Η αυτοδιοίκηση στην ελεύθερη Ελλάδα της κατοχής

1942–2014: Από τον λαογέννητο θεσμό της Εθνικής Αντίστασης στην «απολιτικοποίηση»  των Δήμων και Κοινοτήτων

Μέσα από τον μεγάλο αντιστασιακό αγώνα τον ελληνικού λαού κατά της φασιστικής κατοχής ξεπήδησε, με όλα τα γνωρίσματα του άγραφου δικαίου, στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές της χώρας μας η αυτοδιοίκηση, ενωμένη με τη λαϊκή Δικαιοσύνη. Δυο μέρες μετά την κατάλυση από τον Άρη Βελουχιώτη, στο χωριό Φουρνά της Ευρυτανίας, των αρχών που εκ­προσωπούσαν το κράτος των κουΐσλιγκ της Αθήνας, και συγκεκριμένα στις 11 Οκτώβρη 1942, οι χωρικοί των γύρω χωριών, Κλειτσός πρώτα κι ύστερα της Βράχας, Περάνθης, Μολόχας, Σαρανταπόρου κ.λπ., με την πρωτοβουλία των υπεύθυνων του ΕAM συγκρότησαν λαϊκές συνελεύσεις και εξέ­λεξαν τοπικές κοινοτικές επιτροπές για την τήρηση της τάξεως, την απονομή της δικαιοσύνης και τη διοίκηση γενικότερα. Η άσκηση της εξουσίας απ’ ευθείας από τον ίδιο τον Λαό και η ενεργός συμμετοχή του στις διαδικασίες για τη θεμελίωση μιας «διευρυμένης» δημοκρατίας με ελεύθερους θεσμούς απε­τέλεσε μέγα ιστορικό γεγονός. Πολύ περισσότερο και γιατί ήταν μια συνέ­χεια με ρίζες βαθύτατα ελληνικές, που χάνονταν μέσα στους αιώνες και τις παραδόσεις της εθνικής μας ιστορίας.

Η γένεση της αυτοδιοίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης καταχωρήθηκε αργότερα στα επίσημα κείμενα του ΕΛΑΣ και της ΠΕΕΑ και η πρακτική τους συστηματοποιήθηκε και κω­δικοποιήθηκε. Η αρχή έγινε πάλι από τους ίδιους χωρικούς της Ευρυτανίας (Βράχα, Φουρνάς, Περάνθη, Μολόχα, Σαραντάπορο) στις 4 Δεκεμβρίου 1942, με επικεφαλής τους υπεύθυνους του ΕΑΜ. Τότε αποφασίστηκε από τη λαϊκή συνέλευση τους, που συνήλθε μέσα σε μια καλύβα στο δάσος, όπως οι υπαί­θριες εθνοσυνελεύσεις του 1821, η σύνταξη ενός κώδικα για την αυτοδιοί­κηση και για τη λαϊκή δικαι­οσύνη. Έτσι είδε το φως ο αυτοσχέδιος και υποτυπώδης – ο χαρακτηρισμός ανήκει στον Δημ. Ι. Ζέπο (Λαϊκή δικαιοσύνη εις τας ελευ­θέρας περιοχάς της υπό κατοχήν Ελλάδος, Αθήναι 1945, παράγραφος 2 σελ. 3) – «Κώδι­κας Ποσειδώνα» που εφαρμόστηκε στους Δή­μους Κτημενίων και Δολώπων και στη Δυτική Θεσσαλία. Το πέρασμα από το άγραφο δίκαιο στο γραπτό ήταν κι αυτό μια ιστορική δημι­ουργία που ολοκληρώθηκε με τις πράξεις του ΕΛΑΣ και της ΠΕΕΑ.

Δυστυχώς η οργανική ανάπτυξη του θε­σμού, που είναι κυριολεκτικά το πιο ζωντανό και χυμώδες κύτταρο της Δημοκρατίας, ανεκόπη βίαια με την αντεπανάσταση που άρχισε στη χώρα μας ύστερα από το Δεκέμβρη του 1944 και που, χάρις στις ξένες επεμ­βάσεις, διατηρείται ως τις μέρες μας.

Η πολιτική των «κατεστημένων» της δεξιάς στόχο της είχε πάντοτε την «απολιτικοποίηση» των δήμων και κοινοτήτων και την αστυνόμευση τους από το κράτος. Αυτή η πο­λιτική κορυφώθηκε μέσα στη δικτατορική επταετία (1967-1974). Με τις διορισμένες δι­οικήσεις τους οι δήμοι και οι κοινότητες υπη­ρέτησαν δουλικά τη χούντα. Το ΝΔ 222/1973 κωδικοποίησε ακριβώς την υποδούλωση της αυτοδιοίκησης στο χουντικό κράτος.

Θα περίμενε κανείς πώς το άνοιγμα προς τη Δημοκρατία της 23-7-1974 θα οδηγούσε στην απελευθέρωση της από τη χουντική δουλεία. Οι συζητήσεις που έγιναν όμως στη Βουλή για το νομοσχέδιο περί εκλο­γής δημοτικών και κοινοτικών άρχων και η απόρριψη από την Κυβέρνηση των τροπολο­γιών που πρότεινε η Αντιπολίτευση έδειξαν καθαρά πως ο στόχος παραμένει ο ίδιος: η «απολιτικοποίηση» των δήμων και κοινοτήτων. Ο υπουργός των εσωτερικών το δήλωσε χωρίς υπεκφυγές. Η κυβέρνηση «φι­λοδοξεί» να καταστήσει τους δήμους και τις κοινότητες: «αμέτοχους των πολιτικών αντι­θέσεων και της πολιτικής διαμάχης». Αυτό σημαίνει πως το νέο κατεστημένο που στήθηκε μετά τις 23 Ιουλίου 1974, και κάθε μέρα κάνει όλο και περισσότερο αισθητή την παρουσία του στο δημόσιο βίο της χώρας μας, δεν θέλει να αναγνωρίσει στην τοπική αυτοδιοίκηση το να δικαίωμα αναφαίρετο που το κατέκτησε με τους επικούς αντιστασιακούς αγώνες του ο Ελληνικός λαός- να συμμετέχει ενεργώς στις διαδικασίες ενός ουσιαστικού εκδημοκρατισμού.

Επιδίωξη του κατεστημένου είναι η απονεύρωση ενός θεσμού που προσφέρει στο Λαό τη δυνατότητα να ασκήσει την εξουσία του, αφού άλλωστε   αυτός   και μόνον αυτός   είναι  η   πηγή   κάθε εξουσίας- απευθείας ο ίδιος, ό,τι δηλ. δεν φέρει ούτε και η Βουλή. Η πραγματοποίηση αυτού του στόχου με ένα τρόπο μπορεί να επιτευχθεί με την αστυνόμευση των δήμων και κοινοτήτων από το κράτος.

Έτσι η αναδρομή στις νεώτερες παραδόσεις που δημιούργησε η λαϊκή   αυτοδιοίκηση στην   ελεύθερη   Ελλάδα της  φασιστικής κατοχής, εν όψει  των εκλογών της 30-3-1975, πέρα από την επικαιρότητα της  αποτελεί και χρέος μας. Στους δήμους και τις κοινότητες πρέπει να εκλεγούν μόνο όσοι πιστεύουν  στη δημοκρατική αποστολή   των οργάνων   της    τοπικής αυτοδιοίκησης .

ΤΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΩΣ ΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΕΑ

Η διοίκηση των ανταρτοκρατουμένων περιοχών διαμορφώθηκε σε θεσμό μέσα από τις πρακτικές ανάγκες του αντιστασιακού αγώνα. Υπήρξε εκ καταβολής λαϊκός θεσμός.

Πιο κάτω  έγινε ήδη λόγος πως γεννήθηκε ως ιστορικό γεγονός.

Μέχρι τον Αύγουστο του 1943 η αυτοδιοίκηση γενικεύεται στις ελεύθερες περιοχές είτε ως γραφτό δίκαιο (κώδικας Ποσειδώνα) είτε με κάποιες τοπικές παραλλαγές ως άγραφο δίκαιο. Στις αρχές μάλιστα του 1943, η περιφερειακή επιτροπή του ΕΑΜ  Φθιωτιδοφωκίδος -Ευρυτανίας, με εγκύκλιο που συνέστησε την εφαρμογή τής αυτοδιοίκησης  Στερεά Ελλάδα. Η εθνική σημασία του θεσμού καταφαίνεται από το εξής χαρακτηριστικό περιστατικό. Το πρώτο επίσημο κείμενο για την αυτοδιοίκηση με τον τίτλο  « επί του θέματος τής αυτοδιοικήσεως της ελευθέρα Ελλάδος» είναι ή No 6/10 Αύγούστου 1943 απόφαση του Κοινού Γενικού Στρατηγείου Εθνικών Ομάδων Ανταρτών. Εξεδόθη κατόπιν διαταγής των στρατηγών Ν. Ζέρβα και Άρη Βελουχιώτη» με βάση τις συμφωνίες της 5-7-1943 μεταξύ του αντιπροσώπου του Μέσης Ανατολής Έντυ – πρόκειται για τον Ταξίαρχο MAYERES – και των ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ  και ΕΚΚΑ, Και φέρει τις υπογραφές-WOODHOUSE, Ραυτοπούλου για τον ΕΔΕΣ και Σ. Σαράφη για τον ΕΛΑΣ. Η απόφαση αυτή,  που χρησιμοποίησε ως υπόδειγμα  κατά βάσιν την αυτοδιοίκηση των περιοχών του ΕΛΑΣ Θεσσαλίας, δηλ. τον Κώδικα Ποσειδώνα, κοινοποιήθηκε προς εκτέλεσιν  με το Ν. 712/17-8-1943 διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ.

Παράλληλα στην «Πρώτη Συνδιάσκεψη των αντιπροσώπων αυτοδιοίκησης    Φθιώτιδος- Ευρυτανίας» που  συνεκάλεσε το ΕΑΜ Στερεάς, ενεκρίθη την 8-8-1943 ο «Κώδικας Αυτοδιοίκησης  και Λαϊκής  Δικαιοσύνη­ς για τη Στερεά Ελλάδα- έργο επιτροπής 22 νομικών και αντιπροσώπων. Ο  κώδικας αυτός έπειτα από πρόσθετη επεξεργασία που έγινε με πρωτοβουλία του ΕΛΑΣ και με νέο τίτλο: «Διατάξεις για την αυτοδιοίκηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη» απετέλεσε τελικά το θετό δίκαιο στις «ελεύθερες περιοχές» που αποκαθιστούσε την ομοιομορφία στο νομικό καθεστώς αυτών των περιοχών, δηλ. ολόκληρης της ελεύθερης Ελ­λάδας. Έχει 146 άρθρα και τις υπογραφές του στρατηγού του ΕΛΑΣ Στεφ. Σαράφη και του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ Γιωργή Σιάντου. Η ισχύς των «διατάξεων για την αυτοδιοί­κηση και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη» διατηρήθηκε και με την No 4 Πράξη της ΠΕΕΑ (1-3-1944 Φ. 2 Δελτίον πράξεων και αποφάσεων).

Όλη η εξέλιξη του θεσμού περιέχεται μέσα σ’ αυτά τα επίσημα κείμενα της εθνικής αντίστασης. Πρέπει να προσθέσω και το δεύτερο άρθρο του περίφημου ψηφίσματος Α΄ τής 27ης Μάιου 1944 του Εθνι­κού Συμβουλίου που συνήλθε στις Κορυσχάδες Καρπενησίου και επικύρωσε την ιδρυτική πράξη τής ΠΕΕΑ. Το ψήφισμα Α΄ διακηρύσσει πως:

Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό. Η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή Δικαιοσύνη είναι θεμελι­ώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων (άρθρο 2).

Αυτά είναι τα βασικά και τα σπουδαιότερα επίσημα κείμενα της εθνικής αντίστασης για την αυτοδιοίκηση ως τις Πράξεις της ΠΕΕΑ. Δεν οφείλονται στη σοφία των νομομαθών. Ούτε αποτελούν νομικές κατασκευές ή ξένες απομιμήσεις. Γενικά η αυτοδιοίκηση εί­ναι έργο πηγαίο αυθόρμητων λαϊ­κών συνελεύσεων. Όλων των κειμένων της ή RATIO συνδέεται με τις ανάγκες τής αντιστασιακής πράξης και την ιστορική προοπτική της για τη θε­μελίωση μιας ευρείας πολιτικής και κοινωνι­κής δημοκρατίας με πραγματικό φορέα το Λαό. Αυτός είναι ο λόγος άλλωστε που δεν ευδοκίμησε λ.χ. στις περιοχές του ΕΔΕΣ, όπου ΜANUS MILITARI διατηρήθηκαν στις θέσεις τους όλες οι παλιές αρχές ακόμη και στα δι­ορισμένα από την 4^η Αυγούστου δημοτικά και κοινοτικά συμβούλια με τους δημάρχους και τους προέδρους των. Ο ΕΔΕΣ δεν είχε τέτοια ιστορική προοπτική. Αυτή είναι ή αιτία που «δεν έθιξε το καθεστώς διοίκη­σε ως και δικαιοσύνης » (Δ. Ι. Ζέπος 22 και σημ. 1). Ας σημειωθεί πάλι πως στις ελεγχόμενες από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ περιοχές, η λαϊκή δικαιοσύνη υπήρξε οργανικό τμήμα, «φασικός κλάδος» (άρθρο 2 Κώδικα Στερεάς και Διατάξεων) της αυτοδιοίκησης. Είχε η τελευταία τον ευρύ χαρακτήρα ενός δι­οικητικού συστήματος όπου «ο λαός παίρνει ενεργά μέρος στη διοίκησή του και χρησιμο­ποιούνται οι λαϊκές δυνάμεις για την άμεση ικανοποίηση των συμφερόντων των πολιτών» (άρθρο ί Κώδικα Στερεάς και Διατάξεων) και όπου το «δημοτικό ή κοινοτικό συμβούλιο, το τοπικό λαϊκό δικαστήριο και τα άλλα όργανα συνεδριάζουν μαζί και εξετάζουν όλα τα ζητήματα των κατοίκων και παίρνουν γενικότερες αποφά­σεις που αφορούν τον λαό» (άρθρο 19 Κώδικα Στερεάς και 23 Διατάξεων), όλα τους δε τα όργανα της αυτοδιοίκησης (Λαϊκές επιτροπές, δημοτικά και κοινοτικά Συμβούλια κ.λπ.) λογοδοτούν κάθε τρεις μή­νες σε Γενικές Συνελεύσεις των κατοίκων από τις όποιες παίρ­νουν τις «κατευθυντήριες γραμ­μές» (άρθρο 24 Διατάξεων).

Η τέτοια κάλυψη από την αυτοδιοίκηση όλων των εκδηλώσεων του δημοσίου βίου χω­ρίς άλλο συνδέει απ’ ευθείας το δημόσιο δί­καιο της ελεύθερης Ελλάδας του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ με τις πιο γνήσιες εθνικές παραδόσεις του λαού μας, αφού παρουσιάζει σαφείς αναλογίες με τον ρόλο των ελληνικών κοινοτήτων στα χρόνια τής Τουρκοκρατίας και τής Παλιγγενεσίας του 1821.

ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

Ήδη με όσα είπαμε αμέσως πιο πάνω για την έννοια και τη σημασία της αυτοδιοίκησης, η αναφορά στον ορισμό και τις βασικές αρχές του θεσμού έγινε. Η μνεία του άρθρου 1 του Κώδικα Στερεάς και των Διατάξεων εξαντλεί το θέμα του ορισμού. Ουσιαστικά οι ορισμοί που δίνουν οι δυο κώδικες συμπίπτουν. Πάν­τως ο ορισμός των Διατάξεων είναι πληρέστε­ρος:

Άρθρο 1. Ο θεσμός της αυτο­διοίκησης έχει τη σημασία ότι ο λαός παίρνει ενεργά μέρος στη διοίκηση του με σκοπό την άμεση και καλύτερη ικανοποί­ηση των κοινών συμφερόντων των πολιτών.

Εδώ σκοπός της αυτοδιοίκησης δεν είναι απλώς η «άμεση», αλλά και η «καλύτερη» ικα­νοποίηση, και πάλι όχι αορίστως των συμφε­ρόντων των πολιτών, αλλά των «κοινών» συμφερόντων. Έτσι οι δυο κώδικες καθιερώ­νουν την αρχή της Λαϊκής κυριαρ­χίας. Η καθιέρωση όμως δεν έχει τον χαρα­κτήρα μιας τυπικής διακήρυξης. Είναι διά­ταξη δημοσίου δικαίου με συγκεκριμένο περι­εχόμενο άμεσης πρακτικής αξίας. Η ενεργός άσκηση της εξουσίας (διοίκηση) από τον λαό πραγματοποιείται: α) με τη διοίκηση των κοι­νοτήτων, δήμων, επαρχιών και νομών και β) με τη Λαϊκή Δικαιοσύνη. Το ψήφισμα Α’ του Εθνικού Συμβουλίου (Κορυσχάδες 27-5-1944) θα διακηρύξει στο άρθρο 2 ότι: -Όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό και ασκούνται από το λαό. Η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαιοσύνη είναι θεμελι­ώδεις θεσμοί του δημοσίου βίου των Ελλήνων.

Ώστε η αυτοδιοίκηση και η λαϊκή δικαι­οσύνη αποτελούν ακριβώς την υλοποίηση της αρχής της λαϊκής κυριαρχίας. Μεθοδεύουν πρακτικά την άμεση άσκηση της λαϊκής εξουσίας. Για να ανταποκρι­θούν καλύτερα και αποτελεσματικότερα τα όργανα της αυτοδιοίκησης σ’ αυτή την απο­στολή, οι δυο κώδικες καθιερώνουν την αρχή της ανεξαρτησίας τους:

Όλα τα όργανα της αυτοδιοίκησης είναι ανεξάρτητα και τελείως ελεύθερα στην άσκηση των καθηκόντων τους (άρθρα 11-12 Κώδικα Στερεάς και 34 Διατάξεων).

Οι ορισμοί αυτοί αναφέρονται ευθέως και στην ανεξαρτησία της Λαϊκής Δικαιοσύνης. Είναι γεγονός ότι μέσα στον χώρο της αυτοδι­οίκησης κινείται και η Λαϊκή Δικαιοσύνη ως «βασικός κλάδος» της αυτοδιοίκησης. Εδώ η μνεία του όρου αυτοδιοίκηση γίνεται με την ευρεία έννοια. Περιλαμβάνει και τη Λαϊκή Δικαιοσύνη ως βασικό όργανο της αυτοδιοί­κησης. Άλλωστε η παράγραφος 2 του άρθρου 34 των Διατάξεων (άρθρο 12, παραγρ. 2 Κώ­δικα Στερεάς) είναι ρητή και σαφής: -Σε κα­μιά περίπτωση δεν μπορεί να γίνει επέμβαση στις πράξεις της αυτοδιοίκησης και στα έργα της Λαϊκής Δικαιοσύνης από καμιά πολιτική ή στρατιωτική οργάνωση.

Η ΠΕΕΑ με τις πράξεις της (No 4, 12, 55 και 57, «Κώδικας της Λαϊκής Δικαιοσύνης») αυτήν την αρχή της ανεξαρτησίας της Λαϊκής Δικαιοσύνης διακηρύσσει και περιφρουρεί.

Τώρα μια παραπέρα ανάλυση του τρό­που που μεθοδεύεται η  άμεση άσκηση της λαϊκής εξουσίας μέσω της αυτοδιοίκησης LATO SENSU, ξεφεύγει από τα όρια αυτής της εργασίας και προσκρούει στην έλλειψη χώρου. Ήδη πιο πάνω έγινε λόγος για τις διατάξεις των δύο κωδίκων που αναφέρονται: α) στις κοινές συνεδριάσεις των οργάνων της αυτοδι­οίκησης, όπου «εξετάζονται όλα τα ζητήματα των κατοίκων και παίρνονται γενικότερες απο­φάσεις που αφορούν το λαό» (άρ­θρο 19 Κ. Στερεάς και 23 Διατάξεων), και β) στις Γενικές λαϊκές Συνελεύσεις όπου «λογο­δοτούν» τα όργανα της αυτοδιοίκησης και «παίρνουν τις κατευθυντήριες γραμμές» (άρθρο 24 Διατάξεων).

Ενδιαφέρον παρουσιάζει για την επικαιρό­τητα της και η διαδικασία εκλογής των οργά­νων της αυτοδιοίκησης. Εκλέγονται με μυ­στική καθολική ψηφοφορία, με ψηφοδέλτιο και κατά σχετικό πλειοψηφικό σύστημα. Δι­καίωμα να εκλέγουν έχουν όλοι οι Έλληνες κάτοικοι (άντρες, γυναίκες, κληρικοί και στρατιωτικοί ακόμη εν ενεργεία) που έχουν συμπληρώσει τα 17 χρόνια τους, αλλά για να εκλέγονται πρέπει να έχουν συμπληρω­μένα τα 20 χρόνια τους (άρθρο 11, παράγρα­φοι 11 και 12 Διατάξεων).

Όσο για τη θητεία των μελών των οργάνων της αυτοδιοίκησης -και της λαϊκής δικαιοσύ­νης- διαρκούσε μόνο ένα χρόνο από της εκλο­γής. Το λειτούργημα ήταν τιμητικό, υποχρε­ωτικό και κατά κανόνα άμισθο. Εξαιρετικά επιτρεπόταν η χορήγηση μισθού ή αποζημί­ωσης (άρθρο 33 Διατάξεων) και, το σπουδαι­ότερο, η εκλογή τους ήταν ανακλητή.

Ο «ΚΩΔΙΚΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ» ΤΗΣ ΠΕΕΑ

Στο άρθρο 9 του ψηφίσματος Α’ των Κορυσχάδων, ορίζεται πως η ΠΕΕΑ έχει την ανω­τάτη εποπτεία, την καθοδήγηση και τον έλεγχο της αυτοδιοίκησης και της Λαϊκής Δικαιοσύ­νης. Η ίδρυση της ΠΕΕΑ δημιουργεί την ανά­γκη διαρθρωτικών αλλαγών. Με την No 4 πράξη της αρχίζει ο διαχωρισμός της αυτοδι­οίκησης από τη λαϊκή δικαιοσύνη. Με τον δια­χωρισμό δεν θίγονται οι θεσμοί στις θεμελιώδεις αρχές τους. Έτσι φθάνουμε στην No 55 πράξη της ΠΕΕΑ που θεσπίζει τον «κώδικα της τοπικής αυτοδιοίκησης» -Το πιο βασικό νο­μοθέτημα και την πιο μεγάλη λαοκρατική προσφορά της ΠΕΕΑ στο αγωνιζόμενο έθνος. Εδώ ολοκληρώνεται ο θεσμός. Η λαϊκή δι­καιοσύνη δεν αποτελεί πια τον ένα από τους δυο βασικούς κλάδους της αυτοδιοίκησης. Ανεξαρτητοποιείται και τυπικά. Ευθύς αμέ­σως η ΠΕΕΑ με την No 57 πράξη της δημιουρ­γεί τον «Κώδικα της Λαϊκής Δικαιοσύνς».

Το πρώτο άρθρο του «κώδικα τοπικής αυ­τοδιοίκησης» της ΠΕΕΑ προσφέρει ανάγλυφο το βάθος και το πλάτος του θεσμού: Η Το­πική Αυτοδιοίκηση, θεμελιώδης θεσμός του δημόσιου βίου των Ελλήνων, είναι η οργανωμένη λαϊκή εξουσία, που ασκείται με αιρετούς αντιπροσώπους και απ’ ευθείας από τις συνελεύσεις του λαού για τη διοίκηση του χωριού, της πόλης και της επαρ­χίας.

Μια αληθινή επανάσταση στο χώρο των δη­μοσίων θεσμών ολοκληρώνεται. Οι δήμοι και οι κοινότητες αποτελούσαν άλλοτε μέσο κατα­πίεσης του λαού από τις κυρίαρχες τάξεις για να στηρίζουν ανελεύθερα καθεστώτα. Τώρα η αυτοδιοίκηση αναδείχνεται σε μορφή διακυβέρνησης του εργαζόμε­νου έθνους. Είναι μια πραγματική λαϊκή εξουσία. Ή «αυτοδιοίκηση» της ΠΕΕΑ, όπως και πιο πριν του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν είχε τίποτε το κοινό με τον παλιό αποκεντρωτισμό που υπόσχονταν οι δήθεν προοδευ­τικοί στο παλιό κράτος.

Οι αστικές επαναστάσεις διακηρύξανε πώς ο λαός είναι ο φορέας των εξουσιών και σ’ όλα τα δημοκρατικά συντάγματα χωριστήκανε οι εξουσίες σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική. Πουθενά όμως δεν ορίστηκε πως ο λαός ο ίδιος αυτοπροσώπως ασκεί τις εξουσίες του.

Μέσα στις φλόγες του τιτάνιου αγώνα κατά της φασιστικής κατοχής ο λαός για πρώτη φορά στη νεοελληνική ιστορία άρχισε, με τους θεσμούς της αυτοδιοίκησης, να κυβερνάει ο ίδιος. Έτσι ή αυτοδιοί­κηση δεν έχει τα μειονεκτήματα του αντιπρο­σωπευτικού πολιτικού και νομικού σχήματος. Τώρα ο λαός κάνει ολότελα δική του την πολι­τική ζωή του τόπου του. Και με το δίκιο του ονόμασε αυτόν τον λαογέννητο θεσμό « αγ­κωνάρι της δημοκρατίας» (ΚΟΜΕΠ της φασιστικής κατοχής – ανατύπωση ‘Οκτώβρης 1946, σ. 698).

Δυστυχώς η ξενοκίνητη αντεπανάσταση που ξέσπασε μετά την απελευθέρωση στη χώρα μας και κλιμάκωσε με δραματικά επεισόδια τα τε­λευταία 70 χρόνια (1944-2014), γύρισε τους δείχτες της ιστορίας μας πίσω. ΗΗ αυτοδιοί­κηση της εθνικής αντίστασης δεν είχε συν­έχεια. Το νήμα της κόπηκε απότομα. Στον πολυβασανισμένο αυτόν τόπο νεκραναστήθηκαν όλα τα παλιά αντιλαϊκά σχήματα του δη­μοσίου βίου. Ο λαός έγινε και πάλι δούλος του «κατεστημένου» των κυριάρχων τάξεων. Η «απολιτικοποίηση» των Δήμων και Κοινο­τήτων και ή αστυνόμευση τους από το κράτος, που διακηρύσσεται μάλιστα φανερά και ως «ευγενής φιλοδοξία»(!!) του νέου κατεστημέ­νου, αποβλέπει ακριβώς στην πλήρη αποξέ­νωση και αλλοτρίωση του λαού από κάθε μορφή εξουσίας. Ο λαός όμως στις επικείμε­νες εκλογές του 2014 δεν πρέπει να ξεχά­σει τις ωραίες και μεγάλες παραδόσεις του γύρω από την αυτοδιοίκηση.