Του Θανάση Δρίτσα *
Οι στατιστικές σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνουν ότι περίπου δύο στις τρεις μηνύσεις που γίνονται από ασθενείς εναντίον γιατρών οφείλονται σε κακή επικοινωνία, ανεπάρκεια ενημέρωσης και έλλειψη συμπαράστασης ύστερα από επιπλοκή που σχετίζεται με ιατρική παρέμβαση. Είναι ξεκάθαρο ότι η ανεπαρκής ενημέρωση και η αδιαφορία εξοργίζουν τον ασθενή και το περιβάλλον του πολύ περισσότερο από το ίδιο το ιατρικό λάθος. Το όλο ζήτημα ανάγεται στο σημαντικό έλλειμμα που υπάρχει στην εκπαίδευση των γιατρών (και γενικότερα των στελεχών υγείας) στον τομέα της επικοινωνίας. Μάλιστα παραμένει αντιφατικό το πώς πεπειραμένοι και έμπειροι κλινικοί γιατροί, χειριστές υπερσύγχρονης τεχνολογίας, αδυνατούν να συνομιλήσουν με τους ασθενείς και να εξηγήσουν με σαφήνεια σε απλή καθημερινή διάλεκτο το πώς, το γιατί, την πιθανότητα επιπλοκών και τη μελλοντική πρόγνωση έπειτα από ιατρική παρέμβαση.
Το πρόβλημα ξεκινάει από την απουσία εκπαίδευσης στην επικοινωνία σε επίπεδο Ιατρικών Σχολών, αφενός επειδή το μάθημα Επικοινωνίας θεωρείται πολύ λιγότερο απαραίτητο σε σχέση π.χ. με την Ανατομία, τη Φυσιολογία και τη Φαρμακολογία, αφετέρου διότι πολλοί -εντελώς αβάσιμα- θεωρούν ότι η ικανότητα της επικοινωνίας εμπεριέχεται αυτονόητα στην περίοπτη ιδιότητα του γιατρού. Ομως η μάχιμη κλινική εμπειρία αποδεικνύει ότι η ικανότητα επικοινωνίας με τον πάσχοντα και τους συγγενείς του μπορεί να είναι σε πρακτικό επίπεδο πολύ πιο απαραίτητη από εξειδικευμένες γνώσεις και τεχνικές. Μάλιστα φαίνεται ότι εκείνο το συστατικό της επικοινωνίας που πάσχει ιδιαίτερα είναι το συστατικό της ακρόασης, διότι πολύ σπανιότερα βρίσκει κανείς καλούς ακροατές σε σχέση με καλούς ομιλητές. Στο σημείο αυτό και πάλι οι διεθνείς στατιστικές δείχνουν ότι οι γιατροί συχνά είναι κακοί ακροατές των ασθενών τους, πρώτον, επειδή περισπώνται σε πολλά παράλληλα καθήκοντα και, δεύτερον, επειδή θεωρούν αυτονόητες τις ερωτήσεις και τις απαιτήσεις των ασθενών τους.
Ακόμη, η ευαισθησία των ασθενών στο να ανιχνεύουν άμεσα την ανικανότητα του θεράποντος ιατρού να ακούει προκαλεί το πρώτο ρήγμα στη σχέση γιατρού – ασθενούς. Το δεύτερο και ίσως βαθύτερο ρήγμα επέρχεται όταν ο ασθενής έχει να αντιμετωπίσει την αδιαφορία και την έλλειψη συμπαράστασης μετά την εμφάνιση κάποιας επιπλοκής στην πορεία της ασθένειάς του. Θα πρέπει οπωσδήποτε να λαμβάνουν υπόψη οι γιατροί ότι οι ασθενείς είναι σήμερα πολύ περισσότερο ενημερωμένοι, ιδιαίτερα μέσω του Διαδικτύου, σχετικά με τη διάγνωση και τη θεραπεία των προβλημάτων τους και έτσι αυξάνονται δικαιολογημένα οι απαιτήσεις τους. Επιπλέον η παραδοσιακή αποδοχή της ιατρικής αυθεντίας έχει αρχίσει να κλονίζεται σήμερα και σε αυτό έχει συμβάλει βέβαια η τεράστια ανάπτυξη του ιατρονομικού κλάδου δικηγόρων που ζει από τις μηνύσεις εναντίον των γιατρών. Σε κορυφαία θέση ως χώρα στο ζήτημα της συστηματικής δίωξης γιατρών βρίσκονται οι ΗΠΑ που έχουν και τη μεγαλύτερη εξειδίκευση σε ζητήματα ιατρονομικής φύσης.
Ηδη αρκετές ιατρικές σχολές παγκόσμια έχουν αρχίσει να δίνουν προτεραιότητα στην εκπαίδευση των γιατρών στην επικοινωνία και θα βρει κανείς πολλά προγράμματα σπουδών και πλούσια βιβλιογραφία στο Διαδίκτυο, αν πληκτρολογήσει σε μηχανές αναζήτησης τις λέξεις-κλειδιά (επικοινωνία γιατρού – ασθενούς, communicating skills in medicine).
Η ικανότητα επικοινωνίας δεν είναι αυτονόητη και θα έπρεπε οι ιατρικές σχολές αλλά και οι ιατρικοί σύλλογοι να αναλάβουν το έργο της σοβαρής εκπαίδευσης των γιατρών στον τομέα της επικοινωνίας. Ετσι αφενός θα προστατεύονται οι γιατροί από παρενέργειες ώστε να μπορούν να ασκούν απερίσπαστοι και ασφαλείς το δύσκολο και ψυχοφθόρο λειτούργημά τους, αφετέρου δεν θα βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι αυξανόμενες διώξεις των γιατρών (και οι τεράστιες οικονομικές απαιτήσεις αστικής ευθύνης) από τα «γεράκια» των ιατρονομικών ειδικών. Ομως το κυριότερο, όταν υπάρχει καλή επικοινωνία, οι ασθενείς και το περιβάλλον τους θα μπορούν να εμπιστεύονται, να σέβονται τους θεράποντες γιατρούς και να αφήνονται με ασφάλεια στα υπεύθυνα χέρια τους.
* Ο κ. Θανάσης Δρίτσας είναι καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο.