Άρθρο του Στρατή Παπαμανουσάκη
Επιτίμου Προέδρου Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων
Στην περίπτωση της Ευρώπης φαίνεται πως έχει παρέλθει πλέον ο χρόνος, μέσα στον οποίο μπορούν να παραπλανούνται πολλοί για την πραγματική φύση της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ευρωπαϊκής τάξης. Η σημερινή Ευρώπη, μετά τις ενδοευρωπαϊκές συρράξεις, ξεκίνησε από την κοινή ιστορία και τον πολιτισμό των ευρωπαϊκών χωρών, αλλά προχώρησε αντιθετικά, στην οικονομική και μόνο ενοποίηση της. Στο απόγειο των ευρωπαϊκών αντιπαραθέσεων ο μαρξισμός, υπό το πρίσμα μιας οικουμενικής ενότητας, είχε προτείνει, αντιστρέφοντας τον εγελιανισμό, την αποκατάσταση της κοινωνικής τάξης με την οικονομία στη βάση και την ιδεολογία στην κορυφή. Αν και χωρίς καμιά μαρξιστική συνάφεια πάντως, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, που κτίστηκε στα μέτρα του κεφαλαιοκρατικού οικονομικού συστήματος, αυτονομημένο από τις ιδεολογικές καταβολές του ευρωπαϊκού πολιτισμού, κλονίζεται σήμερα συθέμελα. Η ειρωνεία της ιστορίας εμφανίζεται απρόσκλητη.
Η αφθονία για τους λίγους και η λιτότητα για τους πολλούς, η ελευθερία του επιχειρείν των πολυεθνικών και η δουλεία της ανεργίας των λαϊκών στρωμάτων, η εξαφάνιση της μεσαίας τάξης και η αποσάθρωση του εθνικού κράτους, η γερμανική ηγεμονία που αναδείχθηκε, δεν είναι παρά η καρικατούρα της Ευρώπης, το φάντασμα της Ευρώπης, η αποτυχία της Ευρώπης.
Στις παραμονές των ευρωπαϊκών εκλογών ο ευρωσκεπτικισμός κυριαρχεί. Το δεξιό ευρωπαϊκό κόμμα, που κυβερνά σε συμμαχία με τη σοσιαλδημοκρατία, βάλλεται ανηλεώς από την κομμουνιστική και τη σοσιαλιστική αριστερά, καθώς και από την εθνικιστική ακροδεξιά. Από την εποχή του γαλλικού «Όχι» στο Ευρωσύνταγμα, η κατάσταση έχει αλλάξει προς το χειρότερο. Το συνταγματικό υποκατάστατο της Λισσαβόνας, η επίθεση κατά της κοινωνίας εργασίας και του κράτους πρόνοιας, η διάσπαση Βορρά και Νότου στην Ευρώπη, οδήγησαν στην οδυνηρή αφύπνιση των ευρωπαίων. Το ευρωπαϊκό όνειρο μεταβλήθηκε σε εφιάλτη. Και τώρα, μεταξύ συντήρησης και αλλαγής, με αλληλοσυγκρουόμενα αιτήματα, για την κοινωνική Ευρώπη των λαών από τους μεν και την εθνικιστική Ευρώπη των κρατών από τους δε, η Ευρώπη αναζητά την ισορροπία της.
Είναι ένα δύσκολο εγχείρημα την ώρα που η γεωπολιτική επιβάλλεται στον κόσμο, η ήπειρος μας περικυκλώνεται από την αναταραχή της «αραβικής άνοιξης» και της ουκρανικής κρίσης, και η ευρωπαϊκή ιθύνουσα τάξη μεταβάλλεται σε μέρος του προβλήματος αστάθειας και αβεβαιότητας, με ορατό πλέον το φάσμα ενός τρίτου παγκοσμίου πολέμου. Αλλά είναι και ένα επιχείρημα επικίνδυνο, καθώς στο εσωτερικό της δημοκρατικής Ευρώπης, όσες αντιρρήσεις και αν έχει κανείς για την ποιότητα αυτής της δημοκρατίας, ακούγονται δυνατές φωνές, που παραπέμπουν κατευθείαν στον ολοκληρωτισμό.
Η Ελλάδα έχει το θλιβερό προνόμιο να κατέχει τώρα την τελευταία θέση στην Ευρώπη, στην οικονομική, κοινωνική και πολιτική κατάταξη. Και ποιες λύσεις προτείνονται για το μέλλον; Η σταθερή συνέχεια μιας απατηλής καταστροφικής συμμαχίας δεξιάς κυβερνητικής εξουσίας, η εξτρεμιστική ανατροπή της από μια εμφανιζόμενη αντισυστημική τιμωρητική ακροδεξιά και ανάμεσα τους μια πολύμορφη, πολυκομματική, σοσιαλίζουσα ή σοσιαλιστική πρόταση, ακατέργαστη ακόμη σε αρκετά σημεία της, που δεν κατορθώνει να κερδίσει τις μάζες και να οδηγήσει στην έξοδο από την κρίση.
Είναι αμφίβολο αν συνειδητοποιούν πολλοί την εξαιρετικά κρίσιμη φάση που διέρχεται η Ελλάδα και η Ευρώπη σήμερα. Η Ευρώπη γενικά βιάζεται να απωθήσει από τη μνήμη της, με την ελαφρότητα των ηθών και την φενάκη των δικαιωμάτων, τις μαύρες μέρες του μεσοπολέμου. Και ειδικά στην Ελλάδα, με ανοικτά εθνικά θέματα, με κατεστραμμένες παραγωγικές δομές, με την ανεργία και την απελπισία στα ύψη, με το πολιτικό και το δικαστικό σύστημα υπό αμφισβήτηση, μοιάζει ελαφρό, φενακισμένο και γελοίο, και όμως είναι τραγικό, το τοπίο στο οποίο εκτυλίσσεται το δράμα. Το πρωτογενές «πλεόνασμα», η «επίσκεψη» της Μέρκελ, οι «αποκαλύψεις» του Κασιδιάρη, τι απίστευτο σκηνικό για τις ευρωεκλογές που έρχονται…
Ο χρόνος είναι αμείλικτος, το μέλλον δεν περιμένει και κανένα λάθος δεν αναγνωρίζεται. Οι ευρωπαίοι αφυπνίζονται. Θα είναι ελπιδοφόρο η καταστροφικό αυτό το ξύπνημα; Η Ευρώπη, αρνούμενη τις ρίζες της και αμφισβητώντας την ιστορία της, που συνοψίζεται στη φιλοσοφία, το χριστιανισμό, το δίκαιο, τρεκλίζει και παραπαίει. Η Ελλάδα, που δίδαξε στην Ευρώπη το μέτρο, την αρετή , τη δημοκρατία, μη διδασκόμενη από το παρελθόν της και απωθώντας τις αξίες του πολιτισμού της, που δεν είναι παρά ενότητα, διάκριση και συναμφότερο, καρκινοβατεί και κινδυνεύει. Μόνο ένας ευρωπαϊκός και εθνικός συναγερμός, μια ουσιαστική κάθαρση του παρελθόντος και ένας ανασχεδιασμός της ευρωπαϊκής πορείας μπορεί να έχει προοπτική.
