Η επιστολή παραίτησης του καθηγητή από το ΕΠΑΛ προκάλεσε πανελλαδικό σοκ με όσα αναφέρονται για αυτά που συμβαίνουν σε κάποια σχολεία. Όμως δε θα έπρεπε.
Η αλήθεια είναι ότι πάντα υπήρχαν “δύσκολα σχολεία”. Είναι σχολεία σε κακές περιοχές, τα οποία υποχρηματοδοτούνται και τα οποία συγκεντρώνουν μαθητές που αισθάνονται ότι δεν έχουν καμία προοπτική στη ζωή τους.
Όσα περιγράφονται στην επιστολή δε διαφέρουν πολύ από όσα συμβαίναν πριν 20 χρόνια, πριν 30 χρόνια.
Σε αυτά τα σχολεία, η αυτοεκτίμηση των μαθητών δεν ανεβαίνει μέσα από τις μαθητικές επιδόσεις ή τη συμμετοχή στις μαθητικές δραστηριότητες, αλλά από τα μαθητικά κατορθώματα. Διαχωρίζουν τους εαυτούς τους από τους “φλώρους”, συγκρουόμενοι με αυτό που στα μάτια τους είναι μόνο μία καταπιεστική εξουσία, αυτή του καθηγητή.
Έτσι, μπορούν να προβάλλουν τους εαυτούς τους στους άλλους συμμαθητές τους ως τολμηροί, ως άφοβοι, ως περίπου απελευθερωτές.
Σε αυτά τα σχολεία δίνεται μία μάχη για εξουσία. Οχι μόνο σε αυτά. Σχεδόν σε όλα συμβαίνουν, έστω σε μικρότερο βαθμό. Όμως σε αυτά τα “δύσκολα σχολεία” στο τέλος, επικρατεί η παραίτηση.
Η παραίτηση δεν είναι ο καθηγητής που αποφασίζει να αποχωρήσει επειδή συνειδητοποιεί ότι υπό αυτούς τους όρους δε μπορεί να διδάξει όπως επιθυμεί. Αυτή η είδους αποχώρηση είναι μία μορφή αντίστασης. Με την επιστολή του ο καθηγητής άνοιξε μία συζήτηση για την ανάγκη να υπάρξουν αλλαγές.
Παραίτηση είναι οι καθηγητές που συνεχίζουν και διδάσκουν σε αυτά τα σχολεία αποδεχόμενοι ότι “έτσι είναι πράγματα”, που έχουν χάσει την όρεξή τους για διδασκαλία και συνεχίζουν να πηγαίνουν στο σχολείο σχεδόν μηχανικά. Εκεί συναντούν πολλούς μαθητές που και αυτοί από την πλευρά τους δε θέλουν να διδαχτούν.
Σε αυτό το περιβάλλον ένας καθηγητής που θέλει να φέρει μια αλλαγή, που δε θέλει να συμβιβαστεί και θέλει να διδάξει όπως θεωρεί πως πρέπει να γίνεται ένα μάθημα, είναι περίπου πρόβλημα. Τόσο για τους μαθητές, ίσως όμως και για κάποιους καθηγητές. Είναι ένας επικίνδυνος απροσάρμοστος που αργά ή γρήγορα θα πρέπει να καταλάβει.
Βλέπετε, μια επιτυχία, το να κατορθώσει ένας τέτοιος καθηγητής να φέρει μια κάποια αλλαγή, θα αποτυπώσει οτι ίσως κι αυτοί έγιναν μέρος του προβλήματος συμβιβαζόμενοι με την προβληματική λειτουργία.
Είναι η λειτουργία που εκφράστηκε από τον μαθητή που ζήτησε από τον αναπληρωτή καθηγητή να “προσαρμοστεί κάπως”, που σημαίνει να στέκει στην τάξη σα “νεκροζώντανος” και να προσποιείται ότι δε βλέπει, δεν ακούει, δε νοιώθει, να μην κάνει μάθημα και να τους βάζει σε όλους 12 “για να μην έχει άλλα”.
Αυτός ο βαθμός “12” αποτυπώνει τη συλλογική αποδοχή μεταξύ μαθητών και καθηγητών ότι τίποτα δε μπορεί να αλλάξει, ότι το σχολείο έχει αποτύχει και ότι το μόνο που μπορούν τώρα να κάνουν ολοι είναι να βρουν ένα τρόπο να επιβιώσουν μέχρι να τελειώσει. Η προσαρμογή είναι ο θάνατος της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Αλλά ας μη μένουμε έκπληκτοι. Τίποτα απο όλα αυτά δεν είναι καινούργιο. Το πρόβλημα είναι όχι ότι είναι μια καινούργια κατάσταση αλλά ότι είναι μια πολύ παλιά.
Πολλά σχολεία λειτουργούν περίπου ως αποθήκες εφηβικών ψυχών. Τα περισσότερα παιδιά, ακόμα τραγουδάνε με χαρά όταν κλείνουν τα σχολεία, όχι όταν ανοίγουν.
Αυτό που φαίνεται σήμερα να διαφοροποιεί την κατάσταση είναι ότι η ένταση των πράξεων γιγαντώνεται μέσω του μεγενθυντικού φακού των social media.
Τα πάντα πλέον καταγράφονται. Και τα παιδιά γνωρίζουν ότι η κάμερα μπορεί να είναι όπλο. Σα κακοί δημοσιογράφοι δημιουργούν τις συνθήκες για τα γεγονότα που θα καταγράψουν και μετά σπεύδουν να τα προβάλλουν στα social για να δεχθούν επιβράβευση. Έτσι ίσως μπορούν να ανεβάσουν την αυτοεκτίμησή τους, αποτυπώνοντας την αποδοχή που έχουν οι πράξεις τους με τον αριθμό των like στο tik tok, στο instagram. Ασκούν όχι έλεγχο αλλά εξουσία.
Τι πρέπει να συμβεί; Όσα δεν έχουν συμβει εδώ και πολλές δεκαετίες.
Χρειάζεται μια ριζική αναδιάρθρωση του τρόπου λειτουργίας των σχολείων. Σε άλλες χώρες οι πειραματικές μεθόδου διδασκαλίας πλέον εφαρμόζονται πολύ ευρύτερα. Σε άλλες πιο προηγμένες χώρες, ο αριθμός των μαθητών στις τάξεις μικραίνει, τα παιδιά δε μένουν διαρκώς μέσα στις τάξεις, τα μαθήματα δεν είναι στείρα διδασκαλία αλλά και παιχνίδι και χαρά, τα σχολεία προσαρμοζουν το πρόγραμμά τους στις ανάγκες των μαθητών, οι μαθητες καλούνται να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες.
Ειναι πράγματα που οφείλουμε να δοκιμάσουμε και εδώ ευρύτερα. Για να μπορούν και καθηγητες όπως ο αναπληρωτής που αποχώρησε από το ΕΠΑΛ να διδάσκουν όπως αυτοί επιθυμούν.
Όπως το κατόρθωσε στο 1ο Γυμνάσιο Κισσάμου που ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα προβλήματα μαθητών που αντιμετώπιζαν μαθησιακές όσο και οικογενειακές δυσκολίες, προσπαθώντας να επιτύχει την ομαλή ένταξη τους στη μαθησιακή διαδικασία, που διέθεσε χρόνο και ενέργεια σε ένα πρόγραμμα του σχολείου για την προέλευση της ροζ άμμου στις δημοφιλείς παραλίες της περιοχής. Που μέσα από το σχολείο και για τους μαθητές, ήρθε σε επαφή με επιστήμονες στη Γερμανία, εργάστηκε με μαθητές στα μικροσκόπια και τελικά διαχύθηκε η έρευνα σε όλη την τοπική κοινωνία.
Θέλουμε τα σχολεία μας να δίνουν δυνατότητα στους καθηγητές να προσφέρουν, όχι να αναγκάζουν μαθητες και καθηγητές να αποδέχονται την παραίτηση και να υπάρχουν στα σχολεία απλά περιμένωντας να κλείσουν. Δε θέλουμε σχολεία της βίας και της εγκατάλειψης, αλλά της δημιουργίας.
Αλλά για να συμβει αυτό, πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να νοιώθουμε σοκ και να δούμε την πραγματικότητα όπως είναι.