Συνέντευξη: Γιάννης Αγγελάκης
Ο Δρ. Στέργιος Μόσχος είναι ένας διεθνώς αναγνωρισμένος μοριακός βιολόγος και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Northumbria του Νιούκαστλ ο οποίος είχε σημαντική συνεισφορά τόσο στον αγώνα ενάντια στον Έμπολα όσο και σε αυτόν ενάντια στην Ηπατίτιδα C.
Υπενθυμίζουμε ότι το «Ebola Check», είναι πνευματικό τέκνο του Έλληνα αναπληρωτή καθηγητή. Πρόκειται για ένα μηχάνημα που μπορεί να κάνει διάγνωση μέσω της ανάλυσης σωματικών υγρών (αίμα, σάλιο, ούρα) εντός 40 λεπτών από την επιμόλυνση του ανθρώπου από τον θανατηφόρο ιό.
Πλέον, με την ομάδα του στο Πανεπιστήμιο όπου εργάζεται, ανακάλυψαν μία καινοτόμος συσκευή συλλογής αναπνοών που θα μπορούσε να φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η συλλογή του δείγματος για τη διάγνωση σε ασθένειες, όπως το νεοεμφανιζόμενο στέλεχος του κορωνοϊού, το COVID-19.
Σύμφωνα με την έρευνα, η αναπνοή μας περιέχει πολύτιμες βιολογικές πληροφορίες, επίσης γνωστές ως βιοδείκτες, που μπορούν να υποδηλώνουν την υγεία και την ασθένεια. Οι βιοδείκτες όπως το DNA, το RNA, οι πρωτεΐνες και τα λιπίδια που βρίσκονται στην αναπνοή έχουν διαγνωστικό δυναμικό για ασθένειες του πνεύμονα και πέραν αυτών.
Η νέα συσκευή λειτουργεί με δειγματοληψία του πνεύμονα με μη επεμβατικό τρόπο – από ασθενείς που αναπνέουν σε αυτό – για να ανακτήσει αυτούς τους βιοδείκτες.
Στην αποκλειστική συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα μας ο Δρ. Στέργιος Μόσχος τονίζει ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα με τον τρόπο που γίνεται ως σήμερα η συλλογή του δείγματος για τον κορωνοϊό είναι ότι δεν είναι τόσο καθαρό, με αποτέλεσμα να υπάρχει μία αρκετά υψηλή πιθανότητα που φτάνει και το 30%, το τεστ να βγει αρνητικό, ενώ στην πραγματικότητα ο ασθενείς νοσεί.
Όπως χαρακτηριστικά τονίζει, όταν συλλέγουμε δείγμα από τη μύτη “πέρνουμε αποτύπωμα των αποτυπωμάτων του ιού, δεν παίρνουμε τον ιό που βγαίνει στην ανάσα”
Με την συσκευή που δημιούργησε αυτός και η ομάδα του, θεωρούν ότι το δείγμα που θα συλλέγεται εύκολα και με ασφάλεια με 5 εκπνοές, θα είναι πολύ υψηλότερης ποιότητας και άρα και τα αποτελέσματα του τεστ πολύ πιο ακριβή.
Αλλά πέραν τούτου, σε συνδυασμό με νέες τεχνολογίες που έρχονται στο προσκήνιο, όπως το 5λεπτο τεστ της εταιρείας Abbott, το τεστ θα μπορούσε να γίνεται δίχως την παρουσία κάποιου επαγγελματία της υγείας μέσα σε 5 λεπτά σε φαρμακεία ή σε άλλους χώρους.
Η συσκευή βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο στάδιο των δοκιμών όμως υπάρχει αισιοδοξία ότι τα αποτελέσματα θα είναι τα προσδοκόμενα. Εφόσον επαληθευτούν τα αποτελέσματα, τότε η συσκευή θα βγεί στη μαζική παραγωγή “όσο το δυνατόν γρηγορότερα, στις καλύτερες δυνατές προδιαγραφές, χωρίς κανένα κέρδος για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού”.
Όπως τονίζει ο Δρ. Στέργιος Μόσχος:
“Η επόμενη έκδοση της συσκευής θα μπορεί να παραχθεί μαζικά διότι είναι ένα απλό κομμάτι πλαστικό, δεν έχει ούτε ένα ηλεκτρονικό κομμάτι απάνω, είναι πάρα πολύ απλή. Και ο σκοπός εξαρχής ήταν να το απλουστεύσουμε όσο περισσότερο για να καταφέρουμε να διανεμηθεί και να παραχθεί όσο πιο γίνεται γρηγορότερα.
Η Αγγλία ζήτησε από εταιρείες που παράγουν πλαστικά προϊόντα να παράγουν αναπνευστήρες κλινικούς. Αν λοιπόν εμείς έχουμε κάτι το οποίο είναι πολύ πιο απλό από έναν αναπνευστήρα, ο οποίος έχει πολλά ηλεκτρονικά κομμάτια, και μπορούμε με ένα μικρό κόστος ανάμεσα σε 50 και 100 χιλιάδες λίρες να παράγουμε 10.000 κομμάτια σε διάστημα μερικών ημερών, πιστεύω ότι μπορείς να καταλάβεις ότι θα μπορεί να βοηθήσει κόσμο σχετικά γρήγορα, γιατί άπαξ και μπορέσουμε και ξεκινήσουμε αυτη την παραγωγή θα μπορούμε να στείλουμε τα σχέδια για τις μήτρες παγκοσμίως και να γίνει αυτή η παραγωγή όπου χρειάζεται.”
Ο καθηγητής τονίζει την κρισιμότητα της κατάστασης σημειώνοντας ότι “τα πράγματα είναι τόσο δραματικά και μπορεί να είναι και περισσότερο” αφού όπως είπε η κατάσταση “θα πάρει πάρα πολύ καιρό αφού δεν έχουμε ούτε εμβόλιο, ούτε φάρμακο”.
Τονίζει ότι το πιο αισιόδοξο σενάριο για κάποιο εμβόλιο είναι οι 12 με 18 μήνες αλλά “μόνο αν είμαστε τόσο τυχεροί όσο ήμασταν με τον Έμπολα”:
“Με τον Έμπολα σταθήκαμε εξαιρετικά τυχεροί και βγήκε ένα εμβόλιο τόσο γρήγορα. Ο πρώτος κορωνοϊός που ήταν πανδημικός και ζημιογόνος, διότι υπάρχουν άλλοι 4 οι οποίοι απλά βγάζουν ένα απλό κρυολόγημα, ο πρώτος ζημιογόνος ήταν ο Sars το 2002. Ήταν 18 χρόνια πριν. Αυτός ο κορωνοϊός υπάρχει ακόμα στη φύση. Υπάρχουν 18 χρόνια προσπαθειών για εμβόλια και δεν έχουμε τίποτα ακόμα”.
Σύμφωνα με τον Δρ. Στέργιο Μόσχο, οι προειδοποιήσεις για τον κίνδυνο κάποιας πανδημίας υπάρχουν εδώ και πάνω από μία δεκαετία και η τεχνολογία για να αμυνθούμε αποτελεσματικά υπήρχε, όμως δεν υπήρχε θέληση να υπάρξει επένδυση “ούτως ώστε η τεχνολογία αυτή να υπάρχει και να είναι διαθέσιμη σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορεί να γίνει μία γενική προστασία”.
Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του καθηγητή Δρ. Στέργιου Μόσχου στην εφημερίδα μας:
ΕΡ.: κ. Μόσχο, είστε ένας επιστήμονας που έχει εξειδίκευση στο θέμα και με την ερευνητική σας ομάδα είχατε ασχοληθεί με τον Έμπολα και την Ηπατίτιδα C με μεγάλη επιτυχία. Θα θέλαμε αρχικά τη δικιά σας άποψη σε σχέση με τον νέο κορωνοϊό Covid 19. Είναι ένας ιός που έχει κάποια χαρακτηριστικά που είναι κοινά με την γρίπη και κάποια άλλα που δεν τα έχουμε ξαναδεί. Αυτό το ασυμπτωματικό για 14 μέρες είναι ένα τρομακτικό χαρακτηριστικο, πέρα από την υψηλή θνησιμότητα.
Στέργιος Μόσχος: Αυτό που έγινε στην Ελλάδα στην αρχή με την απόφαση της κυβέρνησης να σταματήσει την κυκλοφορία του κόσμου ούτως ώστε να ελαττώσει τη μετάδοση του κορωνοϊού ήταν το καλύτερο πράγμα που μπορούσανε να κάνουνε. Βέβαια, το ατυχές αν και αναμενόμενο ήταν ότι υπήρχαν και άνθρωποι που έκαναν του κεφαλιού τους. Δεν άκουσαν τις συμβουλές της κυβέρνησης. Πήγαν στις καφετέριες, πήγαν στις παραλίες.
Και το ακόμα πιο ατυχές και ίσως και εγκληματικό ήταν ότι όταν δόθηκε το επίδομα, υπήρξαν αρκετοί που πήγαν στα χωριά τους να πάνε να δούνε τους παππούδες και τις γιαγιάδες, που είναι και στις ευπαθείς ομάδες. Έχουν καρδιολογικά, έχουν τους διαβήτες, έχουν όλες τις προδιαγραφές για να κολλήσουν τον ιό και να πεθάνουν. Πόσο μάλλον όταν μιλάμε για περιοχές που δεν έχουν τις υποδομές για να περιθάλψουν ανθρώπους.
ΕΡ.: Είχαμε πει πως παλιότερα είχατε ασχοληθεί με τον Έμπολα και η ομάδα σας είχε ουσιαστικά ανακαλύψει μία μέθοδο για την αναγνώριση των κρουσμάτων Έμπολα. Και απ’ ότι κατάλαβα η γνώση αυτή που είχατε δημιουργήσει ως ερευνητική ομάδα τώρα θέλετε να την χρησιμοποιήσετε στη μάχη ενάντια στον κορωνοϊό.
Στ.Μοσχ: Αυτό που είχαμε καταλάβει τότε ήταν ότι άπαξ και ξέρουμε ποιο είναι το γονιδίωμα ενός νέου παθογόνου οργανισμού μπορούμε μέσα σε δύο βδομάδες κυριολεκτικά να πάμε από γονιδίωμα σε διαγνωστικό τεστ, το οποίο είναι ικανό να διανεμηθεί και να χρησιμοποιηθεί οπουδήποτε. Η τεχνολογία που αναπτύξαμε τότε έπαιρνε κυριολεκτικά μία σταγόνα αίματος, όπως κάνουν διαβητικοι στο σπίτι τους, την έβαζες σε ένα ειδικό μηχανάκι και το μηχανάκι σου έλεγε αν και εφόσον έχει Έμπολα ο ασθενής.
Με το μηχανάκι δεν έχω καμία σχέση με την περαιτέρω ανάπτυξή του αφού το έχει αναλάβει πλέον μία εταιρεία και εγώ δεν έχω κέρδη από αυτό. Η τεχνογνωσία όμως που παράγαμε και το τι μπορούμε να κάνουμε σε καταστάσεις πανδημίας έχει δημοσιευθεί και είναι προσβάσιμη σε όλους.
Όντως, με τον κορωνοϊό είχαμε διαγνωστικά τεστ τα οποία δημοσιεύτηκαν και βγήκαν στην αγορά μέσα σε δύο βδομάδες από τότε που ανιχνεύθηκε το γονιδίωμά του. Το δυστυχές είναι όμως είναι ότι μας έχει πάρει τρεις μήνες για να βγουν τα τεστ αυτά σε συσκευές, οι οποίες δεν είναι σε νοσοκομειακά εργαστήρια αλλά μπορούν να είναι σε συνοικιακά μικροβιολογικά εργαστήρια.
ΕΡ.: Η διαδικασία με την οποία γίνεται η συλλογή του δείγματος είναι διαφορετική. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό; Θα έχει αυτό και τη σημασία του για την ασφαλεία του ιατρικού προσωπικού, λαμβάνοντας υπόψη και την έλλειψη ιατρικού εξοπλισμού;
Στ. Μοσχ.: Είναι μεγάλο θέμα αυτό. Θα στο εξηγήσω πολύ απλά. Όταν λέμε ότι κάνω ένα τεστ για οτιδήποτε, το μυαλό μας είναι ένα μαύρο κουτί. Οι ασθενείς δίνουν απλά ένα δείγμα και δε δίνουν σημασία στη διαδικασία που ακολουθεί . Η πραγματικότητα όμως είναι ότι μετά από το δείγμα ακολουθούν μία σειρά από βήματα. Όπως για να φτάσει η ντομάτα στη σαλάτα μας περνάει από διάφορα στάδια, πρώτα από την παραγωγή, μετά στον έλεγχο και στη διανομή, μέχρι να φτάσει στο πιάτο μας, έτσι γίνεται και με τα τεστ.
Αυτή τη στιγμή το πρώτο βήμα είναι να πάρουμε το κατάλληλο δείγμα. Το καταλληλότερο δείγμα το παίρνουμε αν βάλουμε ένα σωλήνα μέσα στην τραχεία, να φτάσουμε δηλαδή μέσα στους πνεύμονες και να πάρουμε δείγμα από εκεί. Αυτό, ούτε ευχάριστο είναι αλλά είναι και επικίνδυνο και για τον ασθενή και για τον νοσοκομειακό, που πρέπει να είναι πάρα πολύ ειδικός. Δημιουργεί υδρατμούς και σταγονίδια τα οποία μπορούν να τον επιμολύνουν και υπάρχουν ένα σωρό κίνδυνοι. Η πρακτική αυτή δεν ακολουθείται σχεδόν καθόλου.
Αυτό που γίνεται όμως είναι να πάρουμε μια μπατονέτα με λίγο μπαμπάκι, αποστειρωμένη και να την τρίψουμε στη μύτη εσωτερικά και στο πίσω μέρος του στόματος. Και αυτή η μπατονέτα μετά μπαίνει σ’ ένα αντιδραστήριο, και αυτό αναλύεται για το κατά πόσο υπάρχει ο ιός.
Το θέμα είναι ότι, αν και η διαδικασία αυτή της συλλογής από τη μύτη είναι σχετικά ασφαλής και εύκολη και απλή, αν το κάνω εγώ και αν το κανεις εσύ μπορεί να έχουμε διαφορετικά αποτελέσματα για τον ίδιο ασθενή.
Επίσης, αν το βάλουμε στο πίσω μέρος του στόματος, ο ασθενής μπορεί εκείνη τη στιγμή να κάνει εμετό το οποίο έχει άλλους κινδύνους επιμόλυνσης.
Και το τρίτο και βασικότερο θέμα είναι ότι το αποτέλεσμα αυτό έχει μία σοβαρή πιθανότητα να βγει αρνητικό, ενώ ο ασθενής μπορεί να το έχει τον ιό. Αυτό μέσα στην πρώτη εβδομάδα των συμπτωμάτων. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσεις να βήχεις και για την πρώτη εβδομάδα μπορεί να γίνει αυτή η μέτρηση και έχεις μία πιθανότητα 70% να είναι ακριβής. Άρα, υπάρχει μία σοβαρή πιθανότητα 30% να σου δώσει λάθος αποτέλεσμα.
Αυτό που λέω εγώ είναι το εξής.
Ο ιός αυτός μολύνει τον πνεύμονα, δεν μολύνει τη μύτη τόσο πολύ. Όταν εκπνέουμε – και έχουμε διάφορους επιστημονικούς λόγους που το υποστηρίζουμε αυτό – όταν εκπνέουμε λοιπόν, βγαίνει ο ιός από τον πνεύμονα και περνάει από τη μύτη. Άρα, όταν βάζουμε το μπαμπάκι για να δούμε τι είναι στη μύτη, πέρνουμε αποτύπωμα των αποτυπωμάτων του ιού, δεν παίρνουμε τον ιό που βγαίνει στην ανάσα.
Αυτό που επιδιώκω εγώ να κάνω, είναι να δω αν και κατά πόσο η ανάσα των ασθενών έχει αυτό τον ιό. Και αυτή τη στιγμή, έχουμε συσκευές σε ένα νοσοκομείο στην Ευρώπη τις οποίες χρησιμοποιούμε σε ασθενείς και θέλουμε να δούμε κατά πόσο αληθεύει η υπόθεσή μας.
Αν αληθεύει, τότε θα είμαστε σε ένα καλό σημείο να ξεκινήσουμε να δούμε το κατά πόσο είναι καλύτερο από το να βάζουμε το μπαμπάκι στη μύτη.
Η ιδέα είναι απλή. Ένα μπαμπάκι στη μύτη παίρνει μερικά δευτερόλεπτα. Όμως οι εκπνοές, μπορείς να μαζέψεις όσες θέλεις.
Άλλα δεδομένα που έχω με βακτήρια, που έχουμε κάνει παράλληλες αναλύσεις, μας δείχνουν ότι με 5 εκπνοές, δηλαδή 30 δευτερόλεπτα περίπου, μπορούμε να έχουμε κατάλληλο δείγμα. Δε μπορώ να πω ότι αν κάποιος έχει κορωνοϊό θα το δω σε 30 δευτερόλεπτα. Αλλά μου δίνει αρκετό έναυσμα να λέω ότι πρέπει να το δοκιμάσω.
ΕΡ.: Οπότε ελπίζεις ότι το δείγμα που θα λαμβάνεις έτσι θα είναι πιο ακριβές από τη διαδικασία με το βαμβάκι, κι άρα και τα αποτελέσματα θα βγαίνουν πιο γρήγορα;
Στ. Μοσχ: Η ταχύτητα των αποτελεσμάτων αυτή τη στιγμή βασίζεται στην ταχύτητα του εργαστηρίου. Στην καλύτερη περίπτωση, βγαίνει σε 5 ώρες. Όμως, μία εταιρεία πάρα πολύ σοβαρή και πάρα πολύ γνωστή, η Abbott, ανακοίνωσε ότι έβγαλε μία καινούργια συσκευή που μπορεί να δίνει το αποτέλεσμα σε 5 λεπτά.
Τώρα, τα αποτελέσματα αυτά δεν τα έχουν δημοσιεύσει ακόμα. Η διαδικασία στην καλύτερη κάνει 40 λεπτά. Οπότε, αν η διαδικασία της Abbott είναι 5 λεπτά και εξίσου φερέγγυα όπως η διαδικασία των εργαστηρίων, τότε το μόνο που μας λένε να λύσουμε είναι πώς θα πάρουμε το δείγμα. Θα βάλουμε το μπαμπάκι στη μύτη, στο λαιμό, θα πάρουμε την ανάσα; Αυτό, θα πρέπει να το λύσουμε.
ΕΡ.: Αυτό που εσύ περιγράφεις, θα μπορεί ο ασθενής να συλλέγει μόνος το δείγμα ή θα πρέπει να είναι εκεί κάποιος επαγγελματίας της υγείας;
Στ. Μοσχ.: Αυτή τη στιγμή, η διαδικασία που χρησιμοποιούμε εμείς χρησιμοποιεί πολύ βαθιά ψύξη για τη δειγματοληψία. Χρειαζόμαστε πρόσβαση σε ξηρό πάγο, σε συμπιεσμένο διοξείδιο του άνθρακα. Αυτό δημιουργεί συνθήκες -100 βαθμών C το οποίο επιτρέπει πάρα πολύ καλή και ασφαλή συλλογή δειγμάτων.
Σε ότι βακτήρια το έχουμε δοκιμάσει μέχρι τώρα, τα σκοτώνει άμεσα. Δεν το έχουμε δοκιμάσει σε ιούς γιατί δεν έχουμε πρόσβαση αυτή τη στιγμή, αλλά θα ξέρουμε μέσα σε κάποιες ημέρες. Από αυτή την άποψη λοιπόν, είναι πάρα πολύ ασφαλές. Τώρα βέβαια, ο περισσότερος κόσμος δεν έχει ξηρό πάγο στο σπίτι του. Όμως, σε ένα νοσοκομείο ή σε ένα ιατρείο μπορούμε να έχουμε έναν ξηρό πάγο.
ΕΡ.: Οπότε, εφοσον υπάρχει αυτό το υλικό η διαδικασία μπορεί να αυτοματοποιηθεί. Μπορεί να πηγαίνει αυτός που θέλει να δώσει το δείγμα του, να υπάρχει ο χώρος που υπάρχει ο ξηρός πάγος και να συλλέγει μόνος του το δείγμα.
Στ. Μοσχ.: Ακριβώς. Εμείς πιστεύουμε ότι θα μπορεί να γίνεται πολύ εύκολα σε φαρμακείο. Και μάλιστα, με τη συσκευή της Abbott θα μπορεί να πάρει σε 5 λεπτά τα αποτελέσματα και να ξέρει τι του γίνεται.
Τώρα, από εκεί και πέρα, ήδη δοκιμάζουμε κάποιες άλλες ουσίες οι οποίες πιστεύουμε ότι θα μας βοηθήσουν να αφαιρέσουμε αυτό το πρόβλημα της χρήσης του ξηρού πάγου. Και αν είμαστε σε καλο δρόμο, τότε αυτό θα μας επιτρέψει να παίρνουμε το δείγμα χωρίς καν τον ξηρό πάγο, να μη χρειαζόμαστε κατάψυξη για το δείγμα για τη μεταφορά του. Θα μπορεί να μεταφερθεί για τουλάχιστον μία εβδομάδα, αν χρειαστεί.
Βέβαια, τώρα όλοι προσπαθούμε να φτάσουμε στο χρυσόμαλλο δέρας. Το πιο κοντινό που είμαστε είναι αυτή η συσκευή της Abbott. Αν επαληθευτούν αυτό που λένε για τα 5 λεπτά, τότε ελπίζουμε εμείς ότι θα συνεισφέρουμε ένα καλύτερο δείγμα.
ΕΡ.: Σε σχέση με την έρευνά σας και τον σχεδιασμό, εφόσον προχωρήσουν όλα σύμφωνα με αυτά που συζητήσαμε, επειδή το ζήτημα δεν είναι απλά η ανακάλυψη και η δημιουργία μίας νέας τεχνολογίας αλλά και η διασπορά αυτής της νέας τεχνολογίας στους ανθρώπους οι οποίοι πρέπει να χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία. Οπότε, εφόσον δημιουργηθεί αυτή τη τεχνολογία και μπορεί να γίνει το τεστ σε 5 λεπτά και να είναι ακριβές το τεστ – γιατί έχει σημασία αυτό – πόσο γρήγορα θα μπορούν να παραχθούν σε μεγάλες ποσότητες τέτοιου τύπου διαγνωστικά τεστ και να είναι σε μία τέτοια τιμή ώστε ο κάθε άνθρωπος να μπορεί να έχει πρόσβαση; Αυτή τη στιγμή, έχετε φαντάζομαι διαπιστώσει κι εσείς ότι υπάρχει ζήτημα με τον ιατρικό εξοπλισμό, επειδή είναι πάρα πολλές οι χώρες στις οποίες η επιδημία βρίσκεται σε εξέλιξη και όλες ανταγωνίζονται για τα ίδια υλικά, οπότε, θέλω να πω, η παραγωγή μίας τέτοιας τεχνολογίας είναι και αυτή ένα ζήτημα, όπως είναι ζήτημα και πώς θα μπορέσει να περάσει στον κάθε ανθρωπο.
Στ. Μοσχ.: Για το σύστημα της Abbott το πόσο θα το πουλήσει το σύστημα της η εταιρεία, την ερώτηση πρέπει να την απευθύνεις απευθείας στην Abbott, τι θέλουν να κάνουν με την κοινωνία.
Η ερώτηση που έχω να κάνω εγώ είναι, αν όντως ένα μηχάνημα το οποίο η διαδικασία στο εργαστήριο κάνει 5- 8 ώρες αυτοί καταφέραν να το μειώσουν σε 5 λεπτά, πόσες άλλες διαδικασίες διαγνωστικές θα μπορούν να προσφέρουν με το μηχάνημά τους στο μέλλον οι οποίες θα μειωθούν από το 5ώρο στα 5 λεπτά, και πόσο κέρδος θα μπορούν να βγάλουν στο μέλλον αυτοί που χρησιμοποιούν ένα τέτοιο μηχάνημα. Αυτή την ερώτηση την έχουμε κάνει και εμείς.
Το πανεπιστήμιο στο οποίο εργάζομαι ήδη έχει βάλει πλώρη να ξεκινήσουμε μία επιχείρηση για την παραγωγή και διάθεση αυτής της συσκευής, αν έχει τη λειτουργία που πιστεύουμε ότι θα έχει, και πιστεύουμε ότι αν έχουμε τα θετικά αποτελέσματα τότε θα βγάλουμε στην παραγωγή τη συσκευή όσο το δυνατόν γρηγορότερα, στις καλύτερες δυνατές προδιαγραφές, χωρίς κανένα κέρδος, για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού.
ΕΡ.: Το όσο το δυνατόν γρηγορότερα, πόσο γρήγορα μπορεί να είναι;
Στ. Μοσχ.: Αν έχουμε θετικά αποτελέσματα, ήδη έχουμε συνομιλίες με μαζικούς παραγωγούς. Αυτή τη στιγμή, μας παίρνει 16 ώρες να τυπώσουμε σε 3d εκτυπωτές μία συσκευή. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί να βοηθήσει.
Η επόμενη έκδοση της συσκευής, θα μπορεί να παραχθεί μαζικά διότι είναι ένα απλό κομμάτι πλαστικό, δεν έχει ούτε ένα ηλεκτρονικό κομμάτι απάνω, είναι πάρα πολύ απλή. Και ο σκοπός εξαρχής ήταν να το απλουστεύσουμε όσο περισσότερο, για να καταφέρουμε αυτό που ζητάς, να μπορεί να διανεμηθεί και να παραχθεί όσο πιο γίνεται γρηγορότερα.
Η Αγγλία ζήτησε από εταιρείες που παράγουν πλαστικά προϊόντα να παράγουν αναπνευστήρες κλινικούς. Αν λοιπόν εμείς έχουμε κάτι το οποίο είναι πολύ πιο απλό από έναν αναπνευστήρα, ο οποίος έχει πολλά ηλεκτρονικά κομμάτια, και μπορούμε με ένα μικρό κόστος ανάμεσα σε 50 και 100 χιλιάδες λίρες να παράγουμε 10.000 κομμάτια σε διάστημα μερικών ημερών, πιστεύω ότι μπορείς να καταλάβεις ότι θα μπορεί να βοηθήσει κόσμο σχετικά γρήγορα, γιατί άπαξ και μπορέσουμε και ξεκινήσουμε αυτη την παραγωγή, θα μπορούμε να στείλουμε τα σχέδια για τις μήτρες παγκοσμίως και να γίνει αυτή η παραγωγή όπου χρειάζεται.
Δείτε εδώ σχετικό βίντεο με παρουσίαση της μεθόδου:
ΕΡ.: Για να μιλήσουμε και λίγο πιο γενικά και αφού είστε και ένας επιστήμονας ο οποίος ζει και εργάζεται στην Αγγλία, ο πρωθυπουργός της χώρας Μπόρις Τζόνσον είχε προκαλέσει μεγάλες συζητήσεις με την αρχική του βούληση να μην προχωρήσει στη λήψη μέτρων, απόφαση στην οποία ευτυχώς δεν επέμεινε. Όμως, φαίνεται ότι η ζημιά ήδη έχει γίνει.
Στ. Μοσχ.: Κοίταξε να δεις, τα νούμερα αυτά θα πάρουν 2-3 βδομάδες να ηρεμήσουν γιατί η διαδικασία όπως μας έδειξε και η Κορέα και η Ιταλία κάνει 2-3 βδομάδες ούτως ώστε να μειωθεί η μεταδοτικότητα, άπαξ και κλείσεις τις πόρτες.
Είμαστε στην 4η μέρα. Έχουμε μπροστά μας άλλες 11 μέρες για να αρχίσουμε να βλέπουμε την ελάττωση του ρυθμού. Τώρα, αυτό είναι ένα θέμα θεωρητικό. Πρακτικό θέμα είναι ότι δεν έχουμε κάνει αυτό που έκανε η Ελλάδα και άλλες χώρες της Ευρώπης.
Δυστυχώς, ακόμα παιδάκια πηγαίνουν στο σχολείο, και κυρίως τα παιδάκια των νοσοκόμων των γιατρών και των επαγγελμάτων που θεωρούνται απαραίτητα για την συνέχιση της λειτουργίας της κοινωνίας. Αυτά τα παιδιά, είναι γνωστό ότι ο κορωνοϊός μεταδίδεται και στα παιδιά, δε νοσούν όσο οι μεγαλύτερες ηλικίες και δε φαίνεται. Είναι πάρα πολύ καλό για τα παιδιά, αλλά δεν είναι καλό για τις οικογένειές τους.
ΕΡ.: Πώς βλέπετε να εξελίσσεται αυτή η ιστορία με τον κορωνοϊό; Κάποιοι λένε ότι μπορεί να διαρκέσει από 12 έως 18 μήνες, μέχρι την ανακάλυψη κάποιου εμβολίου ώστε να επιστρέψουμε σε μία κανονικότητα. Είναι πράγματι τόσο δραματικά τα πράγματα;
Στ. Μοσχ.: Ναι, είναι. Πολύ απλά και ξερά. Δυστυχώς τα πράγματα είναι τόσο δραματικά και μπορεί να είναι και περισσότερο.
Τα δεδομένα αυτή τη στιγμή είναι τα εξής. Από τους Κινέζους, από αυτούς που αναρρώσαν, υπάρχουν πάρα πολλοί οι οποίοι συνεχίζουν να παράγουν το γονιδίωμα του ιού στη μύτη τους και στα κόπρανά τους. Δεν έχει επιβεβαιωθεί ακόμα αν αυτοί μπορούνε να μεταδώσουν πάλι τον ιό. Δεν το ξέρουμε ακόμα. Αυτή λοιπόν η ιδέα της ανοσίας της αγέλης ιθίσταται μόνο εάν επιζήσεις του ιού και δεν υπάρχει κανένας να επιμολύνεις, αν βάσει των κινέζικων δεδομένων υπάρχει μελλοντική επιμόλυνση.
Αν δεν υπάρχει μελλοντική επιμόλυνση, πάλι έχουμε το θέμα ότι πρέπει να επιζήσεις αυτής της μόλυνσης τουλάχιστον για μία φορά. Οπότε λοιπόν έχουμε να κάνουμε με το ποσοστό του πληθυσμού που θα περάσει από αυτή την ασθένεια. Και θα μπορεί μετά να λειτουργήσει; Και πόσο καιρό θα πάρει; Τρεις βδομάδες; Τέσσερις βδομάδες να αναρρώσει;
Είναι δηλαδή κάτι που θα πάρει πάρα πολύ καιρό, γιατί ακόμα δεν έχουμε φάρμακο και δεν έχουμε εμβόλιο.
Πάμε να κοιτάξουμε το εμβόλιο αυτό καθαυτό. Το εμβόλιο δυστυχώς δε θα πάρει 1 μήνα, 3 μήνες, ούτε 6, θα πάρει το λιγότερο 1 χρόνο με 18 μήνες, και αυτό μόνο αν είμαστε τόσο τυχεροί όσο ήμασταν με τον Έμπολα.
Με τον Έμπολα σταθήκαμε εξαιρετικά τυχεροί και βγήκε ένα εμβόλιο τόσο γρήγορα. Ο πρώτος κορωνοϊός, που ήταν πανδημικός και ζημιογόνος, διότι υπάρχουν άλλοι 4 οι οποίοι απλά βγάζουν ένα απλό κρυολόγημα, ο πρώτος ζημιογόνος ήταν ο Sars το 2002. Ήταν 18 χρόνια πριν. Αυτός ο κορωνοϊός υπάρχει ακόμα στη φύση. Υπάρχουν 18 χρόνια προσπαθειών για εμβόλια και δεν έχουμε τίποτα ακόμα. Ο δεύτερος ζημιογόνος κορωνοϊός ήταν ο MERS που βγήκε στη Σαουδική Αραβια και κατόπιν αυτού και στην Κορέα.
ΕΡ.: Να σε διακόψω. Ο SARS λοιπόν ακόμα συνεχίζει να υπάρχει αλλά έχει απωλέσει την ένταση των συμπτωμάτων που προκαλεί;
Στ. Μοσχ.: Όχι, δεν έχει απωλέσει την ένταση, απλά δεν έχει μεταπηδήσει ξανά από τις νυκτερίδες στους ανθρώπους τόσες φορές για να εξαπλωθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο τόσο επιθετικά, όπως είχε εξαπλωθεί το 2002.
ΕΡ.: Οπότε κ. Μόσχο, γνωρίζαμε τόσα χρόνια, οι κυβερνήσεις ήταν σε γνώση ότι είναι ένας υπαρκτός κίνδυνος και δεν είχαν λάβει αυτά τα μέτρα που έπρεπε να λάβουν; Μου κάνει τρομερή εντύπωση ότι χώρες όπως η Αγγλία και η Γερμανία δεν είχαν λάβει μέτρα.
Στ. Μοσχ.: Η Αγγλία και η Γερμανία δεν είχαν ποτέ άμεσο κίνδυνο από τον κορωνοϊό SARS, ούτε της Μέσης Ανατολής.
ΕΡ.: Ναι, αλλά ήταν ένα πιθανό σενάριο
Στ. Μοσχ.: Και ο Έμπολα ήταν ένα πιθανό σενάριο, αλλά ποτέ δεν έφτασε στο σημείο να είναι παγκόσμια απειλή.
Η Κίνα έχει τελείως διαφορετικά έθιμα για το φαγητό από εμάς. Όπως και στην Αφρική, και εκεί τρώνε πάρα πολλά άγρια ζώα που εμείς δε θα σκεφτόμασταν ποτέ να καταναλώσουμε. Ένα από αυτά είναι και οι νυκτερίδες. Οι νυκτερίδες είναι βρώσιμες, και τρώγονται τόσο στην Αφρική όσο και στην Κίνα. Οι νυκτερίδες κυοφορούνε τον Έμπολα, οι νυκτερίδες κυοφορούνε και τον κορωνοϊό.
Νυκτερίδες τρώνε και οι Αφρικανοί, τρώνε και οι Κινέζοι. Η Κίνα έχει απαγορεύσει κατόπιν του Η1Ν1, το 2008, την μεταπώληση άγριων πτηνών σε αγορές με κοτόπουλα, με διάφορα άλλα πτηνά κοινής βρώσης. Αλλά υπήρχε ένα σοβαρό σύστημα μαυραγορίτικο το οποίο αγνοούσε το νόμο. Από αυτά τα μαυραγορίτικα κέντρα ξεκίνησε η αρρώστια.
Η Κίνα έκανε αυτό που έπρεπε να κάνει. Τώρα, στη Μέση Ανατολή ο ιός του MERS, ακόμα μεταδίδεται διότι υπάρχει μέσα στις καμήλες, και ο κόσμος φεύγει από τις πόλεις, πάει στα χωριά, χαϊδεύει τις καμήλες και κολάει τον MERS, και ξαναδημιουργούνται εξάρσεις. Δε μπορείς να αφαιρέσεις την καμήλα από τον Άραβα, όπως και δε μπορείς να αφαιρέσεις το γαϊδουράκι από την Σαντορίνη.
ΕΡ.: Σκέφτομαι, ως απλός άνθρωπος, χωρίς ειδικές γνώσεις, από τη στιγμή που τα τελευταία χρόνια έχουμε την εμφάνιση νέων ιών, και ο SARS και ο MERS είναι κορωνοϊοί, και είχαμε και τον Έμπολα, έχουμε δύο – τρεις ιούς που είναι καινούργιοι και οι οποίοι αποδείχτηκαν πολλοί θανατηφόροι, αφού υπήρξαν αυτές οι τρεις περιπτώσεις, γιατί δεν είχαν λάβει τα μέτρα για την πιθανότητα ανάπτυξης ενός ιού που θα είχε μεγαλύτερη, πιο εύκολη διάδοση από ότι ο Έμπολα; Αυτό μου κάνει τρομερή εντύπωση. Είναι δυνατόν ως χώρα να έχεις μία ομάδα επιδημιολόγων που έχουν εμπειρία σε αυτά, να μην έχεις συζητήσει για την πιθανότητα ενός ιού που να μπορεί να δημιουργήσει το πρόβλημα που βιώνουμε αυτή τη στιγμή παγκοσμίως;
Στ. Μοσχ.: Αυτές οι προειδοποιήσεις υπάρχουν πάνω από μία δεκαετία. Το θέμα δεν είναι κατά πόσον υπήρχαν οι προειδοποιήσεις ή όχι. Η τεχνολογία υφίστατο. Το θέμα είναι κατά πόσον υπήρχε θέληση να υπάρξει επένδυση, ούτως ώστε η τεχνολογία αυτή να υπάρχει και να είναι διαθέσιμη σε τέτοιο βαθμό, ώστε να μπορεί να γίνει μία γενική προστασία.
Βέβαια, όταν έχεις κάτι σα ένα θερμόμετρο υπό τη μορφή πιστολιού για να περνάει ο καθένας από μπροστά για να ξέρεις αν έχει πυρετό, αυτό ακούγεται πάρα πολύ πιο φθηνό και εύκολο από το κάτσε να σου πάρω λίγο δείγμα, κάτσε να σου πάρω δείγμα αίματος να δούμε αν έχεις κάτι. Αυτό δε μπορούσε να γίνει στα αεροδρόμια. Και έτσι βάλανε τα θερμόμετρα, δε βάλανε τα τεστ. Και ξέρουμε τι ακολούθησε. Λοιπόν…
Θα δούμε πώς θα αλλάξει ο πλανήτης μας κατόπιν αυτής της κατάστασης. Μπορεί να μη μπορούμε να ερχόμαστε για διακοπές στην Ελλάδα κάθε χρόνο, αλλά όταν πηγαίνουμε μπορεί να μας μετράνε τα πάντα, για να ξέρουμε και τι θα γίνεται κιόλας.