Συνέντευξη στον Μάριο Διονέλλη
Πρόεδρος του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη από το 2005, ο Γιώργος Αγοραστάκης, φίλος και εντολοδόχος του μεγάλου συνθέτη, μιλά για εκείνον πρώτη φορά μετά τον θάνατό του. Μιλά όμως και για το μεγάλο βάρος που πέφτει στην Κρήτη όχι μόνο να φιλοξενεί το μνήμα του, αλλά και να αναδείξει το έργο του.
• Εξι μήνες πριν ο Μίκης Θεοδωράκης πέρασε στην Ιστορία ως βιολογική παρουσία. Από εδώ και πέρα στο επίκεντρο βρίσκεται η διάδοση και ανάδειξη της πνευματικής του υπόστασης στο διηνεκές. Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι, ποιες δυνάμεις κινητοποιούνται σε αυτή την κατεύθυνση;
Η διάδοση και ανάδειξη της πνευματικής του υπόστασης είναι ένα χρέος που αφορά την πολιτεία και όλους όσοι τον αγαπούν. Εμάς εδώ, στη μικρή του πατρίδα, ίσως μας αφορά λίγο περισσότερο, καθόσον βρίσκεται κοντά μας η αιώνια κατοικία του. Το τι θα πρέπει να κάνουμε για τον Μίκη Θεοδωράκη μάς έχει απασχολήσει από παλαιότερα. Ξέρουμε τι θέλουμε να κάνουμε και δεν σας κρύβω ότι ήταν και πολυσυζητημένο μαζί του. Περιλαμβάνει μια σειρά πολιτιστικές υποδομές και θεσμούς σε σύνδεση με το όνομα και το έργο του. Ορισμένα βήματα έχουν γίνει. Τώρα βέβαια τα δεδομένα έχουν αλλάξει και ο προγραμματισμός που προϋπήρχε πρέπει να αναθεωρηθεί, να ιδωθεί σε άλλη βάση. Είναι κάτι που αρχίσαμε να το συζητάμε με τον Δήμο Χανίων και την Περιφέρεια Κρήτης.
• Ο ίδιος σας ανέθεσε προσωπικά και κατ’ επέκταση και στους φορείς της Κρήτης, όχι μόνο να υποδεχτείτε το σώμα του, αλλά και πρωτοβουλίες για την ανάδειξη του πνευματικού έργου του. Πώς ανταποκρίνεται το νησί σε αυτό το φορτίο; Ποιος ρόλος αναλογεί στις δημόσιες αρχές αλλά και στους κατοίκους του τόπου;
Το χρέος και η ευθύνη είναι μεγάλη και είναι συλλογική. Ανήκει πρώτα απ’ όλα στους φορείς Αυτοδιοίκησης της Κρήτης και κατ’ επέκταση στην πολιτεία, τα επιστημονικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, την επιστημονική και καλλιτεχνική κοινότητα, τους φορείς πολιτισμού του νησιού. Δεν περιορίζεται σε μένα ατομικά και στον Σύλλογο των Φίλων του.
Εμείς το καθήκον μας το κάναμε και θα εξακολουθήσουμε να το κάνουμε, όμως το θέμα ξεπερνά τις ευθύνες και τις δυνατότητές μας. Περαιτέρω βέβαια και η τοπική κοινωνία πρέπει να σηκωθεί λίγο ψηλότερα, για να μπορεί να υποστηρίξει αυτόν τον «άυλο θησαυρό» σε όλο του το εύρος. Φυσικά όλα δεν θα γίνουν αυτόματα και γρήγορα, αλλά ό,τι γίνεται πρέπει να συνδέεται με την τοπική κοινωνία και να την εισάγει σε μια υψηλότερη πνευματική σφαίρα.
• Τις μέρες μετά τον θάνατό του προκλήθηκαν εντάσεις που πήραν μέχρι και δικαστική διάσταση. Τίθενται ακόμα εν αμφιβόλω οι διατυπωμένες επιθυμίες του; Πόσο δύσκολη ήταν η διαχείριση εκείνης της περιόδου με τα βλέμματα όλου του πλανήτη πάνω στο φέρετρο του Μίκη;
Είπα τότε ό,τι τηρούσα κατά γράμμα τις εντολές του και τις οδηγίες του, που ήταν λεπτομερείς και γραπτές με νομικό τρόπο. Η υλοποίηση της εντολής του αποτελούσε για εμένα κάτι πολύ περισσότερο από νομική υποχρέωση: ήταν καθήκον ιερό να φέρω μέχρι τελείας εις πέρας την τελευταία του επιθυμία και όσα του υποσχέθηκα και δεσμεύτηκα. Δεν είχα άλλο τρόπο για να αποτρέψω ένα αντίθετο προς τη θέλησή του σχέδιο, παρά να καταφύγω στη Δικαιοσύνη, πράγμα το οποίο έκανα.
Οπως αντιλήφθηκαν όλοι, το βάρος της ευθύνης πάνω μου ήταν τεράστιο, μιας και έπρεπε να διαχειριστώ μια υπόθεση η οποία είχε εθνικές διαστάσεις και διεθνές αντίκτυπο. Είχα συνείδηση αυτής της ευθύνης απέναντι στην ιστορία του ίδιου του Μίκη Θεοδωράκη, όσο και απέναντι στην πατρίδα μας, μιας κι εκείνος αποτελεί την κορυφή του νεότερου πολιτισμού μας. Δεν σας κρύβω ότι ζορίστηκα πολύ, γιατί παράλληλα με την εκπλήρωση της επιθυμίας του, έπρεπε να προλάβω οποιοδήποτε λάθος που θα έδινε λαβή να κατασπαραχτούν οι εμπλεκόμενοι. Κρίνομαι εκ του αποτελέσματος. Είμαι ευγνώμων προς τους συνεργάτες μου που με βοήθησαν και νιώθω ευτυχής που η τελευταία επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη εκτελέστηκε κατά γράμμα.
Με τον ίδιο σεβασμό και την ίδια ευθύνη θα διαχειριστώ τα θέματα που μου έχει αναθέσει και μου έχει εμπιστευτεί με τη διαθήκη του και εκτός διαθήκης του. Οι επιθυμίες του, γραπτές και προφορικές, θα τηρηθούν στο ακέραιο.
Για το αν τίθενται μεταγενέστερα εν αμφιβόλω οι επιθυμίες του, η απάντηση είναι όχι. Νομίζω ότι δεν μπορούν να αμφισβητηθούν γιατί είναι πολύ σαφείς, συγκεκριμένες και νομικά ισχυρές.
• Ειδικότερα για τη διαχείριση των δικαιωμάτων και τις οικονομικές απολαβές είναι ξεκάθαρη η βούλησή του ως προς τη στήριξη της οικογένειάς του;
Δεν είμαι αρμόδιος για να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση, γιατί δεν είμαι ο διαχειριστής της διαθήκης του. Απ’ ό,τι γενικά γνωρίζω ο Θεοδωράκης είναι πολύ συγκεκριμένος στη διαθήκη του, αναθέτοντας τη διαχείριση των πνευματικών του δικαιωμάτων στον εκδοτικό οίκο Schott Music και τις οικονομικές απολαβές που προκύπτουν από τα δικαιώματα στα μέλη της οικογένειάς του.
• Πώς οραματίζεστε να έχει προχωρήσει μετά από χρόνια η παρουσία του Μίκη στην Κρήτη; Ποιο είναι το μεγαλύτερο και δυσκολότερο θέμα που περιλαμβάνει και σας έχει αναθέσει;
Οραματίζομαι να έχει υλοποιηθεί το όραμα του Μίκη Θεοδωράκη στον τόπο του, όπου θα βρίσκεται η αιώνια κατοικία του. Περιλαμβάνει μια σειρά έργα και δράσεις για τα οποία σας μίλησα στην αρχή. Το μεγαλύτερο ασφαλώς είναι το ίδρυμα στο όνομά του, για το οποίο θα μπορούν να γίνουν ανακοινώσεις εν καιρώ. Εργαζόμαστε συστηματικά πλέον στην κατεύθυνση σχεδιασμού και υλοποίησης θεσμών, έργων και δράσεων υψηλού κύρους και βεληνεκούς όπως πρέπει στον Μίκη και στον τόπο μας. Υπό τη σκέπη ενός οργανισμού που θα δίνει τη δυνατότητα συστηματικής μελέτης και ανάδειξης του έργου του Μίκη. Η Κρήτη και τα Χανιά έχουν στα χέρια τους ένα άυλο θησαυρό, ένα πολύ μεγάλο πνευματικό και πολιτιστικό κεφάλαιο, το οποίο καλούνται να σηκώσουν και να αναδείξουν. Είμαι αισιόδοξος ότι αυτό θα γίνει. Στα πρώτα στοιχεία της ταυτότητας των Χανίων στο μέλλον θα αναγράφεται το όνομα «Μίκης Θεοδωράκης» με μεγάλα και έντονα γράμματα.