Γράφει ο Γιώργος Καισάριος
Η κυβέρνηση επιτέλους έκανε αυτό που περίμενε η αγορά να κάνει, να ζητήσει να ενεργοποιηθεί ο μηχανισμός στήριξης για να μπορεί να αντλήσει ρευστότητα μέσω της ΕΕ και του ΔΝΤ. Τα νούμερα δεν έβγαιναν και η ελπίδα εκ μέρους της κυβέρνησης ότι θα μπορούσε να αποφύγει τον μηχανισμό, για να μην παρθούν επώδυνα -και πολιτικά επιζήμια μέτρα-, ήταν μια αυταπάτη.
Το ερώτημα τώρα είναι τι κάνουμε από δω και μπρος; Θα γίνουν άραγε καλύτερα τα πράγματα; Η απάντηση είναι κατηγορηματικά ΟΧΙ!!. Τα πράγματα θα γίνουν χειρότερα. Όχι όμως διότι θα φταίει το κακό το ΔΝΤ, αλλά διότι συνηγορεί προς αυτό η πραγματικότητα των αριθμών. Την τωρινή κατάσταση την παρομοιάζω με ένα κάποιον που μόλις έπαθε ένα ατύχημα.
-Έχεις πάθει ατύχημα (σε χτύπησε ένα φορτηγό στη μέση του δρόμου)
-Περιμένεις το ασθενοφόρο καθώς αιμορραγείς
-Έρχεται το ασθενοφόρο και σε πηγαίνουν στο νοσοκομείο
-Σε βάζουν στο χειρουργείο
-Αναρρώνεις για ένα μήνα
-Γίνεσαι καλά και παίρνεις εξιτήριο
-Κοιτάζεις να συνεχίσεις από εκεί που διακόπηκε η ζωή σου
Εμείς, λοιπόν, είμαστε στη φάση που περιμένουμε αιμόφυρτοι το ασθενοφόρο. Μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να βγούμε από το νοσοκομείο, θα έχουμε χάσει καμιά δεκαριά κιλά. Επίσης, μέχρι να έχουμε αναρρώσει, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα με σκοπό να φτιάξουμε τη ζωή μας. Όταν και επίσημα θα αρχίσει η δημοσιονομική προσαρμογή, η διαδικασία και τα βήματα μέχρι να μπορούμε να μιλάμε και πάλι για ανάπτυξη, είναι περίπου τα ίδια σαν να πάθαμε ατύχημα.
-Ο προϋπολογισμός πέφτει έξω και έχουμε υπερβολικό έλλειμμα και ξαφνικά είσαι υπερβολικά υπερχρεωμένος (διότι άρχισες από χρέος 100% του ΑΕΠ)
-Οι αγορές με το ζόρι σου δανείζουν και μόνο με ακριβό επιτόκιο (εδώ είμαστε σήμερα)
-Σου δανείζει το ΔΝΤ & ΕΕ με αυστηρούς όρους
-Οι αυστηροί αυτοί όροι σε αναγκάζουν να μειώσεις κατά 200,000 τις θέσεις στο δημόσιο
-Ακολουθεί η αναδιοργάνωση της οικονομίας ανοίγοντας τα κλειστά επαγγέλματα και αλλάζοντας τη νομοθεσία για να κάνει την οικονομία πιο ανταγωνιστική
-Η ανεργία αυξάνεται και παραμένει υψηλή για 1-2 χρόνια
-Αναρρώνει η οικονομία και ο ιδιωτικός τομέας αρχίζει και δημιουργεί θέσεις εργασίας
-Πέφτει η ανεργία επανέρχεται η ανάπτυξη
Με λίγα λόγια, τα περί αναπτυξιακών μέτρων με σκοπό να βγούμε από την ύφεση είναι όνειρα και αυταπάτες. Πρώτα θα πρέπει να σταθεροποιηθεί η οικονομία και να μειώσουμε δραστικά το έλλειμμα των τρεχουσών συναλλαγών και μετά να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε αναπτυξιακά. Η αγορά προς το παρόν κρατάει μικρό καλάθι. Το γεγονός ότι το δεκαετές ομόλογο έχει χάσει περίπου το 25% της αξίας του υποδεικνύει ότι οι κατέχοντες Ελληνικών ομολόγων δεν πιστεύουν ότι θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους. Η αδυναμία ανάκαμψης της αγοράς ομολόγων και του χρηματιστηρίου, ενόψει των ανακοινώσεων της Παρασκευής, επίσης μας λέει ότι η αγορά δεν ελπίζει σε πολλά. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι ενδέχεται η οικονομία να υποστεί μια ύφεση της τάξεως του 15% πριν τελειώσουμε με την δημοσιονομική προσαρμογή και την διοικητική αναδιοργάνωση.
Όταν δηλαδή θα αρχίσει να αναρρώνει η οικονομία, θα βρεθούμε με χρέος ίσο με τουλάχιστον 150% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει ότι, μπορεί η αναδιοργάνωση της οικονομίας να έχει τελειώσει, αλλά θα είναι αδύνατον να επιτευχθεί ανάπτυξη, διότι το χρηματοοικονομικό κόστος θα εμποδίσει την όποια αναπτυξιακή προσπάθεια ανεξάρτητα από το πόσο ανταγωνιστική θα είναι η οικονομία. Πριν από μερικούς μήνες έκανα την ερώτηση μήπως μας συμφέρει να χρεοκοπήσουμε. Πιστέψτε το η όχι, αυτή η ερώτηση σήμερα είναι πιο επίκαιρη παρά ποτέ ανάμεσα στους διεθνείς αναλυτές. Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν ότι το πρόγραμμα σταθερότητας και η χρηματοδότηση από την ΕΕ & ΔΝΤ δεν θα λύσει κανένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα. Η Ελλάδα έχει τρομερό έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και τα λεφτά αυτά, απλά, θα αγοράσουν χρόνο μέχρι το αναπόφευκτο. Ο Mark Mobius (πρόεδρος της Templeton Asset Management) πρόσφατα είπε τα εξής:
«Η Ελλάδα πρέπει να χρεοκοπήσει -καθώς αυτό θα αποτελούσε την καλύτερη λύση για την τακτοποίηση των δημοσιονομικών της-. Δεν υπάρχει άλλη λύση από το να σταματήσουμε να χρηματοδοτούμε την Ελλάδα, με τους πιστωτές να αναλαμβάνουν την ευθύνη και να αντιμετωπίζουν τις συνέπειες, ώστε οι χώρες να βοηθήσουν αυτούς να περιορίσουν τις ζημιές και όχι την Ελλάδα»
Οι πιστωτές μας δηλαδή θα πρέπει να αναλάβουν ένα μέρος της βίαιης προσαρμογής που θα υποστούμε, διότι φταίνε και αυτοί που μας δάνειζαν με χαμηλά επιτόκια τόσο χρόνια. Διότι αν τα spreads είχαν ανέβει τώρα και μια δεκαετία όπως θα έπρεπε (διότι το χρέος μας κατά μέσο όρο είναι περίπου στο 100% του ΑΕΠ τώρα και μια δεκαετία), τα καμπανάκια θα είχαν χτυπήσει από τότε και ίσως βάζαμε μυαλό από τότε. Ευθύνη όμως έχει και η ΕΕ αλλά και η ΕκΤ. Όχι διότι δεν μας ελέγξανε, αλλά διότι δεν εκτίμησαν σωστά το ‘moral hazard’ της υπόθεση, επιτρέποντας στις Ελληνικές και ξένες τράπεζες να παρκάρουν τα Ελληνικά ομόλογα σε ανταλλαγή για μετρητά στην ΕκΤ. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι η αγορά δεν είχε επίγνωση του κινδύνου και ήταν καθησυχαστική όσο αναφορά το ρίσκο που αναλάμβανε δανείζοντας την Ελλάδα … Πόσες φορές είπε η ΕκΤ ότι δεν θα πτωχεύσουμε; Ως εκ τούτου, οι ξένοι θεσμικοί επενδυτές που έχουν αγοράσει Ελληνικά ομόλογα θα πρέπει να αναλάβουν τις επενδυτικές τους ευθύνες και μελλοντικά να υποστούν απώλεια επί της ονομαστικής αξίας των δανείων που μας έχουν κάνει (κούρεμα).
Η κατάληξη είναι ότι, μην περιμένετε τα πράγματα να γίνουν καλύτερα βραχυπρόθεσμα. Καλύτερα θα γίνουν μόνο μακροπρόθεσμα και μόνο όταν θα έχει τελειώσει η δημοσιονομική προσαρμογή και η διοικητική αναδιοργάνωση της χώρας. Το πιο πιθανό, όμως, είναι ότι ούτε αυτό θα είναι αρκετό και θα χρειαστεί μια αναδιοργάνωση του χρέους μας.
Μην ανησυχείτε όμως διότι αυτό δε σημαίνει έξοδος από το ευρώ και δεν σημαίνει ότι η Ελλάδα θα αποκλειστεί δια παντός από τις αγορές. Σημαίνει απλά ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν και ότι ορισμένοι θα έπρεπε να είναι πιο προσεκτικοί με τα λεφτά που διαχειρίζονται.