Του Σ. Κούλογλου
Είναι ένα ακόμη παιχνίδι της τύχης, και της ιστορίας: αυτό που δεν πέτυχε το πραξικόπημα το 2002, η εχθρική στάση της Ουάσιγκτον που τροφοδότησε για χρόνια την λυσσασμένη αντίδραση της αντιπολίτευσης και των ΜΜΕ, οι τέσσερις προεδρικές εκλογικές και τα δημοψηφίσματα στα οποία θριάμβευσε, το κατάφερε ο καρκίνος. Ο 58χρονος χαρισματικός ηγέτης της Βενεζουέλας δεν υπάρχει πια και οι διεργασίες που ξεκίνησαν με την εκλογή του το 1998 σε όλη την Λατινική Αμερική, τίθενται πλέον σε δοκιμασία.
Οι αντίπαλοι του Τσάβες και τα διεθνή ΜΜΕ, που ακόμη και όταν δεν εκτελούσαν αποστολή επέμεναν να τον κρίνουν σαν να κυβερνούσε την Ελβετία, τον παρουσίαζαν σαν ένα αδίστακτο λαϊκιστή, καλυμμένο δικτάτορα. Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και την εποχή της παντοδυναμίας του Τσάβες, η μεγάλη πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης, γραπτών και ηλεκτρονικών, εξακολούθησαν να ανήκουν σε μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και υποστήριζαν φανατικά την αντιπολίτευση. Είναι άλλωστε αυτά τα κανάλια που οργάνωσαν το 2002 το πρώτο τηλεοπτικό πραξικόπημα στην ιστορία, χωρίς να υποστούν στην συνέχεια σχεδόν καμία κύρωση για την κατάλυση του Συντάγματος και το βιασμό της δημοκρατίας, που οργάνωσαν και ανοιχτά υποστήριξαν.
Είναι αλήθεια ότι ο Τσάβες δεν ήταν ένας τυπικός πρόεδρος Δημοκρατίας, με βάση τα δυτικά στάνταρτ. Αλλά μήπως είναι η Βενεζουέλα μια κανονική χώρα;Πρόκειται για μια από τις πλουσιότερες χώρες του πλανήτη, αλλά όταν ο Τσάβες ανέλαβε την προεδρία το 55% των νοικοκυριών ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας. Σύμφωνα με την οικονομική επιτροπή του ΟΗΕ η φτώχεια έπεσε κατά 21 μονάδες στα χρόνια του, χώρια τα προγράμματα εναντίον του αναλφαβητισμού και ιατρικής περίθαλψης, όταν εκατομμύρια Βενεζουελανοί είδαν γιατρό για πρώτη φορά στη ζωή τους. Είναι αυτοί οι απόκληροι της κοινωνίας που κατέβηκαν στους δρόμους επαναφέροντας τον φυλακισμένο από τους πραξικοπηματίες ηγέτη τους στην εξουσία το 2002. Και παρά τα 13 χρόνια στην εξουσία και την δηλωμένη ασθένεια του, τον επανεξέλεξαν πανηγυρικά στην προεδρία τον Οκτώβριο του 2012, με ποσοστό 54%.
Το φαινόμενο Τσάβες είναι γέννημα θρέμμα όχι μόνο της Βενεζουέλας αλλά και ολόκληρης της Λατινικής Αμερικής, που βίωσε με δραματικό τρόπο, την δεκαετία του 80 και του 90,την νεοφιλελεύθερη λαίλαπα που ζει σήμερα η νότια Ευρώπη. Η εκλογή του το 1998 σήμανε την έναρξη μιας αντίστροφής πορείας, όπου μια μετά την άλλη οι χώρες της νότιας Αμερικής άρχισαν να ξεφεύγουν από τον νεοφιλελεύθερο, νεοαποικιακό ζυγό της Ουάσιγκτον. Η Βραζιλία, η Ουρουγουάη και ιδίως η Αργεντινή μετά τo κραχ του 2002 βρήκαν στην Βενεζουέλα με το φθηνό της πετρέλαιο έναν σύμμαχο και συμπαραστάτη. Παράλληλα ο Τσάβεζ δημιούργησε την Alba μια αντί-νεοφιλελεύθερη συμμαχία με χώρες όπως η Βολιβία, το Εκουαδόρ, η Νικαράγουα και η Κούβα. Η τελευταία και παρά την φθορά και τις αδυναμίες του καθεστώτος Κάστρο, έχει αποφύγει μέχρι στιγμής να ξαναγίνει μπουρδέλο των ΗΠΑ ακριβώς χάρη στην γενναιόδωρη βοήθεια της Βενεζουέλας. Αλλά ακόμη και στις υπόλοιπες, πιο ουδέτερες χώρες, από την Χιλή μέχρι την Παραγουάη, η παρουσία του Τσάβες έπαιξε καταλυτικό ρόλο ώστε η Λατινική Αμερική να αλλάξει την μοίρα της: σήμερα, δεν είναι πια η πίσω αυλή κανενός, ούτε των ΗΠΑ.
Δεν είναι βέβαιο ότι αυτή η πορεία θα συνεχισθεί χωρίς πισωγυρίσματα, απόντος του Τσάβεζ. Πολλά θα εξαρτηθούν από την ικανότητα του διαδόχου του να κερδίσει τις έκτακτες προεδρικές εκλογές και στη συνέχεια να ακολουθήσει την πορεία του εμπνευστή της δεύτερης βολιβαριανής επανάστασης. Αλλά η Λατινική Αμερική δεν μπορεί πια να γυρίσει πίσω, στα χρόνια της πλήρους υποταγής. Μπορεί ο Τσάβες να μην ολοκλήρωσε τις αλλαγές του ή να απέτυχε σε πολλούς από τους στόχους που είχε βάλει για τη χώρα του, όπως η πάταξη της εγκληματικότητας και της διαφθοράς. Έδειξε όμως και στους συμπατριώτες του και σε όλους τους Λατινοαμερικάνους ότι υπάρχουν και πολιτικοί ηγέτες που μένουν πιστοι στις υποσχέσεις τους, που νοιάζονται για τον κόσμο και παλεύουν για να βελτιώσουν την ζωή του. Οτι υπάρχει και άλλος δρόμος, εκτός από την κοινωνική εξαθλίωση και την υποταγή.
