Γράφει ο Βαγγέλης Πάλλας
Η εκτέλεση των έξι στο Γουδί αποτελεί συλλογικό «τραύμα» της Ελληνικής Αστικής τάξης και μια πολύ αρνητική για την ίδια παρακαταθήκη για το μέλλον. Το αστικό πολιτικό κατεστημένο πρέπει να είναι προφυλαγμένο.
Η πρώτη μεγάλη προδοσία της ηγεσίας της αντιβενιζελικής παράταξης είναι ότι «πούλησε» το αντιπολεμικό λαϊκό αίσθημα που την ανέδειξε στην εξουσία. Διεκδικώντας για τον εαυτό της τις δάφνες του αντιπάλου, θέλησε να αποδείξει πως μπορεί να εκφράσει καλύτερα τα συμφέροντα του μεγάλου ελληνικού κεφαλαίου και να φτάσει την Ελλάδα ακόμη πιο μακριά. Στη συνέχεια θα μπορούσε κανείς να αναζητήσει δεκάδες περιπτώσεις μεγαλύτερων ή μικρότερων «προδοσιών», παραλείψεων, αστοχιών -με βάση τα εθνικά, διπλωματικά και στρατιωτικά κριτήρια- με αποκορύφωμα τη διαταγή της απαγόρευσης εξόδου από την Ανατολή όλων των Ελλήνων και την παράδοση τους στο έλεος του εχθρού, τη στιγμή μάλιστα που αποφάσισαν τη στρατιωτική εγκατάλειψη της Μικράς Ασίας (Ιούλιος 1922),
Η κοινή συνισταμένη όλων αυτών των «προδοσιών» ήταν η πραγματική αδιαφορία για τους κάθε λογής «από κάτω»: στρατιώτες, υπαλλήλους, εργάτες, χριστιανούς μικρασιάτες, έχοντας ως μοναδικό πολιτικό κριτήριο την πραγματικότητα όμως και παρά τις αστοχίες των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων στο στρατιωτικό – διπλωματικό πεδίο, η πραγματική αιτία της ήττας ήταν ακριβώς ότι αυτοί που πολεμούσαν δεν καταλάβαιναν την αξία αυτού του πολέμου. Αντίθετα, ο εχθρός ήταν εξαιρετικά πεισμένος για το δικό του πραγματικά εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα εναντίον των ελλήνων κατακτητών. Αυτοί λοιπόν που διέταξαν και καθοδήγησαν τη Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν καθαρά καιροσκόποι και εξαιτίας τους καταστράφηκαν ενάμισι εκατομμύριο άνθρωποι και μαζί τους ολόκληρη η κοινωνία μπήκε σε μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία ανοικοδόμησης.
Για όλους αυτούς τους «προδομένους» στρατιώτες, ξεσπιτωμένους «πρόσφυγες» και τις οικογένειες χωρίς γιους, συζύγους και πατεράδες δεν χρειαζόταν καμία δίκη που θα αποδείκνυε εκείνο που όλοι γνώριζαν και βίωναν. Γι’ αυτό το λόγο, τον Αύγουστο του 1922 δεν κατέρρευσε μόνο το μέτωπο, αλλά κατέρρευσε μερικώς και το ίδιο το κράτος – ριζοσπαστικοποιώντας πολιτικά τα λαϊκά στρώματα. Και πράγματι οι βενιζελικοί αξιωματικοί που ανέλαβαν τη διακυβέρνηση ήταν σε θέση να αντιληφθούν τον τεράστιο κίνδυνο που ενδεχομένως να αντιμετώπιζε το αστικό καθεστώς συνολικά. Γι’ αυτό όσο το δυνατόν πιο γρήγορα και βιαστικά έπρεπε οι υπαίτιοι να δικαστούν, να καταδικαστούν και να εκτελεστούν. Και ίσως να είχαν δίκιο να φοβούνται, καθώς το φάντασμα του κομμουνισμού πλανιόταν επικίνδυνα μετά το 1917, ενώ θεωρητικά το ΣΕΚΕ/ΚΚΕ θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την κατάσταση.
Δεν είναι όμως μια απλή υπόθεση η εκτέλεση τριών πρωθυπουργών, δύο υπουργών και ενός αρχιστρατήγου. Οι αστικές πολιτικές ηγεσίες, όπως παλιότερα και οι βασιλιάδες, ενώ εύκολα αποφασίζουν για -πολέμους, βίαιη καταστολή εξεγέρσεων και θανατική καταδίκη των εξεγερμένων ή των απλών εγκληματιών και γενικότερα των κάθε λογής «από κάτω», πολύ δύσκολα συναινούν στην εκτέλεση ισοτίμων τους. Συνήθως, επικρατεί, ακόμα και στους φανατικότερους εχθρούς, ενός είδους ταξική αλληλεγγύη.
Σε όλο το μεσοπόλεμο χιλιάδες εργάτες σοσιαλιστές, κομμουνιστές του Αρχειομαρξισμού και του ΚΚΕ φυλακίστηκαν, εκτοπίστηκαν, σάπισαν από αρρώστιες για τα πιο μικρά «παραπτώματα» με την κατηγορία ότι στρέφονταν εναντίον του κοινωνικού καθεστώτος. Αντίθετα, πολιτικοί και στρατιωτικοί εκατέρωθεν των δύο αστικών στρατοπέδων και εν μέσω όξυνσης του εθνικού διχασμού πολύ εύκολα έδιναν χάρη ο ένας στον άλλο εν ονόματι της εθνικής συμφιλίωσης, ενώ όλοι είχαν σχεδόν συμμετάσχει σε ένα τουλάχιστον πραγματικό πραξικόπημα ή κάποια άλλη κίνηση εναντίον του πολιτεύματος. Το 1944, ακόμα και η ηγεσία του ΚΚΕ, ηττημένη στα Δεκεμβριανά, κατάφερε να εξαιρεθεί (στη Συμφωνία της Βάρκιζας) από ενδεχόμενες εκδικητικές κινήσεις των νικητών, ενώ η ΕΑΜική βάση παρέμενε έκθετη. Ακόμη και ο συνεργάτης των Γερμανών Ιωάννης Ράλλης καταδικάστηκε απλώς σε ισόβια στις δίκες των δοσιλόγων. Όχι τυχαία, ο ίδιος ο Ελ. Βενιζέλος είχε στείλει επιστολή με την οποία διαφωνούσε με την εκτέλεση των έξι.
Η ελληνική αστική τάξη, επανενοποιημένη μεταπολεμικά υπό την ηγεμονία της Δεξιάς και μεταπολιτευτικά υπό τη σχετική ηγεμονία της κεντροαριστεράς, βίωνε την αναγκαστική αυτή εκτέλεση μελών της υπό την πίεση του λαϊκού παράγοντα, ως ένα εξαιρετικά μεγάλο συλλογικό τραύμα. Εκατοντάδες κείμενα, άρθρα σε εφημερίδες, δεκάδες βιογραφίες και ιστορίες, ιδιαίτερα όσα προέρχονταν από αστούς πολιτικούς, εδώ και δεκαετίες καλλιεργούν το «καλό» πρόσωπο των εκτελεσθέντων, αλλά και την αδικία που διαπράχθηκε σε βάρος τους. Με αυτόν τον τρόπο η κίνηση για αναψηλάφηση της δίκης των έξι και η θετική απόφαση της Ολομέλειας του Αρείου Πάγου δεν είναι κεραυνός εν αιθρία, καθώς το έδαφος έχει εδώ και καιρό προλειανθεί. Εξάλλου, σήμερα η συναίνεση και η ομοφωνία της αστικής τάξης βρίσκεται σε πρωτοφανή βαθμό, σε σχέση με το ιστορικό παρελθόν και διευκολύνει εξαιρετικά μια τέτοια αναθεώρηση της ιστορίας.
Σε μια χώρα όπου σε όλη την ιστορία της οι «άρχοντες» της παραμένουν παραδειγματικά ατιμώρητοι για τις πολιτικές τους, έξι εκτελέσεις συνιστούν μια σοβαρή παραφωνία και μια παρακαταθήκη, η οποία καλό θα ήταν να επανεξεταστεί, καθώς οι καιροί μπορεί να ξαναγίνουν δύσκολοι για τις αστικές τάξεις. Δεν είναι τυχαίο ότι ιδεολογικός ταγός της αναψηλάφησης δεν είναι άλλος από τον Θάνο Βερέμη, η ιστορική οπτική του οποίου είναι καθαρά από τη μεριά του αστισμού.
Τέλος, δεν είναι άσχετη η υπόθεση αυτή εν γένει με τη σχέση Μικρασιατικής Καταστροφής και σύγχρονου ελληνικού κράτους. Οι ευθύνες του αστισμού σε αυτήν τη μεγάλη λαϊκή καταστροφή, επέφεραν την υποχρέωση του να φροντίσει για την υλική αποκατάσταση και αναπαραγωγή των λαϊκών στρωμάτων, διαμορφώνοντας έτσι το σύγχρονο κοινωνικό κράτος. Εάν λοιπόν η Μικρασιατική Καταστροφή δεν είναι παρά ένας «συνωστισμός», οι υπεύθυνοι αυτού του «συνωστισμού» δεν υπήρχε λόγος να πληρώσουν με τη ζωή τους, ενώ βέβαια συνολικά η αστική τάξη δεν είναι υποχρεωμένη να μοιράζεται τον πλούτο της με κανέναν άλλον. Δεν είναι άνευ ταξικού πρόσημου η συνολική αυτή προσπάθεια αναθεώρησης της επίσημης ιστορίας στο όνομα της εθνικής και κοινωνικής συναίνεσης.
Είναι πραγματικά προκλητικό, όταν χιλιάδες δίκες της περιόδου του εμφυλίου ή δίκες κομμουνιστών, όπως του Μπελογιάννη, του Πλουμπίδη κ.ά. δεν έχουν αναθεωρηθεί, όταν δίκες αθωωμένων δοσίλογων δεν έχουν αναψηλαφησθεί, όταν η δίκη του Γρηγόρη Στακτόπουλου για την υπόθεση Πολκ δεν έχει αναθεωρηθεί, το σημερινό αστικό κράτος να ανοίγει την υπόθεση των έξι που είναι καταφανούς υπεύθυνοι.