Κριτική από: Χάρης Σαρρής
Δίσκος-αφιέρωμα στις μουσικές της Μεγαλονήσου με τραγούδια που χωρίζονται σε τρεις ενότητες, αφιερωμένες στις ισάριθμες μεγάλες μουσικές παραδόσεις του νησιού: αυτές της δυτικής, της κεντρικής και της ανατολικής Κρήτης.
Στη δυτική Κρήτη επικρατεί το βιολί και η οργανική μουσική φέρει τη σφραγίδα της μακραίωνης αστικής παράδοσης της περιοχής. Η προφορική παράδοση έχει διασώσει και ονόματα αρκετών ξακουστών “βιολατόρων” -πολλοί έζησαν το 18ο και το 19ο αιώνα-, οι οποίοι φέρονται να πρωτοεισήγαγαν κάποιους σκοπούς.
Από πλευράς ρεπερτορίου, κυριαρχούν οι “χανιώτικοι συρτοί”, οι οποίοι, όπως φανερώνει και το όνομά τους, προέρχονται από την ευρύτερη περιοχή του νομού Χανίων. Οι μεγάλες δεξιοτεχνικές δυνατότητες του βιολιού διακρίνονται στην επεξεργασία των φράσεων, που πραγματοποιούνται με μεγάλη μαεστρία και εκφραστικότητα.
Στην κεντρική Κρήτη το σκηνικό αλλάζει, καθώς το παλαιό ρεπερτόριο (σούστες, πεντοζάλια) παραπέμπει περισσότερο στις μουσικές του Αιγαίου. Εδώ κυριαρχεί η λύρα, στη σύγχρονη εκδοχή της, η οποία έχει επηρεαστεί από την κατασκευή του βιολιού.
Στο CD υπάρχει και ένα δείγμα χορού με ασκομαντούρα (κρητικός τύπος τσαμπούνας), όργανο που στις μέρες μας έχει πλέον σιγήσει. Ακούστε τη ρεθυμνιώτικη σούστα, δείγμα του παλαιού ρεπερτορίου, το μελωδικότατο τραγούδι της νύφης και τον “Μαλεβυζιώτη”.
Η οργανική παράδοση της ανατολικής Κρήτης, τέλος, χαρακτηρίζεται από το “λυρισμό” των μελωδιών. Και εδώ κυριαρχεί το βιολί. Χαρακτηριστικές είναι οι “κοντυλιές του Καλογερίδη”, ενός κρητικού βιολονίστα με σπουδές στο… κονσερβατουάρ του Παρισιού.
Τα κομμάτια αυτά, παρ’ ότι φέρουν έντονη τη σφραγίδα της δυτικής μελωδικής γραφής, όχι μόνο εντάχθηκαν στο ρεπερτόριο του νησιού, αλλά αποτέλεσαν και σημείο αναφοράς και επίδειξης δεξιοτεχνίας από τους λαϊκούς μουσικούς.
Συνολικά, ένας πολύ ενδιαφέρων δίσκος με υλικό που έως τώρα είχε μείνει στη σκιά της “επίσημης” κρητικής δισκογραφίας, στον οποίο επιχειρείται μια, κατά το δυνατόν, σφαιρική παρουσίαση της μουσικής παράδοσης της Κρήτης.