«Οι Άγγλοι άφησαν ανοχύρωτο το νησί» σχολιάζει για την «πτώση» της Κρήτης η γνωστή σε όλους μας Αργυρώ Κοκοβλή, ένα σύμβολο του αγώνα και της αντίστασης, μια ζωντανή ενσάρκωση του πόνου της εμφύλιας διαμάχης στην Ελλάδα και της προσφυγιάς που την ακολούθησε, αλλά και του προτάγματος της αντίστασης και της αλληλεγγύης. «Καλές οι τιμές και οι φανφάρες, αλλά να πούμε και την ουσία»!Η Αργυρώ Πολυχρονάκη συναντήθηκε με τον Νίκο Κοκοβλή το 1947 στον Ομαλό, έχοντας περάσει και οι δύο στην παρανομία μετά την επιβολή του εμφυλίου και στην Κρήτη (από το 1946 και μετά). Αντιστασιακοί και οι δύο, κατά τη διάρκεια της κατοχής πέρασαν σχεδόν αναγκαστικά στην παρανομία καθώς η ελληνική κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να τελειώνει με τους «κομμουνιστάς». Κυνηγημένοι ως το 1962, απέφυγαν τη σύλληψη και πέρασαν στην Ιταλία και από κει στο Ανατολικό Μπλοκ, απ’ όπου επέστρεψαν το 1976.
Έγιναν ευρύτερα γνωστοί με το βιβλίο τους «Άλλος Δρόμος δεν Υπήρχε» (εκδόσεις: Πολύτυπο, 2002), ένα συγκλονιστικό ντοκουμέντο το οποίο ζωντανεύει την ιστορία της Ελλάδας από τα μέσα του περασμένου αιώνα έως την μεταπολίτευση αφηγούμενο την περιπετειώδη ζωή των συγγραφέων του. Μέσα από τα προσωπικά τους βιώματα αναδεικνύονται οι βασικές πτυχές της κατάστασης στη χώρα μας, και ιδιαίτερα στα Χανιά: τέσσερα χρόνια Αντίστασης κατά των Γερμανών κατακτητών, τρία χρόνια ένοπλης εμφύλιας σύγκρουσης, τα μετέπειτα δεκατρία χρόνια της παρανομίας και της δίωξής τους, καθώς επίσης και τα δεκατέσσερα χρόνια της πολιτικής προσφυγιάς στην Τασκένδη.
Η Αργυρώ Κοκοβλή θυμάται σαν σήμερα εκείνα τα γεγονότα και παρεμβαίνει για μια ακόμη φορά για να υπενθυμίσει την πραγματική διάσταση των πραγμάτων.
«Για ποιο λόγο έπεσε η Κρήτη;», αναρωτιέται φωναχτά. «Γιατί την είχαν αφήσει ανοχύρωτη. Είχαν πάρει την 5η Μεραρχία από την Κρήτη και όλοι οι ένοπλοι κρητικοί ήταν στην “πάνω Ελλάδα”. Έτσι η Κρήτη έμεινε χωρίς τακτικό στρατό. Τότε ήρθαν οι Άγγλοι εδώ [στην Κρήτη] με σκοπό, υποτίθεται, να οχυρώσουν το νησί. Όμως δεν έκαναν πραγματικά τίποτα. Άφησαν ανοχύρωτο το νησί, και μάλιστα δεν έδωσαν όπλα στους Κρητικούς που ήθελαν να πολεμήσουν στο πλάι τους. Οι Κρητικοί ήταν αφοπλισμένοι από τον Μεταξά». Να σημειωθεί εδώ ότι ο Μεταξάς είχε αφοπλίσει τους Κρήτες επειδή διεξάγονταν στο νησί έντονος αντιμεταξικός αγώνας.
«Τα παιδιά μας, τα παιδιά της Κρήτης, θέλαν να γυρίσουν να υπερασπιστούν το νησί, αλλά ήταν εγκλωβισμένοι επάνω. Έπεσε η Κρήτη, αλλά ο λαός της δεν υποτάχτηκε. Πολέμησε με ό,τι είχε, με πέτρες και ξύλα. Και όμως, πολέμησαν και με αυτά. Τελικά, όσα όπλα βρήκαν οι Κρητικοί και οργάνωσαν αντίσταση ήταν από τους χωροφυλάκους και από τους σκοτωμένους Γερμανούς».
«Ίσως να ήταν σκόπιμο να πέσει η Κρήτη», συνεχίζει η Αργυρώ Κοκοβλή, «για να μείνει μέσα στην επιρροή της Αγγλίας. Ας μην ξεχνάμε πως στο τέλος του πολέμου η συμφωνία του Τσόρτσιλ με τον Χίτλερ ήταν να μην αφήσουν ΕΑΜίτες να μπουν στα Χανιά για να έχουν στην κατοχή τους την Κρήτη».
Στο βιβλίο τους ο Νίκος και η Αργυρώ Κοκοβλή περιγράφουν με συγκλονιστική ακρίβεια πως, ενώ ο γερμανικός στρατός υποχωρούσε παντού στην Ελλάδα, στην Κρήτη άργησε κατά 9 μήνες. Εννέα μήνες που κόστισαν τη ζωή σε αρκετούς έλληνες αντάρτες. Η κυβέρνηση Παπανδρέου, του «Γέρου της Δημοκρατίας», ήταν όχι απλώς ενήμερη αλλά και αυτή που έδωσε την εντολή. Παραθέτω ένα απόσπασμα από το βιβλίο Άλλος Δρόμος δεν Υπήρχε: «Η Ελλάδα, μαζί και οι τρεις νομοί της Κρήτης, είναι ελεύθερη από τον Οκτώβρη του ’44. Στα Χανιά κάθισαν [οι Γερμανοί] μέχρι τον Ιούνη. Εννέα μήνες παραπάνω. Το ΕΑΜ επανειλημμένα πρότεινε “να τους υποχρεώσουμε να παραδοθούν”. Οι Άγγλοι αρνούνταν πεισματικά. Στο επιπλέον διάστημα οι Γερμανοί εκτέλεσαν εικοσιτρείς πατριώτες και άλλοι πενήντα βρήκαν το θάνατο από τις κάθε τόσο εξορμήσεις τους. Εγκληματίες πολέμου δεν ήταν μόνο οι Γερμανοί υπεύθυνοι. […] Αργότερα έγινε λόγος για κρυφή συμφωνία Τσόρτσιλ-Χίτλερ να μη χτυπηθούν μεταξύ τους στην Ελλάδα. Έτσι οι μεν Άγγλοι θα καταλάμβαναν γρήγορα την Ελλάδα για να την προσαρτήσουν στη σφαίρα επιρροής τους, οι δε Γερμανοί θα απόσυραν αλώβητες τις δώδεκα μεραρχίες τους για να τις ρίξουν στο μέτωπο υπεράσπισης της Γερμανίας… Σχετικά με την Κρήτη ο καθηγητής Σταύρος Βλοντάκης στο βιβλίο του Η Οχυρά θέση της Κρήτης έφερε το φως μια διαταγή τις διορισμένης από τον Γ. Παπαδρέου Στρατιωτικής Διοίκησης Κρήτης (αρ. πρωτ. 239 της 5/5/45) που υπογραμμίζει ότι στον δυτικό τομέα –σε περίπτωση “εθελούσιας” αποχώρησης των Γερμανών- τα στρατεύματά τους θα παραμείνουν “…προς απαγόρευσιν εισόδου αντάρτικων ομάδων εις Χανιά…”. Δηλαδή χρησιμοποιούσαν τους κατακτητές σαν αντίβαρο κατά του ΕΑΜ» (Άλλος Δρόμος δεν Υπήρχε, σελ 67).
Η Αργυρώ Κοκοβλή μας λέει επίσης για τους εορτασμούς που γίνονται για τη Μάχη της Κρήτης και μια άλλη άποψη. «Καλές είναι οι τιμές και οι φανφάρες που κάνουν για να γιορτάσουν το γεγονός όμως πρέπει να πούμε και την ουσία. Η ουσία είναι ότι οι Άγγλοι άφησαν ανοχύρωτο το νησί. Και αυτό αποφεύγουν να το πούνε στους εορτασμούς. Δεν το αναφέρουν πουθενά».
Ας κλείσουμε αυτή την ιστορική αναφορά με μια άλλη επισήμανση της αγωνίστριας που σήμερα ζει στο Βαμβακόπουλο: «Βλέπω και “τσακώνονται” ποιος έπεσε πρώτος στη μάχη κλπ. Αυτό είναι ασέβεια. Σε όλα τα χωριά υπάρχουν μνημεία πεσόντων, με πλήθος ονομάτων. Όλοι οι κρητικοί, άνδρες, γυναίκες και παιδιά σηκώθηκαν όλοι. Είναι ασέβεια να λέμε ποιος έπεσε πρώτος…».
Μια ευαίσθητη ματιά από μια αγωνίστρια της ζωής…