Τέσσερις μήνες μετά τη ρωσική εισβολή, οι Ουκρανοί πρόσφυγες που έφτασαν στην Ελλάδα δεν έχουν λύσει δύο βασικά τους προβλήματα: τη στέγαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες και την οικονομική τους στήριξη. Παρά τα ενθουσιώδη λόγια της κυβέρνησης και τη δημοσιότητα που είχε λάβει η υποδοχή από τον Νότη Μηταράκη των πρώτων εκτοπισμένων που έφταναν τον Μάρτιο στον Προμαχώνα, εντούτοις οι Ουκρανοί πρόσφυγες στην Ελλάδα συνεχίζουν να ζουν σήμερα σε ένα ιδιότυπο νομικό καθεστώς. Και με δεδομένο ότι οι περισσότεροι φιλοξενούνται σε σπίτια συγγενών και φίλων, τα υποστηρικτικά λόγια της κυβέρνησης μοιάζουν με κενό γράμμα.
Τα παραπάνω αποκαλύπτονται σε έγγραφο του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών προς το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, με ημερομηνία 23 Ιουνίου 2022. Το δισέλιδο έγγραφο, που είδε το Magazine, κοινοποιείται μεταξύ άλλων και στο διπλωματικό γραφείο του Πρωθυπουργού. Στην ουσία είναι η μεταφορά προς την κυβέρνηση των παραπόνων που υπέβαλε στο ΥΠΕΞ ο Ουκρανός πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, κ. Βαντίμ Σαμπλούκ. Ο τελευταίος ζητά να μεταφερθούν τα αιτήματα αρμοδίως και να επιλυθούν το συντομότερο δυνατόν.
Πιο ειδικά, όσον αφορά τη διαμονή, στο έγγραφο σημειώνεται ότι παρότι η σχετική ΚΥΑ για το πρόγραμμα ESTIA 2022 έχει τεθεί σε ισχύ στις 2 Ιουνίου, εντούτοις, σχεδόν ένα μήνα μετά, «δεν έχει προχωρήσει η επίλυση του στεγαστικού ζητήματος, το οποίο «είναι πλέον περισσότερο από επιτακτικό», όπως αναφέρεται. Το δεύτερο ζήτημα είναι η οικονομική βοήθεια προς τους Ουκρανούς πρόσφυγες πολέμου. Σύμφωνα με το έγγραφο, κατά τη διάρκεια της συνάντησης του Νότη Μηταράκη με τον Ουκρανό πρόξενο, τον περασμένο Μάρτιο στον Προμαχώνα, ο Υπουργός είχε δεσμευτεί για την εξεύρεση τρόπου χορήγησης οικονομικής στήριξης, πράγμα που δεν έχει συμβεί ως σήμερα.
«ΠΟΣΟΥΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΦΙΛΟΞΕΝΗΣΕΤΕ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΣΑΣ;»
Την οριακή κατάσταση, όπως περιγράφεται παραπάνω, επιβεβαίωσαν στο Magazine Ουκρανοί που έφτασαν τους προηγούμενους μήνες στην Αθήνα. Η επιλογή που τους παρείχε το Υπουργείο Μετανάστευσης ήταν να μείνουν σε δύο καμπ προσφύγων, ένα στην Ελευσίνα κι ένα στις Σέρρες, στα οποία δεν παρέμειναν περισσότερα από 300 άτομα. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, έως την περασμένη Τετάρτη είχαν φθάσει στην Ελλάδα συνολικά 46.596 Ουκρανοί πρόσφυγες, εκ των οποίων οι 11.675 ανήλικοι. Ένα τρίτο καμπ στον Δήμο Σιντικής, λίγα χιλιόμετρα από τον Προμαχώνα, το οποίο είχε προβλεφθεί για βραχύβια διαμονή, θεωρείται από τις πιο αφιλόξενες δομές στην Ελλάδα. Υπάρχουν, επίσης, τα διαμερίσματα που έχουν παραχωρήσει Δήμοι και οργανώσεις (Ερυθρός Σταυρός, Κιβωτός, Χαμόγελο του Παιδιού), φιλοξενώντας μόνο μερικές δεκάδες οικογένειες.
«Η συντριπτική πλειονότητα των Ουκρανών προσφύγων φιλοξενούνται σε σπίτια συγγενών και φίλων», εξηγεί η Όλια Ριτσαγίβσκα, Ουκρανή εθελόντρια, επικεφαλής του Κέντρου Υποστήριξης Ουκρανικών Κοινοτήτων. «Εσείς πόσο καιρό θα μπορούσατε να φιλοξενήσετε μια οικογένεια στο δικό σας σπίτι; Μία εβδομάδα; Έναν μήνα;» αναρωτιέται η ίδια. «Αυτό κρατάει ήδη τέσσερις μήνες και είναι δυσβάσταχτο για όλους».
Στη δυνατότητα να φιλοξενηθούν προσωρινά σε συγγενικά σπίτια και επίσης τη στήριξη από τις εθελοντικές δομές που είχαν στήσει πριν τον πόλεμο οι κοινότητες των Ουκρανών στην Αθήνα, οφείλεται το γεγονός ότι έως σήμερα το στεγαστικό πρόβλημα των νέων προσφύγων δεν έχει βγει στην επιφάνεια στην πραγματική του διάσταση, λένε όσοι βρίσκονται κοντά στο θέμα. Οι Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν λάβει ΑΦΜ και ΑΜΚΑ και ορισμένοι βρήκαν δουλειά, ώστε να στηρίξουν τις οικογένειες που τους φιλοξενούν στην Ελλάδα. Όμως, όπως λένε, πολλοί ήταν εκείνοι που απογοητεύτηκαν με την δυστοπική κατάσταση στην ελληνική αγορά εργασίας και αποφάσισαν να γυρίσουν στην εμπόλεμη χώρα τους.
Η κα. Ριτσαγίβκσα, παρότι είναι δραστήρια εθελόντρια τους τελευταίους μήνες, δεν είχε ακούσει για το πρόγραμμα ESTIA. Αυτό είναι λογικό, καθώς το περίφημο στεγαστικό πρόγραμμα για αιτούντες άσυλο πρόκειται να λήξει στο τέλος του χρόνου, αφήνοντας στον δρόμο χιλιάδες πρόσφυγες που είχαν φτάσει τα προηγούμενα χρόνια στην Ελλάδα. Υπάρχει και κάτι ακόμη. Δικαίωμα να ενταχθούν στο ESTIA είχαν οι αιτούντες άσυλο και οι Ουκρανοί δεν ανήκουν σε αυτήν την κατηγορία.
ΕΝΑ «ΓΚΡΙΖΟ» ΚΑΘΕΣΤΩΣ
Το Υπουργείο Μετανάστευσης προέβλεψε για τους Ουκρανούς μια ειδική άδεια προσωρινής προστασίας, διάρκειας 12 μηνών, κάτι που χαρακτηρίζεται ως ένα γκρίζο καθεστώς. «Πιέσαμε από την πρώτη στιγμή για την ανάληψη θετικών πρωτοβουλιών, αλλά δε βρήκαμε σημαντική ανταπόκριση», λέει στο Magazine ο Χρήστος Λαζαρίδης, υπεύθυνος επικοινωνίας του Ελληνικού Φόρουμ Προσφύγων. «Παρόλο που η πλειοψηφία των Ουκρανών προσφύγων διαμένει με οικείους της, είναι σαφές πως αυτό δε μπορεί να αποτελέσει κανόνα υποδοχής ή άλλοθι για να μην ασχοληθεί η κεντρική πολιτεία με τη στέγαση τους. Ανά τακτά χρονικά διαστήματα, στο γραφείο υποδεχόμαστε ανθρώπους που διαμαρτύρονται για το ότι έχουν μείνει αβοήθητοι να υποστηρίζουν ολόκληρες οικογένειες νεοαφιχθέντων», σημείωσε ο κ. Λαζαρίδης. Και πρόσθεσε: «Το πλάνο της Πολιτείας δε γίνεται να βασίζεται στον εθελοντισμό των κοινοτήτων και στην πρόθεση των προσφύγων να επιστρέψουν στη χώρα τους – ενώ βρίσκονται σε κατάσταση ψυχολογικής κατάρρευσης και σοκ».
ΤΙ ΛΕΕΙ ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ
Θέσαμε όλα τα παραπάνω στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Αναφορικά με την παροχή οικονομικής βοήθειας, πηγές του Υπουργείου είπαν στο Magazine ότι έχουν υποβάλει ένα σχετικό προσχέδιο στο Υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο έχει και τον τελικό λόγο, και πως δεν υπάρχει κάποια νεότερη εξέλιξη. Για το σοβαρό πρόβλημα στέγασης των χιλιάδων Ουκρανών προσφύγων, οι ίδιες πηγές του Υπουργείου Μετανάστευσης επιβεβαίωσαν ότι οι συγκεκριμένοι άνθρωποι δεν μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα ESTIA.
Αυτό διότι, αφενός δεν είναι αιτούντες άσυλο (ανήκουν στο 12μηνο καθεστώς προστασίας) και αφετέρου το ESTIA λήγει στο τέλος του έτους. «Αν μας ζητηθεί, μπορούμε να καλύψουμε ως και 15.000 θέσεις σε δομές», σημείωσε πηγή του Υπουργείου Μετανάστευσης. Κανείς, όμως, δεν θέλει να μείνει σε κάποιο από τα καμπ προσφύγων ανά τη χώρα.