Γράφει ο Αρχιμανδρίτης
Ιγνάτιος Θ. Χατζηνικολάου
Θεολόγος, τ. Λυκειάρχης
Από την Καθαρά Δευτέρα εισήλθαμε στην ψυχότροφη και ψυχοσωτήρια Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή με πρώτο σκαλοπάτι το Τριώδιο. Μια λυτρωτική περίοδο που τελειώνει το Μ. Σάββατο το πρωί, που είναι ο προάγγελος της Αναστάσεως.
Στην απαρχή, λοιπόν, της Μ. Τεσσαρακοστής, Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου, η Εκκλησία μας οδηγεί προς την αληθινή άσκηση και δι’ αυτής στην σωτηρία δια του σταδίου των αρετών. Κυρίαρχο στοιχείο είναι η εν ταπειώσει και ασκήσει προσευχή, που ξεκινά από τα έγκατα του εαυτού μας, με την αυτογνωσία και την αυτομεμψία και φθάνει στον θρόνο του Θεού.
Στην Ευαγγελική περικοπή της λειτουργίας της Κυριακής του Τελώνου και του Φαρισαίου έχομε τον θετικό και τον αρνητικό τύπο του Χριστιανού. Ο Φαρισαίος, η αιώνια υποκρισία και η αυτοπροβολή και ο Τελώνης, ο άνθρωπος με την επίγνωση του εαυτού του και της ανηφόρας του στον παντογνώστη και πανεπίσκοπον Θεόν.
Ο Φαρισαίος, ο πλεονάζων σήμερα στην κοινωνία και στην Εκκλησία, με την περιαυτολογία και εν πολλοίς την βδελυράν ταπεινολογία (!) που εξαπατά ως Δούρειος Ίππος τους αφελείς και προσωπολάτρες. Εκείνος, που θριαμβολογεί για τον εαυτόν του και βλέπει τους άλλους κατώτερούς του, όμως μεγάλους στα μάτια του Θεού, Φαρισαίος ο «άνθρωπος» που διαστρεβλώνει την έννοια της προσφοράς από τα αγαθά του. Ενώ αυτή ήταν υποχρέωσις, καθήκον, ως εκδήλωσις επί τέλους αγάπης και ευγνωμοσύνης προς τον Θεόν. Που κι αν έκανε κανένα καλό, ένα μάλιστα εκ των χιλιάδων κακών που διέπραττε κάτω από τον μανδύα του φαρισαϊσμού, όπως κάνουν πλείστοι εξ ημών ήταν ελάχιστο και μάλιστα οφείλωμεν ως προς τον πλησίον. Μάλιστα ο Χριστός μας λέγει να μην καυχώμαστε αν κάνομε κάποιο καλό και μάλιστα να λέμε και τότε ότι είμαστε αχρείοι δούλοι: «Όταν ποιήσειτε πάντα τα διαταχθένα υμίν, λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν ότι ο οφείλομεν ποιήσε πεποιήκαμεν» (Λουκά 17,10) Και ακόμα ο Φαρισαίος και κάθε Φαρισαίος όποιας εποχής και σε όποια θέση διαστρεβλώνει την έννοια της νηστείας που πολλοί «Χριστιανοί – Φαρισαίοι» την θεωρούν ως την μόνη προϋπόθεση και «όρο» για την σωτηρία μας! Μια εσφαλμένη και φαρισαϊκή αντίληψη της νηστείας, την οποίαν από μέσα την «βαπτίζουν» ως σκοπόν και εισιτήριο της εισόδου μας στον Παράδεισο! Βεβαίως, νηστεία στις τροφές, αλλά όχι στις αμαρτίες με πρώτη την κακίαν προς τον συνάνθρωπό μας «νηστεία» όχι «η των κακών αλλοτρίωσις» (Μ. Βασίλειος) Κάτι που δεν συμφέρει τους Φαρισαίους της αγιότητας που δεν τρώνε κρέας αλλά κατεσθίουν τους συνανθρώπους τους.
Ο Τελώνης, η άγια μορφή της αληθινής μετανοίας της αγίας αυτογνωσίας και αληθινής συντριβής. Ο Τελώνης δεν εμπιστεύεται στον ευατόν του. Η μόνη του εμπιστοσύνη είναι ο Θεός. Είναι εκείνος, που όπως προσεύχεται και προτρέπει η Εκκλησία μας: «εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Αφήνεται, σαν το νήπιο, στην σπλαχνική αγκαλιά του Πατέρα – Θεού. Για’ αυτό και ο Θεός δέχεται την ταπεινότητά του, την ευσέβειά του. Απαντά στην παράκλησή του, αφού και αυτός συναισθάνεται την ανάγκη του. Είναι ο μόνος τύπος ανθρώπου που δικαιώνεται στα μάτια του Θεού και που σώζεται «εν τω νυν και εν τω μέλλοντι αιώνι» και όπως ο ίδιος ο Χριστός διεβεβαίωσε «κατέβη ούτος (ο τελώνης) δεδικαιωμένος εις τον οίκον του…» (Λουκ. 18,14)
Όταν ο άνθρωπος, όπως ο εκάστοτε Φαρισαίος, χάση την επαφή του με την ουσία της πνευματικότητας. Όταν η ευσέβεια καταντήσει φαρισαϊσμός. Όταν η ταπείνωσης ενδυθεί το ένδυμα της ματαιοδοξίας και της λαμπράς εμφανίσεως, ως συμβαίνει και παρ’ ημίν τοις κληρικοί και λαϊκοί, τότε χάνομε την δικαίωσή μας από τον Θεόν, δηλαδή την σωτηρία μας , κι ας φαντάζομε ως άγιοι στα μάτια των αφελών και μη κατ’ επίγνωσιν Χριστιανών, τους οποίους έτσι μάθουμε γι’ αυτό και περνά ο μπογίας μας.
Η είσοδος και πορεία μας, δια του Τριωδίου, στη Μ. Τεσσαρακοστή, είναι μια ευλογημένη ευκαιρία, και ευλογία Θεού, να αποβάλομε τον «παλαιόν άνθρωπον τον φθειρόμενο…» και να ενδυθούμε τον «καινόν άνθρωπον τον κατά Θεόν κτισθέντα» (Έφες. 4,22-24)