Του Δημήτρη Μηλάκα
Υπάρχουν δυο (τουλάχιστον) τρόποι για να δει κάποιος την υπόθεση της ΠΓΔΜ: ο πρώτος έχει να κάνει με το βάρος της (νωπής ακόμη) ιστορίας της διανομής της γεωγραφικής περιοχής της Μακεδονίας ως αποτέλεσμα των πολέμων του περασμένου αιώνα. Ο δεύτερος, έχει να κάνει με την (μεγάλη) πιθανότητα έναρξης ενός νέου γύρου διευθετήσεων (σπάνια τέτοιες διευθετήσεις εξελίσσονται αναίμακτα) ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης συμφερόντων Δύσης (ΗΠΑ)- Ρωσίας στα Βαλκάνια τον 21ο αιώνα. Ο συνδυασμός των δύο αυτών προσεγγίσεων είναι, προφανώς, απαραίτητος σε κάθε προσπάθεια διαμόρφωσης μιας εθνικής θέσης και στρατηγικής που στόχο έχει τη διαφύλαξη των κεκτημένων.
Στην πρώτη προσέγγιση υπερισχύει το συναίσθημα και όσα η ιστορία έχει κληροδοτήσει στο σήμερα. Είναι η επιταγή του παρελθόντος, η μνήμη του αίματος και η δικαιολογημένη επιμονή του ανθρώπου να διατηρήσει αυτά που οι προηγούμενοι κέρδισαν. Πάνω απ όλα είναι η διάθεση για την διατήρηση της τάξης η οποία στην προκειμένη περίπτωση είναι σαφής: η ελληνική Μακεδονία αποκτήθηκε με τη δύναμη των όπλων και είναι το γεωγραφικό/ πολιτικό/ οικονομικό φιλέτο αυτής της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής. Κάτι επίσης αδιαμφισβήτητο είναι ότι η ελληνική Μακεδονία σήμερα κατοικείται στην συντριπτική της πλειοψηφία από Ελληνες.
Στη δεύτερη προσέγγιση οι ιστορικές βεβαιότητες παραμερίζονται από τις αμφιβολίες και τις δικαιολογημένες ανησυχίες που δημιουργούνται από την εξέλιξη του γεωπολιτικού παιχνιδιού το οποίο αυτήν την εποχή κορυφώνεται. Μέσα από αυτήν την γωνία παρατήρησης προκύπτουν ερωτήματα και διλλήματα τα οποία δεν είναι εύκολο να απαντηθούν μόνο από την ιστορία. Το (νεφελώδες) παρόν απαιτεί κατ αρχήν επίγνωση των συσχετισμών και των προθέσεων των αντιπάλων / ανταγωνιστών. Πάνω απ όλα απαιτείται σαφής καθορισμός των στόχων και των δυνατοτήτων για την εκπλήρωσή τους. Με ποιο απλά λόγια, η τρέχουσα αντιμετώπιση του θέματος, απαιτεί στρατηγική, δηλαδή απαντήσεις και επιλογές σε μια σειρά από δύσκολα ερωτήματα:
1.Είναι λύση για τα συμφέροντα της χώρας η ένταξη της ΠΓΔΜ- με όποιο όνομα- στο ΝΑΤΟ;
2.Θεωρεί η ελληνική πολιτεία ότι το ΝΑΤΟ ως οργανισμός με τις διαδικασίες και τον τρόπο λειτουργίας του θα εκτονώσει τις διαφορές Αθήνας- Σκοπίων; Κι αν ναι, γιατί κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με τις ελληνοτουρκικές διαφορές;
3.Αν η εκτίμηση είναι ότι η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ δεν διασφαλίζει τα ελληνικά συμφέροντα έχει η ελληνική κυβέρνηση της δυνατότητα να την αποτρέψει; Και με τι κόστος;
4.Έχει η ελληνική κυβέρνηση αποσαφηνίσει αν τα ελληνικά συμφέροντα συμπίπτουν με αυτά των ΗΠΑ στην περιοχή; Η τοποθέτηση ολόκληρων των Βαλκανίων κάτω από την ομπρέλα του ΝΑΤΟ διασφαλίζει την ηρεμία στην περιοχή ή την μετατρέπει σε πεδίο γεωπολιτικής σύγκρουσης;
5.Εχει αποφασίσει (με όρους του σήμερα) η ελληνική κυβέρνηση με ποια από τις πλευρές που συγκρούονται (και) στα Βαλκάνια συμφέρει τη χώρα να είναι; Η εγκατάλειψη για παράδειγμα της ελληνορωσικής (ενεργειακής κατά κύριο λόγο και αμυντικής) συνεργασίας για χάρη της αμερικανικής προστασίας είναι προς το συμφέρον της χώρας;
6.Έχει -σε τελική ανάλυση- η ελληνική πολιτεία κοστολογήσει και διασφαλίσει δίκαια και χειροπιαστά ανταλλάγματα για την σύμπλευσή της με τις αμερικανικές επιδιώξεις;
Η αδυναμία διατύπωσης απαντήσεων στα παραπάνω ερωτήματα που το παρόν διατυπώνει επιτακτικά είναι προφανής όπως και το αποτέλεσμα αυτής της αδυναμίας: η επίκληση των ιστορικών παρακαταθηκών και ψευδαισθήσεων του τύπου «η Μακεδονία είναι μια και ελληνική» ή «το όνομα είναι η ψυχή μας» και άλλα τέτοια «επιχειρήματα» καταρρέουν κάτω από το βάρος της αδυναμίας επιβολής τους. Κάπως έτσι εμφανίζονται οι οδυνηρές συνέπειες του καινού στρατηγικής το οποίο καλύπτεται τελικά από την ατζέντα αυτών που έχουν σαφείς στόχους και τα μέσα για να τους επιβάλλουν. Στην προκειμένη περίπτωση των Αμερικάνων.
Η ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ είναι για τις ΗΠΑ η «τελευταία» ρύθμιση που θα ολοκληρώσει το έργο που ξεκίνησαν με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις σε Ρουμανία, Βουλγαρία, ΠΓΔΜ- Κόσσοβο (η μεγαλύτερη αμερικανική βάση στον κόσμο) Αλβανία και Ελλάδα συνθέτουν το ανάχωμα των ΗΠΑ έναντι της ρωσικής επιρροής στην περιοχή. Όσο η αμερικανο-ρωσική σύγκρουση εντείνεται σε άλλες περιοχές (Μέση Ανατολή) και όσο οι ΗΠΑ υποχρεώνονται σε απαγκίστρωση από θέσεις που κατείχαν στην Τουρκία τόσο αναδεικνύεται η επιτακτική ανάγκη απόλυτου ελέγχου των Βαλκανίων.
Μέσα από αυτό το πρίσμα που περιγράφει τις τρέχουσες εξελίξεις είναι προφανές ότι το «πρόβλημα» δεν είναι πως θα ονομάζεται η ΠΓΔΜ. Το πρόβλημα συνοψίζεται στο αν θα ενταχθεί τελικά (και) αυτό το αμερικανικό προτεκτοράτο στον αμερικανικό μηχανισμό ασφάλειας (ΝΑΤΟ) έτσι ώστε οι υπόλοιποι σύμμαχοι να δεσμευτούν στο πλευρό των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας.
Σε κάθε περίπτωση η Pax Americana έχει διαμορφώσει τους όρους διαιώνισής της στην περιοχή είτε με την ενσωμάτωση της ΠΓΔΜ στους μηχανισμούς του ΝΑΤΟ είτε με τον διαμελισμό της. Το δίλλημα/ εκβιασμός που προκύπτει για την ελληνική πλευρά είναι σαφές: θα αποδεχτεί την αμερικανική διευθέτηση (ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ με όποιο όνομα) ή είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τα όσα συνεπάγεται η επαναχάραξη του χάρτη στην περιοχή προς όφελος κατά κύριο λόγο της (μεγάλης) Αλβανίας;
Αυτή, προφανώς, είναι μια απάντηση που δεν δίνεται μέσα από τα συλλαλητήρια…