Τα γεγονότα στα γηροκομείο Άγια Σκέπη έχουν συνταράξει την τοπική κοινωνία. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται, στην προσπάθεια της διεύθυνσης του γηροκομείου να αυξήσει τα περιθώρια κέρδους πετσόκοβε τις μερίδες φαγητού, πετσόκοβε από τα κοστη για την φροντίδα των ηλικιωμένων, νάρκωνε ηλικιωμένους, τους έδενε, οδήγησε πολλούς από αυτούς πιο γρήγορα στο θάνατό τους.
Όλα αυτά δε θα μπορούσαν να είχαν συντελεστεί δίχως την ολοκληρωτικη αποτυχία του κρατικού μηχανισμού να προστατέψει τους τρόφιμους των γηροκομειών. Αποκαλύφθηκε ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο λειτουργούσε ώστε οι γερόντοι να φεύγουν μια ώρα νωρίτερα από τη ζωή.
Όμως θα ειναι λάθος αν θεωρήσουμε ότι η περίπτωση του γηροκομείου στα Χανιά αποτελεί την εξαίρεση των κακών πρακτικών σε μια κατά τα άλλα λειτουργική “αγορά” υπηρεσιών.
Η αλήθεια είναι ότι η βιομηχανία του “γκρίζου χρυσού” ανθίζει παγκοσμίως.
Σε έναν δυτικό κόσμο όπου ο πληθυσμός γερνάει, το 2019 η παγκόσμια αγορά φροντίδας ηλικιωμένων έφτασε τα 832,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Η αγορά θα μεγαλώσει έως το 2027 κατά 7% αφού ενώ το 2019 ο αριθμός των ανθρώπων άνω των 60 ετών έφτανε τα 962,3 εκατομμύρια μέχρι το 2027 θα έχει φτάσει τα 2,08 δισεκατομμύρια.
Η Ελλάδα δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτό τον κανόνα.
Η Ελλάδα και η Ιταλία καταγράφουν τον τρίτο χαμηλότερο δείκτη γεννήσεων (9%) στην ΕΕ, μετά τη Γερμανία (8,4%) και την Πορτογαλία (8,5%). Τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών αντιπροσωπεύουν σήμερα στη χώρα μας ποσοστό πάνω από το 20,7% του πληθυσμού και σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 2030 θα είναι περίπου το 30% του πληθυσμού, ενώ το 2050 θα πλησιάσουν το 1/3 του πληθυσμού!
Ενώ αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων, μειώνεται ο αριθμός των νέων. Χαρακτηριστικό ειναι ότι οι μισοί Έλληνες είναι πλέον άνω των 50 ετών. Το πρόβλημα ενέτεινε και η μεγάλη έξοδος των νέων ανθρώπων κατά την περίοδο των μνημονίων σε άλλες χώρες κυρίως της Ευρώπης προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών εργασίας και ζωής.
Οι επιπτώσεις από αυτές τις εξελίξεις δεν αφορούν μόνο στη βιωσιμότητα του συνταξιοδοτικού συστήματος, αλλά επιδρούν στο σύνολο της οικονομίας, στην υγεία, την ανάπτυξη, την κοινωνική συνοχή.
Όσο αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής αλλάζει η συχνότητα εμφάνισης ασθενειών, αυξάνονται οι δαπάνες για περίθαλψη, δημιουργούνται νέες ανάγκες για μακροχρόνια φροντίδα ηλικιωμένων.
Ζούμε σε μια χώρα γερόντων όπου ο αριθμός των νέων ανθρώπων διαρκώς μειώνεται και το κράτος δε δημιουργεί τα μέσα για την φροντίδα των γερόντων. Υπάρχει τεράστια ζήτηση για υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων, δίχως να υπάρχουν τα μέσα, οι δομές για τη φροντίδα τους, το προσωπικό.
Γνωρίζουν οι πολιτικοί ότι το προβλημα τα επόμενα χρόνια θα ενταθεί όμως δε λαμβάνουν τις αποφάσεις που πρέπει να λάβουν.
Όπως και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αντί το κράτος να φροντίσει να δημιουργήσει τις κατάλληλες υποδομές, επιλέγει την ανάθεση αυτής της ευθύνης στον ιδιωτικό τομέα.
Ο ιδιωτικός τομέας δεν καλύπτει τις ανάγκες που υπάρχουν με την έλλειψη κλινών να είναι τεράστια και να φτάνει τις 7.000. Το αποτέλεσμα ειναι το κράτος να μην κλείνει τα γηροκομεια που δεν τηρούν τους όρους λειτουργίας αφού δεν έχει τις εγκαταστάσεις για τη μεταφορά των ηλικιωμένων.
Χαρακτηριστικό της αδυναμίας του κράτους να επιβάλλει τους όρους που θα διασφαλίζουν την ευζωία των ηλικιωμένων στις δομές είναι ότι με νόμο που ψηφίστηκε το 2007 δίνεται παράταση ενός έτους σε μη αδειοδοτημένα σπίτια φροντίδας για να συμμορφωθούν στους όρους λειτουργιας τους. Με την παράταση να μπορεί να ανανεώνεται κάθε χρόνο, δεκάδες οίκοι ευγηρίας στην Ελλάδα λειτουργούν χωρίς άδεια.
Λόγω της απόσυρσης του κρατους από την ευθύνη φροντίδας των ηλικιωμένων και της συνεπακόλουθης τεράστιας έλλειψης κλινών, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, οι έλεγχοι που γίνονται στα γηροκομεία είναι το λιγότερο πλημμελείς.
Σε αυτό το πλαίσιο εμφανίζονται φαινόμενα οπως αυτά που είδαμε στο Γηροκομειο των Χανίων.
Η δικηγόρος Μαρία Παπαδάκη αναφερόμενη στα γεγονότα του γηροκομείου Αγία Σκέπη αποτυπώνει μια ευρύτερη πραγματικότητα όπου η μεγιστοποίηση της κερδοφορίας εξαρτάται από την δυνατότητα του γηροκομειου – επιχείρησης να περιορίζει κόστη με τραγικές συνέπειες στις ζωές των ανθρώπων που φιλοξενούνται.
Η έλλειψη κλινών, η τεράστια λίστα αναμονής για την είσοδο σε αυτές τις δομές και η αβουλία του κράτους να δώσει λύσεις και να επιβάλλει την τήρηση του νόμου, διαμορφώνουν το έδαφος της κακοποίησης που αυξάνει τα περιθώρια κέρδους:
“Αυτό που ειναι σημαντικό να αντιληφθούμε είναι ότι σε μία πόλη με ελάχιστες κλίνες φροντίδας ηλικιωμένων και μεγαλη ζήτηση όπου έχεις μια τεράστια λίστα αναμονής και φροντίζεις τα μυστικά της κακοποίησης να μένουν μέσα στη μονάδα – διότι αποτρέπεις όλα τα περιστατικά απο τη διακομιδή στο νοσοκομείο όπου θα γίνουν αντιληπτά τα περιστατικά από γιατρούς και φροντιστές, οι κατακλίσεις μέχρι τα οστά, τα σημάδια της περίδεσης, το ότι ο τρόφιμος φοράει λεβάνι στη μύτη ενώ θα μπορούσε να σιτίζεται μόνος του γιατί με το λεβάνι κερδίζεις χρόνο και νοσηλευτικό προσωπικό, ότι ο ασθενής είναι αυτοεξυπηρετούμενος και μπορεί να πάει μόνος του στην τουαλέτα αλλά εκεί έχουν επιλέξει να του βάλουν πανες και ουροκαθετήρα για ταχύτητα, αν λοιπόν διαφυλαχθούν τα μυστικά της κακοποίησης μέσα στη δομή και ταυτόχρονα έχεις μια τεράστια λίστα αναμονής, κανείς δε μαθαίνει τι κάνεις εκεί μέσα και περιορίζεις ταυτόχρονα και το κόστος σίτισης σε 0.55 λεπτά ενώ παίρνεις 900 με 1.200 ευρώ, το περιθώριο κερδους είναι τεράστιο”.
Βεβαίως, υπάρχει και το εξής στοιχείο που αποτυπώνει μια γενικότερη πραγματικότητα στην Ελλάδα.
Στα πλαίσια της αδυναμίας, της ανικανότητας ή της μη θέλησης να δώσουν λύση οι υπηρεσίες της Αντιπεριφέρειας (αυτό θα το εξετάσουν οι δικαστές) , όχι μόνο δεν επέβαλλαν την τήρηση των όρων που θα διασφαλίζουν την ευζωία των ηλικιωμένων συμπολιτών μας αλλά τιμώρησαν και τους υπάλληλους που κατήγγειλαν όσα συνέβαιναν προχωροντας σε ανάκληση της άδειας άσκησης επαγγέλματός τους.
Μέσα στον παραλογισμό του ελληνικού κράτους μια τέτοια εξέλιξη είναι λογική. Αν ο νόμος δε μπορεί να εφαρμοστεί λόγω της έλλειψης υποδομών για τη μεταφορά των ηλικιωμένων, τότε οι ιδιωτικές αυτές δομές είναι υπεράνω νόμου. Λογικό και επακόλουθο να επικρατεί η ασυδοσία, αν η ασυδοσία ουσιαστικά δε μπορεί να τιμωρηθεί. Λογικό είναι και να τιμωρούνται όσοι καταγγέλουν την ασυδοσία και όχι όσοι πράττουν ασύδοτα. Λογικό είναι να επικρατεί η σιωπή και η κακοποίηση να γίνεται καθεστώς.
Όλα αυτά συμβαίνουν επειδή το κράτος δεν αναλαμβάνει την ευθύνη για τη φροντίδα των ηλικιωμένων.
Τη στιγμή οπου σύμφωνα με στοιχεια που παρουσίασε το Investigate Europe, οι κυβερνήσεις της Ευρώπης ξοδεύουν ένα ολοένα και αυξανόμενο ποσό για τη χρηματοδότηση των ιδιωτικών επιχειρήσεων που φροντίζουν τους ηλικιωμένους, αν τα κράτη αποφάσιζαν αυτά τα χρήματα να τα επενδύσουν αποφασιστικά στη φροντίδα ηλικιωμένων και παιδιών, οι θετικές συνέπειες για την οικονομια και τα δημόσια ταμεία θα ήταν πολύ σημαντικές.
Όπως αποτυπώνεται σε πρόσφατη μελέτη, μια τέτοια επένδυση εκ μέρους των κρατών μπορεί να δημιουργήσει μια τεράστια αύξηση της απασχόλησης, και να οδηγήσει σε μια τέτοια οικονομική ανάπτυξη που θα αποτελούσε μία αποτελεσματική στρατηγική αντί της επιβολής μέτρων λιτότητας.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με μελετη για την Διεθνή Συνομοσπονδία εργατικών συνδικάτων, αν το κράτος επένδυε μόλις το 2% του ΑΕΠ στον τομέα της φροντίδας ηλικιωμένων και παιδιών, θα δημιουργούνταν 1 εκατομμύριο θέσεις εργασίας στην Ιταλία, 1,5 εκατομμύριο θέσεις εργασίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στη Γερμανία, 13 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ. Όμως, αντ’ αυτού, ο τομέας της φροντίδας των ηλικιωμένων στην Ελλάδα και σε πολλές άλλες χώρες έχει αφεθεί στον ιδιωτικό τομέα.
Μετά τις αποκαλύψεις για το γηροκομείο στα Χανιά το ζήτημα δεν είναι απλα η τιμωρία των ενόχων αλλά να προχωρήσουν οι αναγκαίες αλλαγές που δε θα επιτρέψουν την επανεμφάνιση τέτοιων πρακτικών σε οποιοδήποτε γηροκομείο της χώρας.
Οπως φανερώνουν σειρά μελετών, λύσεις υπάρχουν αρκεί το κράτος να απεγκλωβιστεί απο λογικές που έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές, κοστοβόρες και επικίνδυνες για τις ζωές πολλών χιλιάδων συμπολιτών μας.
Αρκεί το κράτος να επιβάλλει το νόμο και να προστατέψει τους πιο ευάλωτους συμπολίτες μας από κακοποιητικές συμπεριφορές που αποσκοπούν στο κέρδος.
Αυτή θα είναι και η μεγαλύτερη δικαίωση για τους νεκρούς του γηροκομείου στα Χανιά.
Πολλά ζητάμε;