Σχόλιο – ερμηνεία: Ειρηναίος Μαράκης //
Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των γυναικών, των παιδιών, των προσφύγων και των μεταναστών, η προστασία του περιβάλλοντος και η αναζήτηση μιας εναλλακτικής διεξόδου απέναντι στην οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική καταστροφή βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε μια εντυπωσιακή ανάπτυξη σε κάθε μήκος και πλάτος της υφηλίου και σε μια εποχή, ιδιαίτερα σκληρή, όπου το καπιταλιστικό σύστημα στοχοποιεί αυτά τα δικαιώματα αφενός για να υποστηρίξει ότι αυτές ακριβώς οι διεκδικήσεις ευθύνονται για την κρίση του, που είναι κυρίως οικονομική και πολιτική, και αφετέρου για να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη που όλο και περισσότερο, όχι χωρίς προβλήματα, εμπόδια και αυταπάτες, αμφισβητεί την «κανονικότητα» των προηγούμενων ετών πάνω στα ζητήματα της πολιτικής και των δικαιωμάτων, της οικολογίας και γενικότερα των ανθρώπινων σχέσεων.
Για να πετύχει η προπαγάνδα των κεφαλαιοκρατικών κέντρων απέναντι σε αυτά τα ζητήματα, δημοσιογράφοι, διανοούμενοι, καλλιτέχνες της αστικής τάξης ή έστω οι συνοδοιπόροι τους, επιχειρούν να αρθρώσουν έναν θεωρητικό λόγο ο οποίος ευελπιστούν ότι θα αναδεικνύει τα σαθρά θεμέλια αυτών των διεκδικήσεων που, υποτίθεται, στοχοποιούν τα συμφέροντα της πλειοψηφίας, όπως αυτοί βέβαια τα αντιλαμβάνονται. Δεν είναι λίγα τα κείμενα που εφαρμόζουν αυτή την αντίληψη, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένα, και την οποία τη συνδυάζουν με την υποτιθέμενη «κοινωνική» και «πολιτική» ήττα της Αριστεράς διεθνώς και τοπικά. Σύμφωνα με αυτό το θεωρητικό σχήμα εφόσον η Αριστερά δεν έχει που να σταθεί μετά την διάψευση των οραμάτων της αξιοποιεί τα δικαιώματα των μειοψηφικών ομάδων για να αναπτύξει και να επιβάλλει την πολιτική της ατζέντα και μέσα σε μια περίοδο όπου, υποτίθεται, δεν ισχύουν πια οι παλιές ιδεολογίες και αντιλήψεις. (Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι αυτές οι αναλύσεις και οι αναλυτές παραβλέπουν προκλητικά τις διακριτές διαφορές ανάμεσα στις εκτιμήσεις που έχουν οι διάφοροι φορείς και κόμματα που αναφέρονται στην Αριστερά και τα κινήματα, χρεώνοντας, πολλές φορές τις αντιλήψεις του ενός σχήματος στο άλλο κι όπως κάθε φορά τους συμφέρει. Έτσι κι αλλιώς ο εχθρός είναι ένας για όλους αυτούς).
Το όνομα αυτού του θεωρητικού σχήματος είναι ο «δικαιωματισμός»! Στην πραγματικότητα, ο «δικαιωματισμός» είναι μια αντιδραστική αντίληψη και ορολογία που οι εκπρόσωποι του δεν επιθυμούν τίποτα περισσότερο από 1) την στοχοποίηση κάθε προοδευτικής και δημοκρατικής διεκδίκησης ως επικίνδυνης για την ισχύουσα τάξη πραγμάτων και 2) την στοχοποίηση της Αριστεράς και των κινημάτων ως εκέινου του φορέα που προσπαθεί να καταλύσει την «κοινωνική ειρήνη» παραβλέποντας, πολύ συνειδητά, ότι με τόσους πολέμους, γενοκτονίες, οικονομικές και περιβαλλοντικές καταστροφές που προκαλεί ο καπιταλισμός, ήδη από την εποχή που κυριάρχησε ως κοινωνικό σύστημα, η «κοινωνική ειρήνη» είναι ένα σχήμα λόγου χωρίς πραγματική εφαρμογή· είναι μια ουτοπία που χρησιμοποιείται κατά το δοκούν εξυπηρετώντας συγκεκριμένα πολιτικά και κοινωνικά συμφέροντα.
Αυτός ο… «αντιδικαιωματισμός», μεταξύ άλλων, υποτίθεται ότι αναφέρεται σε ένα παρελθόν δικαιοσύνης που έχει πλέον χαθεί κάτω από την επίδραση των σύγχρονων ιδεών υπεράσπισης των δικαιωμάτων των, υποτίθεται, ελάχιστων μειοψηφιών τονίζοντας ότι «Η ακραία εφαρμογή δικαιωματικοκρατικών θέσεων, χωρίς συνεκτίμηση και αίσθηση γενικού συμφέροντος και κοινωνικού σχεδιασμού για την ευτυχία όλων των ανθρώπων και τη συνοχή, θα οδηγήσει σε εκδοχές του ολοκληρωτισμού. Οι γέφυρες με το «διαφορετικό» είναι διπλής κατεύθυνσης και όχι μονόδρομοι. Και βέβαια δεν μπορεί να θεωρηθεί αυτοσκοπός του ελεύθερου και δικαιωματία ανθρώπου η καταστροφή του συνόλου για να δικαιωθεί η ατομική του επιλογή ως προς τον τρόπο ζωής [ή θανάτου] του. Ο σεβασμός δεν σημαίνει και ευρύτερη αποδοχή, ούτε παρέχεται κάρτα ελευθέρας για γενίκευση και «νομιμοποίηση» αυστηρά προσωπικών διαδρομών. Άλλωστε, όσοι πιστεύουν ότι «πράττουν δίκαια», ποίαν χρείαν έχουν της γνώμης των υπολοίπων; Εκτός εάν αποσκοπούν στο να αντιστρέψουν τελείως το κυρίαρχο μοντέλο και τα υφιστάμενα πρότυπα, οπότε τα πράγματα εκφεύγουν της απλής διεκδίκησης της ατομικής αυτοδιάθεσης και σηματοδοτούν την επιβολή μιας ιδιότυπης ολιγαρχίας επί των πολλών» (Γιάννης Πανούσης, Ο δικαιωματισμός και η τυραννία της μειοψηφίας, Καθημερινή 30.3.2019) ενώ παράλληλα αυτό το θεωρητικό σχήμα αντιμετωπίζει τους αγώνες κατά του σεξισμού, του ρατσισμού και του φασισμού και όχι μόνο, ακόμα και εάν δεν αναφέρεται ρητά σε αυτούς, ως κατασκευές που αξιοποιούνται για την επέκταση και την εδραίωση του… κρατισμού και την «εξάπλωση της κρατικής εξουσίας και δραστηριότητας σε όλους τους τομείς»(Ναπολέων Λιναρδάτος, Δικαιωματισμός-το νεότερο πρόσωπο του κρατισμού, Diesy.gr 17.10.2017). Από αυτό και μόνο το σημείο παρατηρούμε ότι οι πολέμιοι του δικαιωματισμού είναι και υποστηρικτές του άκρατου φιλελευθερισμού και της καπιταλιστικής κυριαρχίας.
Η συζήτηση περί 《δικαιωματισμού》μονοπωλεί είναι η αλήθεια τα… φιλοσοφικά και πολιτικά ενδιαφέροντα, κυρίως, στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού όπου δεν υπάρχει κοινωνικό ή καλλιτεχνικό φαινόμενο που η Ακροδεξιά στοχοποιεί ως 《δικαιωματικό》άρα και ως επικίνδυνο για την εθνική τάξη και ασφάλεια, συγκεκριμένα το κίνημα #MeToo και το νέο κίνημα της Μαύρης Απελευθέρωσης με το σύνθημα《Οι ζωές των Μαύρων αξίζουν》είναι στο στόχαστρο της αμερικάνικης Ακροδεξιάς με τις ευλογίες του Τραμπ. Παρ’ όλα αυτά κι επειδή όπως έδειξα έχει ανοίξει και στον τόπο μας η συζήτηση περί 《δικαιωματισμού》και καθώς είναι χρήσιμο και αναγκαίο να είμαστε εξοπλισμένοι απέναντι στις ιδεολογικές προκλήσεις της σύγχρονης εποχής και όπως προωθούνται από τα καπιταλιστικά κέντρα επιχείρησα να συντάξω, κι ύστερα από την παραπάνω –αναγκαστικά φλύαρη εισαγωγή– ένα λήμμα λεξικού που επεξηγεί συνοπτικά την έννοια του «δικαιωματισμού» ως μία ελάχιστη συνεισφορά σε ένα, όπως πιστεύω, μεγάλο και ιδιαίτερο θέμα. (Προφανώς, μπορούν να υπάρξουν συμπληρώματα ή και διαφωνίες, θα χαρώ ιδιαίτερα να διαβάσω σχετικά).
Δικαιωματισμός, ο:1) ακροδεξιά καινοφανής ορολογία που στοχοποιεί το αντιρατσιστικό και το αντιφασιστικό κίνημα, το αναπηρικό κίνημα, τον αντισεξισμό και τους αγώνες κατά της κουλτούρας του βιασμού, τις εθνικές μειονότητες, τους ψυχικά ασθενείς, τον αντισπισισμό και την ριζοσπαστική οικολογία ως αντιδραστικά στοιχεία 2) έκφραση-πολιτική θέση κοινή στην ακροδεξιά και (νεο)φιλελεύθερη ιδεολογία και στους κάθε λογής εκπροσώπους τους, που στοχοποιεί την Αριστερά ως φορέα αντεθνικής δράσης μέσω των αγώνων για τα κοινωνικά δικαιώματα 3) παραχάραξη της λέξης δικαιώματα που εκφράζει μια ευρεία γκάμα φυσικών και πολιτιστικών, ατομικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών των ανθρώπινων όντων και της κοινωνίας τους 4) λεκτική ασέβεια στους αστικούς, δημοκρατικούς νόμους που -έστω και ατελώς- προστατεύουν την κοινωνική συνοχή και την διαφορετικότητα 5) συνώνυμα: ρατσισμός, φασισμός, σεξισμός κτλ 6) η αναγνώριση αποκλειστικών δικαιωμάτων σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού (πχ λευκός άντρας, χριστιανός ετεροφυλόφιλος)