Στην μνήμη του Μακαριστού Ειρηναίου η αναδημοσίευση – Της Ρίκης Ματαλλιωτάκη | Τον συνάντησα για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο τον Γενάρη, σε ένα φτωχικό σπιτάκι όπου μένει πια εδώ και χρόνια, στην οδό Δρομονέρου 20 στη Χαλέπα Χανίων. Το δέος που αισθάνθηκα αντικρίζοντας το εξαϋλωμένο του πρόσωπο καθώς και η ψυχική ανάταση που μου πρόσφερε μέσα από τη συζήτηση μας, είναι κάτι απερίγραπτο γι’ αυτό και θα αρκεστώ μόνο σε κείνο που λέει ένας άλλος μεγάλος πατριώτης μας, ο Νίκος Καζαντζάκης: «Ότι ζεις στην έκσταση ποτέ δεν θα μπορέσεις να το στερεώσεις σε λόγο…»
Εξάλλου δεν υπάρχουν λόγια που θα ήταν ικανά να στερεώσουν περιγραφικά την πολύπλευρη προσωπικότητα και το διεθνούς ακτινοβολίας έργο του Μητροπολίτη Κισσάμου και Σελίνου Ειρηναίου Γαλανάκη που αφιέρωσε ολάκερη τη ζωή του παλεύοντας να αποδείξει έμπρακτα πως η ουσία της πίστης δεν είναι άλλη από την προσφορά στον συνάνθρωπο…
Η Οικουμενικότητα του αποδεικνύεται ακράδαντα στα κηρύγματα του που μέσα τους χωρούν όλοι: Σωκράτης, Αριστείδης, Παύλος Γαλιλαίος, Παστέρ, Μέγας Αθανάσιος, Δάντης, Κέπλερ, Γκαίτε, Αχιλλέας, Ηλέκτρα, Πηνελόπη, Μπετόβεν, Αντιγόνη, Καζαντζάκης, χριστιανοί και ειδωλολάτρες, θεολόγοι και επιστήμονες, κληρικοί και λαϊκοί, αγράμματοι και μορφωμένοι, όμως και το ότι ήταν, είναι και θα παραμείνει ες αεί κρητικός ως το κόκαλο αποδεικνύεται επίσης ακράδαντα από λόγια δικά του που μέσα τους χωρά όλη η Κρήτη:
«…Το ξέρω πως η Κρήτη είναι ένα νησί και σίγουρα δεν είναι ο ομφάλιος λώρος της γης. Ο κόσμος είναι πολύ πιο μεγάλος από τη Κρήτη και ο Θεός δεν νοιάζεται μόνο για τους Κρητικούς. Όμως σιγά- σιγά με τους καιρούς η Κρήτη από νησί έγινε σημαία, σύμβολο. Μια σημαία που έχει πάνω της τον Σταυρό και την ανθρωπιά. Και η σημαία αυτή δεν απλώνεται μόνο στη Κρήτη παρά σε όλη την ανθρωπότητα.
Γιατί η κληρονομιά των παππούδων μας δεν ήταν μόνο τα σόχωρα και τα νοικοκυριά. Ήταν επίσης οι ευχές και τα εθίματα, η τιμή και ο λόγος, η πίστη και το φιλότιμο, η φρονιμάδα και η ντροπή, η ντομπροσύνη και η παλικαριά, η φιλοξενία και το σπλάχνος, όλα ετούτα τα ιερά και μεγάλα που ο Κρητικός τα λέει με μια ξεχωριστή και βαρυσήμαντη λέξη: Ανθρωπιά!…»
Που και πότε γεννηθήκατε Σεβασμιότατε;
Είμαι παιδί πολυμελούς οικογένειας και γεννήθηκα από γονείς αγρότες στο Νεροχώρι Αποκωρόνου, νομίζω το 1911, δεν είμαι όμως και σίγουρος μια και μάλλον δεν υπάρχουν πια χαρτιά από τότε.
Το λαϊκό σας όνομα ποιο είναι;
Μανόλης Γαλανάκης.
Τα άλλα σας αδέλφια τι δρόμο ακολούθησαν;
Ένας είναι καθηγητής θεολόγος, ένας ταχυδρομικός, κάποιοι αγρότες…
Εσείς δηλαδή μόνο ακολουθήσατε τον ιερατικό κλάδο, πως αυτό;
Συνέβαλλε πιθανόν το γεγονός ότι η μητέρα μου η συχωρεμένη προέρχονταν από ιερατική οικογένεια.
Πόσο χρονών είσαστε όταν πήρατε τη μεγάλη απόφαση Σεβασμιότατε;
Πρέπει να ήμουν πάρα πολύ μικρός γιατί ούτε που το θυμάμαι καν, περίπου δεκαπέντε χρονών όμως τέλειωσα το ιεροδιδασκαλείο Κρήτης .Ξεκίνησα σπουδές μετά στο πανεπιστήμιο Θεολογίας Αθηνών και τελειώνοντας παρέμεινα για μερικά χρόνια εκπαιδευτικός σε γυμνάσιο μέχρι που αποφάσισα και πήγα στη Γαλλία για μετεκπαίδευση.
Ξεκινάτε λοιπόν να ακολουθείτε το μοναχικό βίο από καθηγητής θεολόγος ποια χρονολογία;
Καθηγητής ήμουν από το 1937 ή 1938, αν δεν με γελά η μνήμη μου όπου και παρέμεινα μέχρι που έγινα μοναχός, το 1946 ιερώθηκα και τέλος του 1957 έγινα επίσκοπος Κισάμμου και Σελήνου.
Η φιλανθρωπική σας δράση σεβασμιότατε είναι πανελληνίως γνωστή σε βαθμό μάλιστα που σχεδόν σας έχουν αγιοποιήσει.
Θα προτιμούσα να την πούμε καλύτερα κοινωνική αλλά κι έτσι ακόμα αυτά είναι υπερβολές των ανθρώπων.
Θα θέλατε να μας μιλήσετε λίγο γι’ αυτήν την κοινωνική- φιλανθρωπική σας δράση πατέρα Ειρηναίε;
Τι να σας πω…Το μόνο που μπορώ να σας πω είναι πως από πολύ μικρός αισθανόμουν μέσα μου μια πολύ μεγάλη αγάπη για τον άνθρωπο! Θυμάμαι πως ήμουν δεν ήμουν πέντε χρονών όταν βγήκε από μέσα μου η παρακάτω μαντινάδα:
«Αχ να μπορούσα τη καρδιά να κάνω μεζεδάκια για να χορτάσω τση φτωχούς και τα ορφανά παιδάκια…»
Και βάση αυτής της μαντινάδας λοιπόν κανονίσατε στη συνέχεια όλη τη πορεία της ζωής σας.
Επειδή είμαι άνθρωπος της εκκλησίας κι αγαπώ τον Θεό, κατ’ επέκταση αγαπώ και τον άνθρωπο, προπάντων τον άνθρωπο αφού αν δεν αγαπάς τον άνθρωπο δεν είναι δυνατόν να αγαπάς ούτε και το Θεό. Οπότε δεν υπάρχει και ωραιότερο συναίσθημα από το να κάνεις το καλό στο συνάνθρωπο σου με όποιο τρόπο περνά από το χέρι σου μια και φιλανθρωπία ξέρετε δεν είναι μόνο να δώσεις στον άλλο λίγα χρήματα, αυτό είναι το πιο εύκολο. Φιλανθρωπία επίσης είναι να ανοίγεις νέους ορίζοντες, να δημιουργείς δρόμους για να περπατήσουν πάνω τους καινούργιες ιδέες, να αποδεικνύεις τέλος πάντων την αγάπη σου έμπρακτα. Και για να την αποδείξεις πρέπει να κάνεις κι αυτό, να κάνεις κι εκείνο, να κάνεις και το άλλο… Πάνω απ’ όλα να κάνεις κι όχι να λες…
Κι εσείς ουδείς δεν μπορεί να αρνηθεί πως κάνατε ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για να αποδείξετε αυτή ακριβώς τη θεωρία, ότι δηλαδή αγάπη πάνω απ’ όλα είναι να δίνεις! Δώσατε…δώσατε…δώσατε…όλη σας τη ζωή δίνατε και αποδεικνύατε. Πείτε μου όμως πως αλήθεια συλλάβατε την ιδέα των οικοτροφείων;
Την ιδέα των οικοτροφείων τη συνέλαβα περίπου το 1958 κι αφορμή γι’ αυτό στάθηκαν κάποια παιδιά που έμεναν σε ενοικιαζόμενα δωμάτια δίπλα από τη Μητρόπολη. Κάθε πρωί περνώντας απ΄ έξω με συναντούσαν και με καλημέριζαν έως που μια μέρα, δεν ξέρω πως, αποφάσισα κι εγώ να τους κάνω μια επίσκεψη. Σας είπα, ανέκαθεν είχα μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα παιδιά και οι συνθήκες τελικά κάτω από τις οποίες διέκρινα ότι σπούδαζαν τα συγκεκριμένα παιδιά, μου θύμισαν τα δικά μου, δύσκολα μαθητικά και φοιτητικά χρόνια, τότε που κι εγώ σπούδαζα και συγχρόνως εργαζόμουν. Αποφάσισα λοιπόν να δημιουργήσω χώρους μέσα στους οποίους τα φτωχά παιδιά θα είχαν και την δυνατότητα να διευκολύνουν τις σπουδές τους μα και παράλληλα να κρατούν μια ουσιαστική σχέση με την εκκλησία καθώς για να παροτρύνεις νέους ανθρώπους στη πίστη δεν γίνεται να το καταφέρεις με το να τους λες μόνο να αγαπούν το Χριστό αλλά με να τους δημιουργείς και το ανάλογο περιβάλλον όπου μέσα του θα βλέπουν ζωντανά και έμπρακτα την αγάπη του Θεού προς το πρόσωπο τους. .Έτσι λοιπόν έγινε πρώτα το οικοτροφείο στο Καστέλι, μετά στη Κάνδανο, μετά στη Παλιόχωρα, στο Κολυμπάρι, καθώς επίσης και μια μικρή εστία φοιτητών στην Αθήνα για να βοηθούμε οικονομικά και τα παιδιά που πήγαιναν στο πανεπιστήμιο .
Υπήρχαν όμως και οι νέοι που δεν σπούδαζαν, γι’ αυτό κι εκτός από τα οικοτροφεία τα οποία πρέπει να πω έφτασε εποχή που φιλοξενούσαν 800 παιδιά, με ενδιέφερε κι οι υπόλοιποι νέοι να καταφέρουν να αποκτήσουν ένα επάγγελμα.
Και για να καταλάβετε το μέγεθος του προβλήματος που υπήρχε τότε, θα σας πω μόνο πως ζήτησα κάποτε ένα ηλεκτρολόγο για να διορθώσει μια βλάβη ρεύματος και η απάντηση ήταν «δεν έχουμε ηλεκτρολόγο στο Καστέλι.» κι όντως , ανάλογη σχολή υπήρχε τότε μόνο ο Δαίδαλος στα Χανιά. Αποφασίζουμε λοιπόν για τη Τεχνική Σχολή Μηχανολόγων – Ηλεκτρολόγων Κισσάμου που αργότερα εξελίχτηκε σε Τεχνικό Λύκειο μα και για Τυπογραφείο και Σχολή Τυπογραφίας στο Καστέλι, για σχολείο κωφαλάλων καθώς και για αγορά αγροκτήματος όπου θα εξασκούνταν οι νέοι πάνω σε θέματα γεωργίας. Δε ξεχνάμε επίσης να δημιουργήσουμε βιβλιοθήκες καθώς και Σχολή Μουσικής για να εξασκούν και το πνεύμα τους , όπως ακόμα και γηροκομεία για να φιλοξενούνται οι άποροι γέροι και βέβαια δε ξεχνάμε τα κορίτσια και δημιουργούμε γι’ αυτά Οικοκυρικές σχολές καθώς και διάφορους άλλους γυναικείους συλλόγους.
Αν δεν κάνω λάθος πρωτοποριακό ρόλο παίξατε επίσης στη δημιουργία της ΤΡΑΝΣ ΕΥΡΩΚΡΕΤΑ, της ΕΤΑΝΑΠ- εταιρία ανάπτυξης Αποκωρόνου- αλλά και της ΑΝΕΚ.
Όταν το 1967 βούλιαξε το πλοίο «Ηράκλειο»βυθίζοντας στο πένθος τη Κρήτη, όπως όλοι γνωρίζουμε, σύσσωμος ο Κρητικός λαός πήρε την απόφαση να αποκτήσει τα δικά του πλοία για να μεταφέρεται με ασφάλεια. Για τη πραγματοποίηση της απόφασης αυτής λοιπόν, έγινε στα Χανιά μια μεγάλη σύναξη ανθρώπων που είχαν σχέση με τις επιχειρήσεις και τα οικονομικά αλλά και ανθρώπων απλών, και μέσα σε αυτούς πήγα κι εγώ.
Κι είχαν πια αποφασίσει ότι για να μαζευτούν τα χρήματα και να καταφέρουμε κάτι τέτοιο ο μόνος τρόπος ήταν οι μετοχές, όταν πετάχτηκε κάποιος μέσα από τον κόσμο και είπε δείχνοντας με «να μπει κι η εκκλησία μέσα ειδεμή εμείς δεν δεχόμαστε.…» Ήταν προφανώς θέμα εμπιστοσύνης μια κι οι άνθρωποι σκέφτηκαν πως αν συμμετάσχει κι ο Ειρηναίος θα είχαν μια εγγύηση στα χρήματα που θα έδιναν. Εγώ βέβαια στην αρχή αρνήθηκα και δικαιολόγησα την άρνηση μου επισημαίνοντας τους ότι δεν είμαι ούτε οικονομολόγος, ούτε μηχανολόγος ούτε οτιδήποτε σχετικό, εκείνοι όμως επέμεναν αναγκάζοντας με στο τέλος να υποκύψω. Μαζεύτηκαν λοιπόν διακόσια εκατομμύρια το 1967-68 , πήραμε το πρώτο πλοίο, το «ΚΥΔΩΝ», κι έτσι δημιουργήθηκε η ΑΝΕΚ.
Σαν πρωτάρηδες ατζαμήδες όμως που ήμασταν τότε , αντί να απευθύνουμε σε μεσιτικό γραφείο για να μας το βρει όπως ήταν και το σωστό, φύγαμε κι αρχίσαμε να το ψάχνουμε εμείς στο Λονδίνο, στη Σουηδία, και που δεν πήγαμε…Τελικά, παρά την άγνοια μας όχι μόνο το βρήκαμε αλλά αν και μετασκευασμένο ήταν άριστο σκαρί κι ο Θεός στη συνέχεια λες και το ευλόγησε πραγματικά και πήγε πολύ καλά.
Τώρα βέβαια είμαι ακόμα πρόεδρος στην ΑΝΕΚ αλλά πλέον τιμητικός.
Δικό σας έργο σεβασμιότατε είναι επίσης και η Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης στο Κολυμπάρι. Τι ακριβώς είναι αυτό το έργο, θα θέλατε να μου πείτε;
Από πολύ νωρίς, από τότε ακόμα που ήμουν φοιτητής, είχα επισημάνει πως υπήρχε το εξής πρόβλημα στην Ελλάδα: Οι Έλληνες διανοούμενοι έχουν μια προκατάληψη εναντίον της εκκλησίας με αποτέλεσμα η ελληνική διανόηση να βρίσκεται ή έξω ή εναντίον της εκκλησίας. Αναρωτήθηκα πολλές φορές ποιος άραγε να φταίει γι’ αυτό, οι γονείς, οι δάσκαλοι, τα παιδιά, δε ξέρω…όποιος κι αν φταίει όμως αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα ίδρυμα στα πλαίσια της ορθοδοξίας και της ελληνικής παιδείας το οποίο να βοηθά τους νέους ανθρώπους στη πίστη τους άσχετα από το αν έχουν προβλήματα και όχι αυτά να γίνονται η αφορμή για να φεύγουν έξω από την εκκλησία.
Στο κέντρο αυτό λοιπόν, γιατί είναι κέντρο κι όχι σχολείο, γίνονται συζητήσεις, ομιλίες, επιστήμονες και μη εξηγούν πως δουλεύει ο χριστιανισμός πάνω στα προβλήματα του σύγχρονου ανθρώπου και βοηθούν τα παιδιά να κρατήσουν και να παραμείνουν στη πίστη τους δίχως ασφαλώς αυτά να είναι υποχρεωμένα να γίνουν ούτε ιερωμένοι ούτε μοναχοί.
Είπατε προηγουμένως πως οι Έλληνες διανοούμενοι έχουν μια προκατάληψη εναντίον της εκκλησίας. Γιατί αλήθεια, εσείς βρήκατε ποτέ την απάντηση;
Ναι, εγώ την έχω βρει την απάντηση μόνο που για να τη βρω ταλαιπωρήθηκα πολύ…Οι άνθρωποι αυτοί λοιπόν είναι εναντίον της εκκλησίας γιατί ούτε υπήρχε αλλά δυστυχώς ούτε και υπάρχει σωστή ενημέρωση από τους παπάδες μας και τους δασκάλους μας οι οποίοι δεν στάθηκαν ικανοί να μας βοηθήσουν να συλλάβουμε το αληθινό νόημα της πίστης..
Πως κατά τη γνώμη σας θα έπρεπε να είναι η σωστή ενημέρωση σεβασμιότατε;
Όπως όλοι ξέρουμε πολλοί καθηγητές και δάσκαλοι μιλούν με περιφρόνηση για την εκκλησία και την πίστη κι αυτό προέρχεται από αγραμματοσύνη, δεν βοηθήθηκαν κι αυτοί όσο έπρεπε όταν έπρεπε να βρουν τη πίστη τους οπότε ότι κάνουν το κάνουν τυπικά. Θεωρώ λοιπόν πως εμείς ο κλήρος φταίμε που δεν κάνουμε τη σωστή κατήχηση , μήπως όμως και οι κληρικοί θα έπρεπε να έχουν μια πιο σωστή παιδεία ούτως ώστε να μπορούν κι εκείνοι με τη σειρά τους να καταφέρουν μια σωστή ενημέρωση;
Τι ρόλο θα μπορούσε να παίξει ο σωστός κλήρος στη ζωή του απλού ανθρώπου;
Να φροντίσει για μια βαθύτερη απάντηση και θεμελίωση της πίστης μας.
Τα λάθη των ανθρώπων της εκκλησίας επηρεάζουν βέβαια και πολύ μάλιστα όμως και ο παπάς , και ο δεσπότης, κι ο θεολόγος μπορεί να κάνουν λάθη , αλλά τι φταίει ο Θεός γι’ αυτά τα λάθη…
Υπήρξε έστω και μια φορά στη ζωή σας που μετανιώσατε γιατί δεν ακολουθήσατε το κοσμικό βίο σεβασμιότατε;
Όχι, όμως το σκέφτηκα πολύ καλά εκείνα τα χρόνια πριν αποφασίσω να ιερωθώ έγγαμος ή άγαμος. Υπήρξαν κάποιοι δισταγμοί δηλαδή αλλά ο Θεός με φώτισε και πήγαν όλα καλά.
Αν ο Θεός εκτός από τη φώτιση γινόταν να σας δώσει κι άλλα ενενήντα χρόνια ζωής τον ίδιο δρόμο θα ακολουθούσατε;
Τον ίδιο ή κάποιον άλλο δε ξέρω σίγουρα πάντως ένα δρόμο που θα μου επέτρεπε να βοηθώ τους ανθρώπους. Πάνω απ΄ όλα θέλω να έχουν οι νέοι εργασία στα χέρια τους, να μην είναι άνεργοι, μια κι «αργία μήτηρ πάσης κακίας…» όπως ξέρετε.
Αισθάνεστε να υπάρχουν μέσα σας πράγματα που δεν έχετε κάνει ακόμα και θα θέλετε να τα κάνετε στο εξής;
Σίγουρα υπάρχουν μια κι είναι βέβαιο πως κανείς δεν προφταίνει να κάνει όλα όσα θέλει στη ζωή του.
Νομίζετε πως η εκκλησία αν ήθελε θα μπορούσε να βοηθήσει πολύ κόσμο;
Ναι, και μάλιστα επιβάλλεται να βοηθά .Εξάλλου αυτό είναι και η ουσία της πίστης όπως έδωσε και πρώτο παράδειγμα ο Χριστός μας.
Για όλα όσα κάνατε θεωρείτε πως έχετε ανταμειφτεί με την αγάπη του κόσμου;
Κατά πολύ μεγάλο μέρος ναι αν και δεν μπορώ να αρνηθώ πως υπήρξαν ασφαλώς και οι στεναχώριες. Όταν όμως κάποιος κάνει κάτι επιβάλλεται να μην τον ενδιαφέρει η ανταπόδοση και να του αρκεί να γίνει μόνο το καλό έργο.
Την αχαριστία την νιώσατε;
Την ένιωσα, ένιωσα όμως και την αναγνώριση, και την ικανοποίηση ότι βοήθησα ένα άνθρωπο κι αυτά είναι ακόμα πιο μεγάλα και πιο κυρίαρχα συναισθήματα.
Για όλα όσα ακούστηκαν το τελευταίο καιρό σχετικά με το κλήρο, ποια είναι η γνώμη σας;
Η εκκλησία δυστυχώς δεν αποτελείται μόνο από αγίους, κατά το πλείστον αποτελείται από αμαρτωλούς και ο ρόλος της είναι ακριβώς αυτός, να βοηθά δηλαδή τούτους τους αμαρτωλούς ανθρώπους να γίνονται καλύτεροι.
Μια κι είστε ένας μορφωμένος άνθρωπος σεβασμιότατε κι όχι ένας απλός ιερωμένος θέλω να σας ρωτήσω αν πιστεύετε πως η Ορθοδοξία είναι θρησκεία ανώτερη κάθε άλλης, όπως λέγεται.
Όχι απλώς η Ορθοδοξία αλλά ο χριστιανισμός γενικότερα, καθολικοί, διαμαρτυρόμενοι, προτεστάντες, όλοι, είναι όντως μια ανώτερη βαθμίδα πίστης! Δηλαδή σεβασμιότατε οι Βουδιστές, οι Μωαμεθανοί, οι Ινδουιστές κι όλοι οι υπόλοιποι είναι δευτέρας κατηγορίας άνθρωποι;
Κανείς ποτέ δεν ισχυρίστηκε κάτι τέτοιο για κανένα, η αλήθεια όμως είναι πως εμείς που βιώνουμε την Ορθοδοξία διακρίνουμε καθαρά πως έχει ένα άλλο επίπεδο.
Όλες οι θρησκείες όμως την αγάπη δεν διδάσκουν, αυτός δεν είναι ο βασικός τους άξονας;
Σωστή η παρατήρηση σας γι’ αυτό και στην εποχή μας τουλάχιστον δεν πρέπει να υπάρχει θρησκευτικός ρατσισμός. Αντίθετα πρέπει να έχουμε καλές σχέσεις με όλες τις εκκλησίες όπως επίσης πρέπει να αποδεχόμαστε τη πίστη του κάθε ανθρώπου μια κι ο καθένας με το δικό του τρόπο το ίδιο ζητούμενο ψάχνει.
Αν σας έλεγα με μια λέξη να μου χαρακτηρίσετε τι σημαίνει Θεός θα μπορούσατε;
Τα μεγάλα πράγματα δεν γίνεται να ειπωθούν με μια λέξη… Κι όχι απλώς δεν λέγονται αλλά προπάντων μόνο εκείνος που το ζει σαν συναίσθημα ξέρει τι είναι , με το να ακούει τον άλλο να προσπαθεί να του το περιγράψει θεωρητικά δε βγαίνει τίποτα. Πιστοί εξάλλου δεν είναι εκείνοι που μιλούν για το Θεό αλλά εκείνοι που κάνουν το θέλημα του Θεού…
Λύστε μου μια απορία σεβασμιότατε σας παρακαλώ πολύ:
Πως είναι δυνατόν μέσα από ακραία φυσικά φαινόμενα όπως οι πρόσφατοι σεισμοί για παράδειγμα να επιτρέπει ο Θεός να σκοτώνονται τόσα αθώα πλάσματα και ειδικά παιδιά.
Να είστε σίγουροι πως ο Θεός δεν θέλει το κακό κανενός! Ζώντας όμως σε αυτό τον κόσμο, ξέρουμε πως εκ των πραγμάτων υπάρχουν και οι σεισμοί, υπάρχει και η φωτιά, υπάρχουν όλα τα κακά που εισχώρησαν και κυρίεψαν το κόσμο μας μετά την αμαρτία των πρωτοπλάστων ενώ αντίθετα ως τότε ο άνθρωπος ζούσε σε μια μακαριότητα. ΄Όλα λοιπόν τα κακά είναι συνέπεια της πτώσης του ανθρώπου ο οποίος ξέπεσε από τα προνόμια του μετά την αμαρτία με αποτέλεσμα να αλλάξουν αυτόματα και οι σχέσεις του με τη φύση.
Να πιστέψουμε δηλαδή στη δημιουργία του κόσμου κατά τη παλαιά Διαθήκη; Μα όλοι πια σήμερα ξέρουμε πως όλα ετούτα που λέει δεν είναι τίποτα παραπάνω από τη μυθολογία των Εβραίων.
Θα προτιμούσα να αντικαθιστούσατε τη λέξη μυθολογία με τη λέξη θεολογία και η θεολογία δεν είναι μόνο για τους Εβραίους αλλά για όλη την ανθρωπότητα.
Και το μόνο σίγουρο είναι πως ο Θεός είναι ο δημιουργός των πάντων, η αρχή και το τέλος της ζωής…αν τώρα κόσμος πλάστηκε σε εφτά , σε οκτώ ή σε πέντε μέρες , ή πιο επιστημονικά σε πέντε μεγάλες περιόδους, για μένα τουλάχιστον προσωπικά δεν έχει καμιά ιδιαίτερη σημασία
Πηγή: Περιοδικό «ΣΤΙΓΜΕΣ», τεύχος 88, Μάιος 2006
