Αἱ ἀλώπεκες φωλεοὺς ἔχουσιν καὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ κατασκηνώσεις, ὁ δὲ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ
Του Ευτύχη Μπιτσάκη
Η τραγωδία στο Αιγαίο συνεχίζεται. Καθημερινά μετράμε τους πνιγμένους: άντρες, γυναίκες και παιδιά. Στην άμμο ξεβρασμένα πτώματα παιδιών, θυμίζουν πτώματα πνιγμένων ζώων. Όσοι γλίτωσαν από τον πνιγμό, βαδίζουν τώρα κάτω από τη βροχή, κοιμούνται άστεγοι κάτω από τον εχθρικό ουρανό, οδοιπορούν πεισματικά, νηστικοί και βρεγμένοι, προς τη νέα Γη της Επαγγελίας. Ποια γη; Τη Γερμανία και τις άλλες χώρες του Βορρά. Άφησαν τη γη τους και τα σπίτια τους. Τους συγγενείς και τους φίλους. Ελπίδα; «Να φτιάξουν μια νέα ζωή»! Πού και πώς; Και τι συναντούν; Συρματοπλέγματα και κλειστά σύνορα. Την παγωνιά των κρατών και την όποια αλληλεγγύη των ανθρώπων. Και προπαντός των Ελλήνων.
Γιατί αυτό το κύμα των προσφύγων και των μεταναστών που διασχίζουν με πλαστικές βάρκες και σάπια καράβια το Αιγαίο; Και ερωτά ο ποιητής:
Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας
πάνω σε καταστρώματα κατελυμένων καραβιών
στριμωγμένες με γυναίκες κίτρινες και μωρά που κλαίνε
χωρίς να μπορούν να ξεχαστούν ούτε με τα χελιδονόψαρα
ούτε με τ’ άστρα που δηλώνουν στην άκρη τα κατάρτια.
Μα τι γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας
πάνω στα σαπισμένα θαλάσσια ξύλα
από λιμάνι σε λιμάνι; […]
σε μια πατρίδα που δεν είναι πια δική μας
ούτε δική σας
Γιώργος Σεφέρης
Μετανάστες και πρόσφυγες υπήρχαν πάντα. Από την εποχή της αρχαίας Ελλάδας και της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μέχρι τις μεγάλες μεταναστεύσεις των λαών που συνέβαλαν αποφασιστικά στη διαμόρφωση της Ευρώπης. Οι μετανάστες αναζητούσαν μια καλύτερη ζωή. Οι πρόσφυγες ήταν θύματα πολέμου, δικτατορικών καθεστώτων, εμφύλιων συγκρούσεων. Ποιες είναι όμως οι αιτίες του σημερινού τραγικού φαινομένου;
Τι λένε επ’ αυτού οι κυβερνήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής Ε.Ε.); Οι υπηρεσίες τους καταμετρούν τους πνιγμένους και τους αγνοουμένους. Οι κυβερνήτες εκφράζουν τη λύπη τους. Οι πλουσιοπάροχα σιτιζόμενοι γραφειοκράτες του πλήθους των υπηρεσιών της Ένωσης σιωπούν. Η σιωπή ανταλλάσσεται με χρυσό. Για την Ε.Ε., η σημερινή τραγωδία είναι -φαίνεται να είναι‑ φαινόμενο χωρίς αιτία. Τι κάνει λοιπόν η Ε.Ε., θεματοφύλακας των «αξιών» της Ευρώπης, αυστηρός εντολοδόχος και φύλακας του «ευρωπαϊκού κεκτημένου»; Αναγιγνώσκει τις στατιστικές των ναυαγίων, καταμετρά τους νεκρούς, εκφράζει τη λύπη της και τις ανησυχίες της. Η τραγωδία καλά κρατεί. Όμως υπάρχουν και κάποιοι απροσάρμοστοι αριστεροί.
Τι λένε, λοιπόν, οι εξοβελισταίοι; Λένε αυτό που ξέρει όλος ο κόσμος. Ότι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν είναι τρελοί! Κανείς λογικός άνθρωπος δεν εγκαταλείπει εστία και πατρίδα για το άγνωστο. Λοιπόν; Αιτία είναι αυτό που οι κυρίαρχοι και το προσωπικό τους αποφεύγουν να ομολογήσουν: Αιτία είναι ο πόλεμος. Οι πόλεμοι της Νέας Τάξης. Οι πόλεμοι που υπηρετούν τα κοσμοκρατορικά σχέδια των ΗΠΑ και στους οποίους σύρεται ή πρωτοστατεί η Ε.Ε.
Η… πραγματική ιστορία
Ευρώπη. Μετά τις δουλοκτητικές δημοκρατίες της Αρχαίας Ελλάδας, η Ευρώπη του Διαφωτισμού είναι η μήτρα της αστικής κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Η κοινοβουλευτική-αστική δημοκρατία ήταν ο καρπός των κοινωνικών αντιθέσεων, συγκρούσεων και επαναστάσεων. Πέρα από τις επιστήμες και τη βιομηχανική επανάσταση στις οποίες συνέβαλαν οι θεσμοί της, η πρωτοπόρα για την εποχή της αστική τάξη, δημιούργησε το κράτος δικαίου, καθιέρωσε την ισότητα των πολιτών, τις ατομικές ελευθερίες, την ελευθερία του Τύπου, γενίκευσε την παιδεία κ.λπ. κ.λπ.
Όμως όλοι αυτοί οι νέοι θεσμοί, ιστορική άρνηση της φεουδαρχικής απολυταρχίας, εμπεριείχαν την ενδογενή άρνησή τους. Το δίκαιο ήταν το «δίκαιο» της αστικής τάξης που καθιέρωνε, μεταξύ άλλων, τις ταξικές ανισότητες. Η Παιδεία ήταν όργανο για τη διαμόρφωση της αστικής αντίληψης για τον κόσμο και την ιδεολογική ηγεμονία αυτής της τάξης. Τα αστικά συντάγματα καθιέρωσαν ως θεμέλιο της κοινωνίας την ατομική ιδιοκτησία. Οι ατομικές ελευθερίες είχαν ως προϋπόθεση τη χωρίς διαμαρτυρία αποδοχή της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Ακόμα και η Γαλλική Επανάσταση δεν κατήργησε τη δουλεία, και συνέχισε τη διατήρηση της αποικιοκρατίας, και χρησιμοποίησε την πολεμική μηχανή για να την επεκτείνει.
Η ανάπτυξη του καπιταλισμού, η πρωταρχική συσσώρευση κ.λπ. πραγματοποιήθηκαν με τη φωτιά και το σίδερο. Ο πλούτος που συσσωρεύθηκε στις μητροπόλεις του καπιταλισμού είναι ποτισμένος με το αίμα των ξεριζωμένων αγροτών, με το αίμα του νεότερου προλεταριάτου και με το αίμα των «υποανάπτυκτων» λαών, που η χριστιανική Ευρώπη ανέλαβε το ιερό καθήκον να εκπολιτίσει τους άγριους και να εκχριστιανίσει τους άπιστους με τον βούρδουλα, την κρεμάλα και όλα τα μαρτύρια της Αναγέννησης και της μετέπειτα καπιταλιστικής «ειρήνης», δηλαδή των κατακτητικών πολέμων και της ανελέητης συντριβής των επαναστατικών κινημάτων του βιομηχανικού προλεταριάτου.
Προφανώς με τα προηγούμενα δεν επιχειρείται ο μηδενισμός της προσφοράς της αστικής τάξης στην ανάπτυξη των ανθρώπινων κοινωνιών. Στη θετική, από μια άποψη, συνεισφορά στην ιστορική κίνηση. Αλλά, η πραγματική ιστορία είναι διαφορετική από την επίσημη, αυτήν που γράφεται από τους οργανικούς ιδεολόγους.
Συνεπώς: ιδιοκτησία, ταξικές ανισότητες, δουλεία, αποικιοκρατία, βιομηχανικός κατακερματισμός εργασίας, «δολοφονία του λαού» κατά Μαρξ. Και μαζί με αυτά, πόλεμοι και δικτατορίες. Η αστική τάξη, επίσης, δεν δίστασε να παραβιάσει τα δικά της συντάγματα και τους δικούς της νόμους, κάθε φορά που κινδύνευαν τα ταξικά της συμφέροντα και όχι μόνο στις αποικίες και στις «υποανάπτυκτες» χώρες, αλλά και στην ίδια την καρδιά της Ευρωπαϊκής, αναπτυγμένης ηπείρου. Παραδείγματα: φασισμός, ναζισμός, δικτατορία στην Ισπανία, την Πορτογαλία και στην Ελλάδα, συντριβή επαναστάσεων στη Γερμανία, στην Ουγγαρία, στην Ελλάδα κ.λπ.
Κενό κέλυφος
Και οι πόλεμοι; Μια απλή απαρίθμηση του 20ού αιώνα χωρίς σχόλια και ερμηνείες: Χιροσίμα και Ναγκασάκι, 1945: Πέρασμα στην πυρηνική εποχή, με κίνδυνο την αυτοκαταστροφή της ανθρωπότητας. Κορέα: Απελευθερώθηκε τον Αύγουστο του 1945, από τον Κόκκινο Στρατό. Ο Τρούμαν κήρυξε πόλεμο στις 27 Ιουνίου 1950, εναντίον της Β. Κορέας, έναν πόλεμο επιθετικό-αμυντικό, εναντίον του «κομμουνιστικού κινδύνου». 1953: CIA και Άγγλοι ανατρέπουν τον Μοσάντε στην Περσία. Συνέπεια, η συνεχιζόμενη τραγωδία του περσικού λαού. Δεκαετία του ’90: Η Τουρκία με όπλα των ΗΠΑ εντείνει τη γενοκτονία των Κούρδων. Κογκό: αποκτά την ανεξαρτησία του. Με την συμφωνία του Αϊζενχάουερ δολοφονείται ο Πατρίς Λουμούμπα. 1976: Η CIA χρηματοδοτεί τον πολυετή εμφύλιο της Αγκόλα. Ινδονησία: Δολοφονείται ένα εκατομμύριο από τον στρατό του Σουχάρτο. Σε συμφωνία με τον πρόεδρο Φορντ και τον Κίσινγκερ δολοφονείται το ένα τρίτο από τον πληθυσμό του Ταμίλ. Γάλλοι και Αμερικανοί συνεχίζουν τον πόλεμο εναντίον του Βορείου Βιετνάμ (οι ΗΠΑ μπήκαν στον πόλεμο το 1964). Καμπότζη: Επέμβαση των ΗΠΑ -εξολοθρεύονται δύο εκατομμύρια άνθρωποι.
Δομινικανή Δημοκρατία: Οι ΗΠΑ συνεργάζονται για την ανατροπή του νόμιμου, προοδευτικού καθεστώτος. 1973: Δολοφονείται ο πρόεδρος Αλιέντε και αρχίζει η συστηματική εξόντωση των αντιπάλων της δικτατορίας. Νικαράγουα: Το 1978 οι Σαντινίστας ανατρέπουν τη δικτατορία του Σομόζα. Οι ΗΠΑ χρηματοδοτούν τους Κόντρας. Εμφύλιος με χιλιάδες νεκρούς. Στην Αφρική, Γάλλοι, Βέλγοι, Άγγλοι, ΗΠΑ χρηματοδοτούν και υποκινούν εμφύλιους πολέμους με εκατομμύρια θύματα.
Ο κατάλογος των εγκλημάτων και των πολέμων είναι μακρύς. Τα θύματα και οι πρόσφυγες ανέρχονται σε δεκάδες εκατομμύρια. Η Γαλλική Δημοκρατία είτε μετέχει, είτε παραμένει χωρίς θετική ανάμειξη στη σφαγή των λαών της Αφρικής και στην επιβολή δικτατορικών καθεστώτων.
Θα απαριθμήσουμε τώρα, ως γνωστά, τα κυριότερα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας, στα οποία μετέχει ή πρωταγωνιστεί η Ε.Ε. ή χώρες της Ε.Ε.: Δύο πόλεμοι για την καταστροφή και τη διαίρεση της Γιουγκοσλαβίας. Ο Μιλόσεβιτς πεθαίνει στη φυλακή. Πόλεμος εναντίον του Ιράκ. Τα όπλα των ΗΠΑ που χρησιμοποιήθηκαν αντιπροσώπευαν το 75% των εξαγωγών των ΗΠΑ σε οπλικά συστήματα. Αφγανιστάν: Οργάνωση, εξοπλισμός, χρηματοδότηση των Ταλιμπάν. Ανατροπή της νόμιμης κυβέρνησης. Και ο πόλεμος και ο εμφύλιος συνεχίζεται. Συγκομιδή: 1,5 εκατομμύριο νεκροί, 2 εκατομμύρια πρόσφυγες. Καταστροφή των Δίδυμων Πύργων. Έναρξη ενός πολέμου εναντίον της τρομοκρατίας χωρίς χρονικό ορίζοντα. Συνέχεια της γενοκτονίας των Παλαιστίνιων, με συνενοχή των ΗΠΑ και της Ε.Ε. «Αφρικανική άνοιξη», καταστροφή της Λιβύης και δολοφονία του Καντάφι. Αποτέλεσμα χάος με κύρια ευθύνη της Γαλλίας. Και τώρα ο εμφύλιος στη Συρία, η άνοδος του τζιχαντισμού, με ευθύνη των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Η αλληλοσφαγή, ο βομβαρδισμός και το αμέτρητο πλήθος των νεκρών και των προσφύγων. Η Μέση Ανατολή, με πρώτο θύμα τον λαό και τον πολιτισμό του Ιράκ και σήμερα τη Συρία με ευθύνη και της Ε.Ε.
Η Ευρώπη, πατρίδα της δημοκρατίας. Αξίες της ενωμένης Ευρώπης. Αλλά στην καπιταλιστική και ιμπεριαλιστική Ε.Ε., οι αξίες του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού έχουν καταντήσει κενό κέλυφος. Και οι άνθρωποι; Το παράξενο και νοήμον ον που λέγεται άνθρωπος, έχει ανάγκη από πατρίδα, από οικογενειακή θαλπωρή και από ειρηνικό βίο. Οι πόλεμοι της Νέας Τάξης και η σταδιακή απονέκρωση της Δημοκρατίας, οι στρατιές των προσφύγων και οι νεκροί του Αιγαίου, αποτελούν την τραγική διάψευση των «ευρωπαϊκών αξιών», αλλά επίσης σηματοδοτούν και το ιστορικό αδιέξοδο του καπιταλισμού και το πιθανό (πώς, πότε, από ποιους;) τέλος του.