Ο Βασίλης Κοντεζάκης και ο Φώτης Καζάσης παρουσίασαν τις σοβαρές ελλείψεις και τους κινδύνους της σύμβασης – Αντιδράσεις για τα «διόδια εξοικείωσης» και τη μη συμμετοχή του Δημοσίου στη διαχείριση
Σημαντικές επισημάνσεις και ενστάσεις για τη Σύμβαση Παραχώρησης του έργου του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), στο τμήμα Χανιά – Ηράκλειο, κατέθεσε το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας – Τμήμα Δυτικής Κρήτης, κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε στα Χανιά.
Ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΔΚ Βασίλης Κοντεζάκης και ο πρόεδρος της Αντιπροσωπείας του Τμήματος, Φώτης Καζάσης, παρουσίασαν τεκμηριωμένα τις ανησυχίες τους για επιμέρους προβλέψεις της σύμβασης, αλλά και για την ίδια τη διαδικασία δημοσιοποίησής της μετά την υπογραφή της, γεγονός που, όπως τόνισαν, στερεί από τους φορείς τη δυνατότητα ουσιαστικής παρέμβασης και διαλόγου.
Έργο πνοής, με σοβαρά ερωτήματα
Ο Βασίλης Κοντεζάκης χαρακτήρισε τον νέο ΒΟΑΚ «έργο ζωτικής σημασίας», που αποτελεί πάγιο αίτημα δεκαετιών για τους Κρητικούς. Αναγνώρισε ότι το έργο μπορεί να αναβαθμίσει την οδική ασφάλεια και να ενισχύσει την τοπική και τουριστική ανάπτυξη από την Κίσαμο έως τη Σητεία, σημειώνοντας όμως ότι «ενώ είχε εξαγγελθεί πως θα βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη εντός του 2024, βρισκόμαστε στα μέσα του 2025 και μόλις υπογράφηκε η σύμβαση παραχώρησης για το τμήμα Χανιά – Ηράκλειο».
Η εν λόγω σύμβαση, 318 σελίδων, δόθηκε στη δημοσιότητα αφού είχαν ήδη τεθεί οι υπογραφές μεταξύ της Κυβέρνησης και της αναδόχου εταιρείας. Ο πρόεδρος του ΤΕΕ επεσήμανε ότι, παρά την επικύρωση της χάραξης και των προσχεδίων απαλλοτριώσεων, υπάρχουν ακόμα περιθώρια για διορθώσεις, τονίζοντας ότι το κείμενο «αφορά άμεσα τις ζωές όλων μας» και πρέπει να γνωστοποιηθεί επαρκώς στους πολίτες.
Χρονοδιάγραμμα, απαλλοτριώσεις και προσωρινά διόδια
Η σύμβαση δεν σημαίνει άμεση έναρξη έργων, αλλά παραπομπή στη Βουλή προς επικύρωση. Μετά την ψήφισή της, προβλέπεται περίοδος μερικών μηνών για την επίσημη έναρξη παραχώρησης και συνολική διάρκεια 5 ετών για την ολοκλήρωση της πρώτης φάσης, που περιλαμβάνει παρακάμψεις πόλεων, αστικούς κόμβους και επεμβάσεις σε τμήματα του υφιστάμενου δικτύου.
Ωστόσο, ο Β. Κοντεζάκης τόνισε την παντελή απουσία πρόβλεψης για έργα βελτίωσης οδικής ασφάλειας στον επικίνδυνο κόμβο Γαλατά, ενώ εξέφρασε προβληματισμό για τις σοβαρές καθυστερήσεις στις απαλλοτριώσεις, που απειλούν με ρήτρες πληρωμής από το Δημόσιο χωρίς πραγματική πρόοδο στο έργο.
Επίσης επισήμανε ότι μετά την ολοκλήρωση του συνόλου των έργων και υπό την προϋπόθεση ενεργοποίησης του Εθνικού Δικτύου Διοδίων, θα καταργηθούν τα “διόδια εξοικείωσης” και θα εγκατασταθούν τα ηλεκτρονικά συστήματα των μόνιμων διοδίων. Σε αυτή την μελλοντική συνθήκη, προβλέπονται περιμετρικά των αστικών κέντρων απαλλαγές από τα διόδια για τα μικρά οχήματα.
Όμως, όπως επισημάνει:
“Εδώ εντοπίζεται μία άνιση μεταχείριση των πολιτών, ο πολίτης για παράδειγμα που θα χρησιμοποιεί τοπικά τον ΒΟΑΚ ως περιφερειακό πέριξ των αστικών περιοχών των Χανίων, του Ρεθύμνου και Ηρακλείου θα δικαιούται απαλλαγή από τα διόδια, ο πολίτης όμως που θα μπει από κάποιο περιφερειακό κόμβο της ενδοχώρας και θα βγει από πλησίον του κόμβο εντός του ίδιου Δήμου, δεν προβλέπεται να δικαιούται απαλλαγή. Οι πολίτες της ενδοχώρας που εξυπηρετούν τις καθημερινές ανάγκες τους στα κέντρα των Δήμων τους δεν είναι δεύτερης κατηγορίας και το θέμα αυτό πρέπει επίσης να επανεξεταστεί”.
Επιπλέον, έντονη ήταν η αντίδραση του ΤΕΕ/ΤΔΚ στην πρόβλεψη για εγκατάσταση προσωρινών διοδίων (“διόδια εξοικείωσης”), πριν την ολοκλήρωση του αυτοκινητόδρομου. Όπως υπογράμμισε, «οι Κρητικοί έχουν ήδη πληρώσει ακριβά με καθυστερήσεις, σε χρήμα και σε ζωές», και η επιβολή προκαταβολικών διοδίων είναι άδικη.
Σκιώδη διόδια και άνιση μεταχείριση πολιτών
Σημαντικό σημείο προβληματισμού αποτελούν και τα λεγόμενα σκιώδη διόδια, τα οποία θα καταβάλλει το Δημόσιο προς τον παραχωρησιούχο επιπροσθέτως των διοδίων που θα πληρώνουν οι χρήστες. Το κόστος για τη διαδρομή Χανιά – Ηράκλειο με επιστροφή εκτιμάται ότι θα υπερβαίνει τα 30 ευρώ, με τα 18 ευρώ να καταβάλλονται από τον πολίτη και τα υπόλοιπα 12 ευρώ από το Δημόσιο.
Παράλληλα, παρατηρείται άνιση μεταχείριση ανάμεσα στους πολίτες των αστικών και των αγροτικών περιοχών: ενώ οι κάτοικοι των Χανίων, Ρεθύμνου και Ηρακλείου απαλλάσσονται από διόδια για τοπικές διαδρομές, οι κάτοικοι της ενδοχώρας που εξυπηρετούνται από κόμβους εκτός κέντρων δεν τυγχάνουν αντίστοιχης απαλλαγής.
Έλλειψη διαφάνειας και μονομερής διαχείριση
Κατά τον πρόεδρο του ΤΕΕ/ΤΔΚ, η σύμβαση παραχώρησης παρουσιάζει σημαντικές παραλείψεις, καθώς λείπουν βασικά παραρτήματα που σχετίζονται με το χρονοδιάγραμμα, τις υποχρεώσεις των συμβαλλόμενων, τα οικονομικά στοιχεία και τη σύμβαση λειτουργίας και συντήρησης του έργου. Ο συνολικός προϋπολογισμός του έργου δεν αποτυπώνεται καθαρά, ενώ σημειώνεται ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα επιβαρυνθεί με 800 εκατ. ευρώ, χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα σκιώδη διόδια.
Επιπρόσθετα, προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι μετά την αποπεράτωση, τη διαχείριση του έργου θα αναλάβει μονομετοχική εταιρεία του παραχωρησιούχου, με το Δημόσιο να μην διατηρεί κανένα δικαίωμα συμμετοχής παρά τη σημαντική του οικονομική συνεισφορά. Όπως χαρακτηριστικά σχολίασε ο κ. Κοντεζάκης, «μια τέτοια πρακτική αντίκειται στη λογική της συμμετοχής με βάση το κεφάλαιο, η οποία έχει εφαρμοστεί σε αντίστοιχα έργα στην Ελλάδα».
Κλείνοντας, ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΔΚ υπογράμμισε ότι ο στόχος όλων είναι η υλοποίηση του έργου, αλλά με διαφάνεια και δικαιοσύνη:
«Θα μπορούσαμε να έχουμε ένα καλύτερο αποτέλεσμα εάν η σύμβαση είχε δημοσιοποιηθεί πριν την υπογραφή της. Ο ρόλος μας είναι να προτείνουμε λύσεις και βελτιώσεις. Και θα το κάνουμε – είτε μας ζητηθεί, είτε όχι.»
Ευρωπαϊκή οδηγία για δίκαιη τιμολόγηση και προστασία των κατοίκων
Ο κ. Καζάσης από την πλευρά του υπενθύμισε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή με οδηγία του Μαρτίου 2022 δίνει σαφείς κατευθύνσεις για διαφοροποιημένα τέλη χρήσης σε εθνικές οδούς, ειδικά όταν πρόκειται για περιοχές με γεωγραφικές ιδιαιτερότητες, όπως η Κρήτη. Η οδηγία προβλέπει ειδική τιμολόγηση για μόνιμους κατοίκους, χρήστες φιλικών προς το περιβάλλον οχημάτων, αλλά και για την αποσυμφόρηση της κυκλοφορίας.
Όπως σημειώθηκε, η εν λόγω οδηγία αφορά όλες τις συμβάσεις παραχώρησης που διαμορφώθηκαν μετά τις 24 Μαρτίου 2022, περιλαμβανομένης και αυτής του νέου ΒΟΑΚ. Ωστόσο, η σχετική πρόνοια δεν έχει ενσωματωθεί στη σύμβαση, γεγονός που δημιουργεί σοβαρό προβληματισμό.
Ενστάσεις για τα διόδια και τους κόμβους του τμήματος Χανιά – Ηράκλειο
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στο άρθρο 18.8.1 της σύμβασης, που προβλέπει επιβολή διοδίων μέσω προσωρινών μετωπικών σταθμών κατά την περίοδο μελετών και κατασκευών. Το ΤΕΕ ζητά την κατάργησή του, χαρακτηρίζοντάς το ως απαράδεκτο, καθώς επιβαρύνει άδικα τους κατοίκους.
Παράλληλα, ζητείται η τροποποίηση του πίνακα του άρθρου 18.1.10 ώστε να προστεθούν οι κόμβοι Γαλατά και Δυτικός Άπτερων στους “κόμβους αστικής μετακίνησης”, καθώς εξυπηρετούν κατοίκους των Χανίων σε καθημερινή βάση.
Σύμφωνα με το άρθρο 8.3.2.2 της σύμβασης, εντός 12 μηνών από την έναρξη της παραχώρησης ο παραχωρησιούχος οφείλει να εφαρμόσει μέτρα οδικής ασφάλειας στα τμήματα Σούδα – Γεωργιούπολη και Σκαλέτα – Φόδελε. Το ΤΕΕ τονίζει ότι πρέπει να συμπεριληφθεί και το τμήμα Κίσσαμος – Χανιά, καθώς πρόκειται για περιοχή αυξημένης επικινδυνότητας, όπου πρόσφατα σημειώθηκε πολύνεκρο τροχαίο πλησίον του Α/Κ Γαλατά.
Ασάφειες και καθυστερήσεις για το τμήμα ΒΟΑΚ – Αεροδρόμιο Χανίων
Το έργο “Οδική σύνδεση του ΒΟΑΚ με το Λιμένα Σούδας και τον Αερολιμένα Χανίων” έχει χαρακτηριστεί από το 2020 ως «Έργο Εθνικού Επιπέδου» και εντάχθηκε στον σχεδιασμό του Υπουργείου Υποδομών. Παρότι είχε ανακοινωθεί ότι η μελέτη θα κατατεθεί για περιβαλλοντική αδειοδότηση στις αρχές του 2023, μέχρι σήμερα δεν υπάρχει καμία επίσημη ενημέρωση για την πρόοδο του έργου.
Το ΤΕΕ ζητά την άμεση οριστικοποίηση της μελέτης του κόμβου Σούδας και την υποβολή της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, καθώς και την αναθεώρηση του Τομεακού Προγράμματος Μεταφορών 2021–2027, ώστε να συμπεριληφθεί το συγκεκριμένο τμήμα για χρηματοδότηση.
Προβλήματα στην υλοποίηση της προαίρεσης για το τμήμα Κίσσαμος – Χανιά
Ανησυχία εκφράζεται και για τη μη ωρίμανση των μελετών του τμήματος Κίσσαμος – Χανιά, το οποίο προβλέπεται να ενταχθεί στο έργο μέσω του δικαιώματος προαίρεσης (άρθρο 15.7.1). Το ΤΕΕ προειδοποιεί ότι, ελλείψει σαφούς χρονοδιαγράμματος, δημιουργούνται συνθήκες επισφάλειας για την υλοποίηση του κρίσιμου αυτού τμήματος.
Σημειώνεται ότι η μετατόπιση του δικτύου Υψηλής Τάσης του ΑΔΜΗΕ στην περιοχή του έργου θα πρέπει να μελετηθεί από τον ΑΔΜΗΕ, να κατασκευαστεί από τον παραχωρησιούχο, με τη σχετική δαπάνη να βαραίνει το Δημόσιο (άρθρο 13.3.6). Παρά ταύτα, δεν υπάρχει επίσημο χρονοδιάγραμμα ή δημόσια διαβούλευση για την περιβαλλοντική μελέτη του τμήματος.
Καταληκτικά, το Τεχνικό Επιμελητήριο Δυτικής Κρήτης καλεί την Πολιτεία να επανεξετάσει ουσιώδη σημεία της σύμβασης, προκειμένου να εξασφαλιστεί η δικαιοσύνη στη χρέωση των πολιτών, η ενίσχυση της οδικής ασφάλειας και η πλήρης κάλυψη των συγκοινωνιακών αναγκών της Κρήτης, με σεβασμό στις ευρωπαϊκές οδηγίες και στις γεωγραφικές ιδιαιτερότητες του νησιού.
