρόλο), να μην ορίζει πλέον ώρες στήριξης στις αξιολογικές του εκθέσεις κατά υπουργική επιταγή.

Ο εκπαιδευτικός ειδικής Αγωγής θα διαθέτει το πολύ πέντε ώρες την εβδομάδα ανά μαθητή ,από εικοσιπέντε που ίσχυε ως τώρα και πιθανώς να καλύπτει και άλλες ελλείψεις του ωρολόγιου προγράμματος. Γυρολόγος πασαλείμματος δηλαδή !

Σχολικές δομές όπως τα ΣΜΕΑΕ, τα ΕΝΕΕΓΥΛ και τα ΕΕΕΕΚ ,τα ΕΙΔΙΚΑ ΣΧΟΛΕΙΑ, βρίσκονται ήδη σε δυσχερή θέση, υποστελεχωμένα, με σοβαρές ελλείψεις εξοπλισμού και ανεπαρκές πλαίσιο λειτουργίας και στα Χανιά  να αντιμετωπίζουν εκρηκτικά προβλήματα.

Η αύξηση του χιλιομετρικού ορίου στα 3 χιλιόμετρα για μεταφορά μαθητών με αναπηρία και μαθητών που μετακινούνται με πούλμαν έχει δημιουργήσει επιπρόσθετα εμπόδια στην πρόσβαση στο σχολείο. Την ίδια στιγμή, η εγκύκλιος 49942/Δ3/08-05-2025 επιβάλλει ότι δεν μπορεί να εγκριθεί πάνω από μία μορφή στήριξης για το ίδιο παιδί στο ίδιο σχολικό έτος, άσχετα με το αν το χει ανάγκη.

Αντίθετα θα πρέπει να κυριαρχήσει η αντίληψη, μα και να αποτελέσει θέση τις διεκδικήσεις μας το ότι: οι μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες συνολικά χρειάζονται θετικά άνιση μεταχείριση προκειμένου να αναπληρώσουν το «έλλειμμα» που γεννά η δυσκολία από την αναπηρία, που ως τέτοια παραμένει, εφ’ όρου ζωής, και μάλιστα για τις πιο βαριές περιπτώσεις αναπηρίας είναι ανάγκη να προσφέρεται εφ’ όρου ζωής και στην ενήλικη ζωή τους.

Έτσι, να παλεύουμε για την εξασφάλιση όλων των επιστημονικών όρων και προϋποθέσεων ώστε με βάση την πρόοδο και τις δυνατότητες τις επιστήμης αυτές να προσφέρονται σε όλους τους μαθητές με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, όπως είναι:

• Πρώιμη διάγνωση και πρώιμη παρέμβαση πριν από την είσοδο του παιδιού στην σχολική εκπαίδευση, από δημόσια διαγνωστικά κέντρα που δε θα περιορίζονται στο ιατρικό θεραπευτικό τομέα αλλά θα πλαισιώνονται από ειδικότητες ώστε να προσδιορίζουν και το παιδαγωγικό πλαίσιο παρέμβασης. Με την έγκαιρη έναρξη της παρέμβασης μπορούμε να μετρήσουμε πολλαπλάσια θετικά αποτελέσματα.

• Διευρυμένο δημόσιο και δωρεάν δίκτυο όλων των αναγκαίων ειδικών δομών, ειδικά σχολεία και τμήματα ένταξης, αλλά και της παράλληλης στήριξης για όσα παιδιά και για όσες ώρες το έχουν ανάγκη. Με ιδιαίτερη φροντίδα στις δομές προσχολικής που προηγούνται της σχολικής ένταξης, αφού δεν προβλέπεται απολύτως κανένα πλαίσιο για τα μικρά παιδιά, όπως για παράδειγμα παιδικοί σταθμοί με ειδικό παιδαγωγικό προσωπικό.

• Μόνιμο προσωπικό όλων των αναγκαίων ειδικοτήτων για να προσφέρουν την γνώση τους με σύγχρονους όρους εργασίας (ειδικοί παιδαγωγοί, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, φυσικοθεραπευτές, βοηθητικό προσωπικό καθαριότητας κλπ).

• Σύγχρονα επιστημονικά προγράμματα που να υποστηρίζουν και να συγκεκριμενοποιούν, να εξατομικεύουν το επιστημονικό/ παιδαγωγικό πλαίσιο παρέμβασης για κάθε μαθητή ανάλογα την αναπηρία ή/και την ειδική εκπαιδευτική ανάγκη. Διάθεση κάθε επιστημονικού, τεχνολογικού εργαλείου ή μέσου που έχει δημιουργηθεί για την υποστήριξη του έργου της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης.

• Περιεχόμενο σπουδών στο σχολείο που να προετοιμάζει το μαθητή με την ολόπλευρη ανάπτυξή του, τις αναγκαίες επαγγελματικές γνώσεις για την ένταξη στην κοινωνία, στην ζωή, την παραγωγή με σύγχρονα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα.

* Συνταξιούχος Δάσκαλος