«Εσπερινόν ύμνον και λογικήν λατρείαν σοι Χριστέ προσφερομεν»

Του π. Στυλιανού Θεοδωρογλάκη

Ο Εσπερινός ως ιερή ακολουθία, τελείται εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, προς το τέλος της ημέρας, απαρτίζεται από ψαλμούς και ύμνους, τροπάρια κι ευχές, που αναφέρονται όλα στην επόμενη ημέρα.

Αποτελεί ο εσπερινός τον προθάλαμο, της ακολουθίας του όρθρου και της θείας λειτουργίας, τα οποία όλα μαζί αποτελούν ενιαία λατρευτική ολότητα και μάλιστα αδιάσπαστη, πλην και πάλιν ελαχίστων περιπτώσεων, αδήριτης ανάγκης.

Από τα κύρια λειτουργικά χαρακτηριστικά του Εσπερινού σταματούμε, στον λεγόμενο προοιμιακό ψαλμό, ο οποίος αναφέρεται κατεξοχήν στο περιβάλλον και τηυ σχέση του με το Δημιουργό και τον άνθρωπο.

Πρόκειται για έναν ψαλμό, ύμνο, της ιεροποίησης του φυσικού περιβάλλοντος.

Ο Θεός, ο άνθρωπος και ο κόσμος συμπλέκονται κυριολεκτικά σ’ αυτό τον ψαλμό και συνθέτουν μια αρμονία, μια αγαπητική σχέση, που όμως έχει διαταραχτεί και έχει διασαλευτεί ένεκα της αμαρτητικής πτώσης του ανθρώπου.

Φυσικά αυτό το προπατορικό αμάρτημα, φαίνεται ότι πληρώνεται πολύ ακριβά μέχρι και σήμερα, αφού τη σχέση του ανθρώπου και του φυσικού κόσμου δεν έχει αποκατασταθεί, τουλάχιστον στην αρχική, θεϊκή της αποστολή.

Δηλαδή, στο «άρχεσθαι», στο «φυλάσσειν», στο «αυξάνειν» και το «εργάζεσθαι», που είναι τα μεγάλα θεϊκά ρήματα, με τα οποία ο Δημιουργός υποθηκεύει τη Δημιουργία στον άνθρωπο.

Δυστυχώς μέχρι σήμερα συνεχίζεται να καλλιεργείται μια σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος χρησιμοθητική, με εμφανή θανάσιμα αποτελέσματα για τον ίδιο τον άνθρωπο, ο οποίος καταπονεί το φυσικό περιβάλλον με την αδηφάγο βουλιμία του, με φυσικό αποτέλεσμα να υπομένει την περιβαλλοντική εκδίκηση.

Ο προοιμιακός ψαλμός αποκαλύπτει την καταγωγή και την ταυτότητα του φυσικού κόσμου και ορίζει τη σχέση που μπορεί να αναπτυχθεί ανάμεσα στον ίδιο τον κόσμο, το Θεό και τον άνθρωπο.

Ο άνθρωπος καλείται τελικά με τον ψαλμό σε μια επανατοποθέτηση, σε μια νέα προσπάθεια να βρει την πραγματική του σχέση με το περιβάλλον.

«Εξελεύσεται άνθρωπος επί το έργον αυτού και την εργασίαν αυτού έως εσπέρας».

Όλα αυτά προηγούνται και επιβάλλονται γιατί ο εσπερινός συμβολίζει το τέλος της προπτωτικής καταστάσεως του ανθρώπου.

Μετά τον εσπερινό αρχίζει η φυσική νύκτα.

Μετά την πτώση, αρχίζει η πνευματική νύκτα, η νύκτα της αμαρτίας.

Στην αρχή αυτής της μακράς νύκτας, ο Θεός δίνει μια υπόσχεση και αφήνει μια ελπίδα.

Θα έλθει εκείνος που θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως και θα διαλύσει το σκοτάδι της αμαρτητικής νύκτας.

«Ο λαός ο καθήμενος εν σκότει είδε φως μέγα»

Ο εσπερινός είναι η ελπίδα ότι στο πέρασμα της νύκτας που ακολουθεί αρχίζει το διαφώτισμα του Μεσσιανικού ήλιου.

Η συμβολική αυτή σύνδεση του εσπερινού με την περίοδο της πτώσης και τη νύκτα της αμαρτίας ανακουφίζει, ζωογονεί και στηρίζει τον άνθρωπο, σ’ αυτή τη δύσκολη νύκτα της σατανικής κυριαρχίας πάνω στη ζωή του κόσμου και του ανθρώπου.

Ήταν και τότε δειλινοί εσπέρας, όταν οι πρωτόπλαστοι ακούουν τα πατήματα του θεού στον παράδεισο και κρύβονται, γιατί ντρέπονται για το κατάντημά τους, κατάντημα που τους οδήγησε ο αρχηγέτης του κακού.

«Αδάμ, που εί»;

Ο Θεός καλεί τον άνθρωπο, ο άνθρωπος δεν ανταποκρίνεται στο θεϊκό κάλεσμα.

Έτσι βρίσκεται μέσα στη νύκτα της αμαρτίας και της αγνωσίας του Θεού.

Τα ίχνη χάνονται, η επαφή διακόπτεται, η κοινωνία διαλύεται, ο Παράδεισος χάνεται.

Η τελευταία πράξη της κοινωνίας ανθρώπου και θεού πριν την πτώση ή την ώρα της πτώσης.

Ακολουθεί η μακρά νύκτα της αμαρτητικής αφασίας και φυσικά έρχεται το διαφώτισμα.

Ο Όρθρος, η ώρα των συχνών και πυκνών επεμβάσεων του Θεού.

Ο χρόνος της προετοιμασίας για την υποδομή του Μεσσία.

Η περίοδος της Προφητείας.

Το Μεσσιανικό κήρυγμα.

Τα αποκαλυπτικά ερεθίσματα της προετοιμαζόμενης φανέρωσης του Θεού στον κόσμο και τη ζωή των ανθρώπων, «εν Χριστώ Ιησού».

Όλα αυτά βρίσκονται βαθύτατα ριζωμένα μέσα στην εσπερινή, ιερή λατρευτική ακολουθία προετοιμασίας του όρθρου και της θείας λειτουργίας.

Ο εσπερινός διαφυλάττει μέσα του τα μυστικά και ταυτόχρονα αποτελεί την ιερή ανάμνηση της προ, και κατά, την πτώση εποχής.

Αυτά είναι κατεξοχήν τα ζωογόνα στοιχεία του εσπερινού που τροφοδοτούν με ελπίδα τους πιστούς, κάνουν αισιόδοξη, ευχάριστη, φωτεινή και φωτόλουστη τη ζωή μας.

Μετέχουμε στον εσπερινό γιατί από εκεί οσφριζόμαστε και διαβεβαιούμαστε ότι ο Θεός, πατέρας και δημιουργός δε μας έδιωξε με το φραγγέλιο από τον Παράδεισο, εμείς φύγαμε και όταν Εκείνος μας καλούσε να γυρίσουμε πίσω, εμείς δεν ανταποκριθήκαμε, φύγαμε μακρύτερα.

Όμως ακούσαμε το μεγάλο φιλανθρωπικό θεϊκό λόγο.

Θα στείλω εκείνο που θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως:

Πρώτη και μεγάλη παρηγοριά μας ότι ο Θεός μας αγαπά και δε μας εγκαταλείπει ότι κι αν του κάνουμε.

Φυσικά η ζωντανή και ζωογόνος ελπίδα μας, ο Μεσσίας, ο υπερασπιστής μας, ο υπερασπιστής της ζωής όχι μόνο για το παρόν αλλά και για το μέλλον.

«Δωρούμενος ημίν ζωήν την αιωνιον»

Ο Εσπερινός προετοιμάζει τη νύκτα που ξημερώνει την ημέρα, την αιώνια ημέρα του Θεού.