Μια από τις πιο σοβαρές, δραματικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη στη Βόρεια Αμερική. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, ο αντίκτυπος του φαινομένου, θα έχει, όχι «απλά» εκτεταμένες, αλλά παγκόσμιες συνέπειες.
Η Αλάσκα κινδυνεύει άμεσα, καθώς η αύξηση της θερμοκρασίας οδηγεί στην απόψυξη του παγωμένου υπεδάφους. Συνέπεια αυτού είναι ότι δρόμοι, σπίτια, υποδομές, τα πάντα απειλούνται με κατάρρευση. Εκτός αυτού, η «απόψυξη» αυτή έχει άμεση σχέση με την απελευθέρωση τεραστίων ποσοτήτων οργανικού άνθρακα που παραμένει εγκλωβισμένος επί χιλιετίες στον πάγο. Πρόκειται για το σημείο που θα ανοίξει και τον δρόμο χωρίς επιστροφή.
Σε απόσταση έξι μιλίων από το Γεωφυσικό Ινστιτούτο του Πανεπιστημίου της Αλάσκα στο Φέρμπανκς, στην καρδιά ενός πυκνού δάσους με έλατα, κρυμμένο κάτω από κλαδιά, βρίσκεται ένα κουτί που περιέχει ένα θερμόμετρο, συνδεδεμένο με συλλέκτη δεδομένων, το οποίο είναι «θαμμένο» στο έδαφος και μετρά τη θερμοκρασία του Permafrost σε διαφορετικά βάθη.
Το Permafrost είναι το μέρος του υπεδάφους το οποίο είναι μόνιμα παγωμένο. Οποιοδήποτε υλικό (ίζημα ή πέτρωμα) παραμένει στους μηδέν βαθμούς Κελσίου επί δύο τουλάχιστον χρόνια χαρακτηρίζεται ως Permafrost.
Μία ζεστή ημέρα του Ιουλίου, ο καθηγητής Γεωφυσικής Vladimir Romanovsky, επικεφαλής στο Permafrost Laboratory του Ινστιτούτου, πηγαίνει στο δάσος και συνδέει το laptop του με τον συλλέκτη δεδομένων, προκειμένου να μεταφέρει τα στοιχεία θερμοκρασίας της συγκεκριμένης τοποθεσίας, που ονομάζεται Goldstream III. Στόχος είναι τα στοιχεία αυτά να μεταφερθούν στη συνέχεια σε μία βάση δεδομένων στην οποία έχουν πρόσβαση τόσο οι επιστήμονες όσο και κάθε ενδιαφερόμενος, όπως γράφει το BBC.
Το Permafrost ορίζεται με βάση τη θερμοκρασία, την παράμετρο που ορίζει τη σταθερότητά του, εξηγεί ο Romanovsky.
Όταν η θερμοκρασία του παγωμένου υπεδάφους είναι κάτω από τους μηδέν βαθμούς Κελσίου, για παράδειγμα, στους -6 βαθμούς, θεωρείται σταθερό, καθώς απαιτείται πολύς χρόνος για να ξεπαγώσει ή να μεταβληθεί. Αν είναι κοντά στους 0 ° C ωστόσο, θεωρείται ευάλωτο.
Κάθε καλοκαίρι, το τμήμα του εδάφους που επικαλύπτει το permafrost, -το εν λόγω μέρος του εδάφους ονομάζεται ενεργό στρώμα- αποψύχεται, προτού προλάβει να παγώσει προτού φτάσει ο χειμώνας.
Εκείνη την ημέρα του καλοκαιριού, το έδαφος στο Goldstream III, που έχει αποψυχθεί βρίσκεται σε βάθος μόλις 50 εκ.
Όσο εντείνεται η υπερθέρμανση του πλανήτη και οι θερμοκρασίες αυξάνονται, τόσο η διαδικασία απόψυξης επεκτείνεται -σε βάθος- κάνοντας το παγωμένο υπέδαφος όλο και λιγότερο σταθερό.
Εάν, όπως όλα δείχνουν η απόψυξη συνεχιστεί με τους ίδιους ρυθμούς, οι συνέπειες, όχι μόνο για την Αλάσκα, αλλά για όλον τον πλανήτη θα είναι τεράστιες.
Σχεδόν το 90% της Πολιτείας καλύπτεται στο υπέδαφος της από μόνιμο στρώμα πάγου, που σημαίνει ότι οι κάτοικοι κοινοτήτων ολόκληρων θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, καθώς τα θεμέλια κτιρίων, δρόμων, αεροδρομίων και άλλων υποδομών απλά, θα καταρρεύσουν.
Μάλιστα, όταν το παγωμένο υπέδαφος αποψυχθεί θα απελευθερωθούν τεράστιες ποσότητες συσσωρευμένου άνθρακα ο οποίος παραμένει «κλειδωμένος» επί χιλιετίες, γεγονός που θα επιταχύνει ακόμη περισσότερο την υπερθέρμανση του πλανήτη. Τότε η κατάσταση θα είναι πλέον ανεξέλεγκτη.
Αλάσκα, η ευάλωτη Πολιτεία και το blame game
«Η συντήρηση του οδικού δικτύου που βρίσκεται πάνω από το permafrost γίνεται επισταμένα», λέει ο Jeff Currey, μηχανικός υλικών στο Τμήμα Δημοσίων Συγκοινωνιών της Αλάσκα.
«Ένας επιθεωρητής είπε πρόσφατα ότι οι εργαζόμενοι στο τμήμα του συντηρούν τις εθνικές οδούς με πολύ πιο εντατικούς ρυθμούς από ό, τι πριν από 10 ή 20 χρόνια». Κατά τον ίδιον τρόπο, οι υποδομές που κατασκευάζονται υπόγεια -όπως τα έργα των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας- όσο οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν τόσο πιο ευάλωτες γίνoνται.
Όπως γράφει το BBC, η Αλάσκα εκλέγει συντηρητικούς. Και παρότι η επικρατούσα άποψη είναι ότι οι πολίτες της απορρίπτουν την ιδέα της κλιματικής αλλαγής, η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση που διεξήχθη πριν λίγους μήνες από το Alaska Dispatch News και στην οποία συμμετείχαν 750 άτομα, περισσότερο από το 70% των πολιτών ανησυχεί για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Εθνικό Πάρκο Denali
«Όποιος και να ρωτήσεις στην Αλάσκα θα απαντήσει ‘ναι, υπάρχει υπερθέρμανση’. Όσο βορειότερα πηγαίνετε, ειδικά βορειοδυτικά, τόσο πιο κοινή είναι η πεποίθηση αυτή. Πολύ απλά, επειδή συμβαίνει, είναι ορατό. Φυσικά, η απάντηση στο ερώτημα, ποιος φέρει την ευθύνη, εξαρτάται από τις πολιτικές απόψεις του καθενός» λέει ο Romanovsky.
Στο Εθνικό Πάρκο Denali, η ranger, Anna Moore αναφέρεται στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην άγρια φύση σε διάστημα δύο μόλις ετών, φέρνοντας ως παράδειγμα τον αρκτικό λαγό, ο οποίος απειλείται, καθώς αδυνατεί να εγκλιματιστεί στις αλλαγές που προκαλεί η άνοδος της θερμοκρασίας: Το χρώμα της γούνας του παραμένει λευκό και αφότου λειώσει το χιόνι, με αποτέλεσμα να γίνεται ευκολότερη λεία για τα αρπακτικά.
Η Moore πιστεύει στην κλιματική αλλαγή και βλέπει τις συνέπειες στη χλωρίδα και την πανίδα του πάρκου. Θεωρεί ότι είναι αποτέλεσμα τόσο της ανθρώπινης δραστηριότητας όσο και ενός φυσικού κύκλου. Η συνάδελφος της, Ashley Tench συμφωνεί, ωστόσο πιστεύει ότι, η απόφαση του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ για αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, δεν σημαίνει κάτι.
Καμία εγγύηση για το μέλλον
«Στο Point Lay, στην ακτή της βορειοδυτικής Αλάσκα, για παράδειγμα, υπάρχουν μεγάλα προβλήματα με τις γραμμές παροχής νερού και τους αγωγούς αποχέτευσης, που βρίσκονται στο επίπεδο του permafrost», λέει ο William Schnabel, διευθυντής του Water & Environmental Research Center στο Πανεπιστήμιο της Αλάσκα.
«Το permafrost έχει αποψυχθεί και επειδή ακριβώς το έδαφος μετατοπίζεται έχουμε συνεχώς διαρροές και σπασμένους σωλήνες».
Η ανησυχία είναι ακόμη πιο έντονη για όσους ζουν σε αγροτικές περιοχές και δεν διαθέτουν τα κονδύλια για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες της απόψυξης. Για τους ανθρώπους αυτούς το ζήτημα δεν αφορά μόνο την κατάρρευση κτιρίων, «φαινόμενο» που θεωρείται συνηθισμένο πλέον, αλλά την παροχή νερού.
Στην πλευρά μιας λίμνης την οποία ένα χωριό χρησιμοποιεί για συλλογή νερού, υπάρχει διαρροή.
«Η υποδομή που απαιτείται για τη συλλογή του νερού από τη λίμνη, τη μεταφοράς του στο χωριό και την αποθήκευση του είναι υψηλού κόστους και επιπλέον, οι απαραίτητες υποδομές είναι ευάλωτες στο φαινόμενο», λέει ο Romanovsky. Εάν η επιβίωση του χωριού εξαρτάται από τη λίμνη, τα μέλη της κοινότητας θα υποχρεωθούν σε μετεγκατάσταση.
Kivalina
Δεν πρόκειται για υπόθεση εργασίας. Σύμφωνα με έρευνα του Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ, χωριά όπως η κοινότητα Kivalina στη βορειοδυτική Αλάσκα θα αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μέσα στην επόμενη δεκαετία. Όμως, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το κόστος μετεγκατάστασης υπολογίζεται σε 200 εκατομμύρια δολάρια ανά κοινότητα 300 ατόμων».
Τόσο μεγάλα κόστη μπορούν να καλυφθούν μόνο με χρηματοδότηση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση, ωστόσο δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η νέα τοποθεσία που θα επιλεγεί δεν θα επηρεαστεί επίσης, από το φαινόμενο.
Με τα μέχρι στιγμής δεδομένα, ο Romanovsky υπολογίζει ότι απειλούνται άμεσα περί τα 70 χωριά. «Όμως, εγγύηση για τη μετακίνηση των κοινοτήτων αυτών σε άλλη τοποθεσία η οποία βρίσκεται και αυτή πάνω στο permafrost, με ορίζοντα τα επόμενα 30 χρόνια, δύσκολα μπορεί να δοθεί. Και το κράτος δεν θέλει να πληρώσει για κάτι που εκ των πραγμάτων θα υποχρεωθεί να πληρώσει ξανά».
Το «τελευταίο σύνορο» στην πρώτη γραμμή
Η Αλάσκα, χωρίς αμφιβολία, βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής αλλαγής, αλλά τα ζητήματα που σχετίζονται με το permafrost δεν αφορούν μόνο το «τελευταίο σύνορο». Αυτό που συμβαίνει στην 49η Πολιτεία των ΗΠΑ θα επηρεάσει τις άλλες 48 και τον πλανήτη ολόκληρο.
Σύμφωνα με τον Romanovsky, εάν η μέση θερμοκρασία ανέβει παγκοσμίως κατά 2 βαθμούς Κελσίου, το permafrost της μισής Πολιτείας και το 90% της ενδοχώρας της Αλάσκα, θα αποψυχθεί. Αυτό είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό διότι θα απελευθερωθεί μια τεράστια ποσότητα οργανικού άνθρακα που παραμένει εγκλωβισμένος στο παγωμένο υπέδαφος και στο ενεργό στρώμα που το επικαλύπτει.
Η οργανική ύλη βρίσκεται παγιδευμένη στο permafrost επειδή στα παγωμένα εδάφη δεν υπάρχει η θερμότητα που χρειάζονται τα μικρόβια για να αποσυνθέσουν τη νεκρή βλάστηση.
Μερικές εκτιμήσεις λένε ότι η ποσότητα άνθρακα στο permafrost είναι δύο φορές μεγαλύτερη από διοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα.