Φωτεινό παράδειγμα λειτουργίας του δημόσιου τομέα, αλλά και οδηγός για τα ελληνικά πανεπιστήμια, κόντρα σε λογικές τύπου Φορτσάκη, αποτελούν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, που συμπληρώνουν φέτος τρεις δεκαετίες ζωής και ανεκτίμητης προσφοράς.
Δημιουργήθηκαν το 1984 και τριάντα χρόνια τώρα παράγουν γνώση, παιδεία, πολιτισμό, αλλά και υπεραξία και μετρήσιμο – «λογιστικά» – πλούτο για τη χώρα. Το «πείραμα της Κρήτης», όπως ονομάστηκε το στοίχημα στο ξεκίνημα, ήταν να δημιουργηθεί και να λειτουργήσει στην Ελλάδα ένας θεσμός στα αγγλοσαξονικά πρότυπα, ένας εκδοτικός οίκος, όπως στα κορυφαία ιδρύματα του Καίμπριτζ, της Οξφόρδης, του Χάρβαρντ κ.ά., που δεν απαντάται ακόμη και σήμερα με τέτοια επιτυχία σε μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία κ.ά.
Στόχος των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης ήταν και παραμένει «η προσφορά στον Έλληνα φοιτητή και αυριανό επιστήμονα μιας πανεπιστημιακής βιβλιογραφίας στο ύψος των καθιερωμένων διεθνών προτύπων.
«Αυτό πρακτικά σήμαινε ότι θα μεταφράζαμε τα πιο καταξιωμένα συγγράμματα της διεθνούς βιβλιογραφίας – κυρίως στον χώρο των θετικών επιστημών, που ήταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός μας – και θα εκδίδαμε μόνο όσα πρωτότυπα έργα θα ήταν συγκρίσιμης ποιότητας με τα αντίστοιχα ξένα… Αυτό το διεθνές κριτήριο ποιότητας προσδιόρισε τις επιλογές μας στο πανεπιστημιακό βιβλίο όλα αυτά τα χρόνια…» επισημαίνεται στον επετειακό απολογισμό των εκδόσεων.
Ύστερα από τρεις δεκαετίες το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται άκρως εντυπωσιακό: Αυτήν τη στιγμή σε περίπου 1.500 πανεπιστημιακά μαθήματα οι διδάσκοντες καθηγητές προτείνουν ως διδακτικά εγχειρίδια βιβλία των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης. Κάθε χρόνο διανέμονται σε φοιτητές, κατόπιν δικής τους επιλογής, περισσότερα από 60.000 αντίτυπα βιβλίων των ΠΕΚ. Επιπλέον κάθε χρόνο πωλούνται σε βιβλιοπωλεία περί τα 35.000 αντίτυπα βιβλίων των ΠΕΚ.
Λιγότερα χρήματα
Η καθιέρωση των ΠΕΚ στον χώρο της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης μεταφράζεται πλέον σήμερα σε ετήσια εξοικονόμηση δημόσιων πόρων που υπερβαίνει το 1 εκατ. ευρώ. Κάθε χρόνο το υπουργείο Παιδείας πληρώνει περίπου δύο φορές λιγότερα χρήματα για τα βιβλία των ΠΕΚ από όσα θα κατέβαλλε βάσει των τιμών που το ίδιο έχει ορίσει για εκπαιδευτικά εγχειρίδια. Οι τιμές των ΠΕΚ είναι έως και τρεις φορές χαμηλότερες από τις τιμές ομοειδών βιβλίων άλλων ιδιωτικών εκδοτικών οίκων.
Οι φοιτητές, ως γνωστόν, προμηθεύονται δωρεάν βιβλία με το σύστημα «Εύδοξος», που βασίζεται σε έναν αλγόριθμο αντικειμενικής κοστολόγησης που έχει θεσπίσει το υπ. Παιδείας. Σύμφωνα λοιπόν με τον ακριβή υπολογισμό, μέσω του συστήματος «Εύδοξος», μόνο για τα τρία τελευταία ακαδημαϊκά έτη, το ελληνικό Δημόσιο εξοικονόμησε περισσότερα από 3,5 εκατ. ευρώ, πληρώνοντας για τους φοιτητές που επέλεξαν να προμηθευτούν βιβλία από τις ΠΕΚ, αντί άλλων ομοειδών βιβλίων άλλων ιδιωτικών εκδοτικών οίκων.
«Οι τιμές των βιβλίων μας όφειλαν να είναι εκείνες που θα μπορούσαν να τα κάνουν προσιτά και όχι οι εξωπραγματικές τιμές που είχαν καθιερωθεί στο εσωτερικό του συστήματος των συγγραμμάτων για τους… γνωστούς λόγους. Αν υπήρξε μια εστία αντίστασης στα όσα συνέβαιναν στο εσωτερικό του συστήματος των συγγραμμάτων όλα αυτά τα χρόνια, αυτή η εστία ήταν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Από τις οποίες προήλθαν επίσης και όλες οι απόπειρες να μεταρρυθμιστεί το σύστημα ώστε να εξαλειφθούν οι πιο σκανδαλογόνες πλευρές του» επισημαίνουν στον απολογισμό τους οι ΠΕΚ.
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, ένας δημόσιος φορέας που λειτουργεί πλέον ως ένας πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενος κοινωφελής οργανισμός, με τα ετήσια έσοδά του από πωλήσεις να κυμαίνονται γύρω στα 2 εκατ. ευρώ, «γεννήθηκαν» το 1984 με συμφωνία της Παγκρητικής Ένωσης Αμερικής (πρόσφερε την αρχική επιχορήγηση για τη δημιουργία τους) και του Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας (ΙΤΕ) του Πανεπιστημίου Κρήτης. Στόχοι του ήταν η δημιουργία μιας ελληνόγλωσσης πανεπιστημιακής βιβλιογραφίας, η εκδοτική στήριξη της επιστημονικής έρευνας και η διάδοση των επιστημονικών ιδεών και πολιτισμού στο ευρύτερο κοινό – εκλαΐκευση της επιστήμης.
Τριάντα χρόνια μετά, οι ΠΕΚ παραμένουν «ένα στοίχημα που κινδυνεύει να… κερδηθεί», όπως λένε οι άνθρωποί τους. Και συμπληρώνουν το σημαντικότερο ίσως για αυτήν τη μακρά και επιτυχή πορεία: «όσοι πραγματικά νοιάζονται για το μέλλον των δημόσιων θεσμών στη χώρα θα βρουν στην περίπτωση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης μερικά χρήσιμα διδάγματα»…