Τα Χριστούγεννα δημιουργούν πολλές προσδοκίες. Τα καταστήματα είναι γεμάτα από κόσμο, στολίδια και δώρα, τα περιοδικά είναι πλημμυρισμένα από λαμπερούς, καλοντυμένους ανθρώπους που διασκεδάζουν σε διάφορα πάρτι ή από οικογένειες σε υπέροχα σπίτια που ανοίγουν δώρα κάτω από μεγάλα χριστουγεννιάτικα δέντρα ή κάθονται γύρω από ένα τραπέζι τρώγοντας ό,τι πιο εκλεκτό υπάρχει.
Η πραγματικότητα, όμως, για την πλειοψηφία των ανθρώπων, είναι διαφορετική. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν περνούν τον Δεκέμβριο γυρνώντας από πάρτι σε πάρτι. Και η μέρα των Χριστουγέννων είναι συχνά μια ολοκληρωτική απογοήτευση, χωρίς κανείς να αισθάνεται τη μαγεία ή κάτι διαφορετικό, όπως υποτίθεται.
Μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Άννα Καλύμνιου σημειώνει, πως «η αλήθεια είναι ότι πολλοί άνθρωποι τις γιορτές βιώνουν συναισθήματα θλίψης σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, τα οποία κάποιες φορές προσομοιάζουν με αυτά της κατάθλιψης: πεσμένη διάθεση, αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό και τους άλλους, ευερεθιστότητα, τάση να απομονωθούμε, δυσκολίες στον ύπνο, αλλαγές στις διατροφική μας ρουτίνα (αυξημένη/μειωμένη όρεξη για φαγητό), είναι κάποια από τα συμπτώματα. Τις περισσότερες φορές τα συμπτώματα αυτά είναι παροδικά και φυσιολογικά».
»Ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στη μελαγχολία τις ημέρες των εορτών είναι αυτή η αντίθεση, το χάσμα που βιώνει κάποιος μεταξύ της ατμόσφαιρας που μας “επιβάλλεται” κοινωνικά και μέσα από τα ΜΜΕ – στην οποία όλοι πρέπει να είμαστε χαρούμενοι και αγαπημένοι, με πολύ κόσμο, να ξεφαντώνουμε, να αγοράζουμε δώρα, να διασκεδάζουμε στα οικογενειακά τραπέζια – και στην πραγματική μας κατάσταση, η οποία μπορεί να είναι πολύ διαφορετική.
»Έχουμε την πεποίθηση ότι όλοι περνούν καλά, είναι χαρούμενοι, αγαπιούνται και διασκεδάζουν, άρα αφού εμείς δε νιώθουμε αντίστοιχα συναισθήματα, ίσως να μην αξίζουμε, ίσως έχουμε κάποιο έλλειμμα. Αντίστοιχα μπορεί να αισθανόμαστε και λόγω οικονομικών δυσκολιών που ενδεχομένως να έχουμε, ενώ το γενικότερο κλίμα των εορτών υπαγορεύει την υπερκατανάλωση
»Άλλος παράγοντας, που μπορεί να πυροδοτεί αρνητικά συναισθήματα, είναι οι οικογενειακές συγκρούσεις. Στην καθημερινότητά μας έχουμε μάθει να κινούμαστε σε μια έντονη ρουτίνα, η οποία μπορεί μεν να μας κουράζει, αλλά μας κρατάει σε μια εγρήγορση και δε σκεφτόμαστε πιθανά προβλήματα στη σχέση με τον/την σύντροφο ή και την οικογένειά μας, με τα οποία ερχόμαστε αντιμέτωποι τις μέρες αυτές, που κινούμαστε σε πιο χαλαρούς ρυθμούς. Συχνή είναι και η δυσφορία που μπορεί να προκαλούν τα μεγάλα χριστουγεννιάτικα οικογενειακά τραπέζια, όταν έχουν έναν χαρακτήρα καταναγκαστικό, όταν δηλαδή «πρέπει» κανείς να συμμετέχει σε αυτά («Γιορτές είναι! Δεν θα φάμε όλοι μαζί;»), όπου σε συνδυασμό με ανεπίλυτα ζητήματα στις σχέσεις των μελών της οικογένειας μπορεί να αναζωπυρώσουν εντάσεις.
»Οι αναμνήσεις που είχαμε ως παιδιά από τις ημέρες των Χριστουγέννων, διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο στο πώς βιώνουμε αυτές τις μέρες στο παρόν. Αν οι γιορτές ήταν φορτισμένες αρνητικά (π.χ. λόγω τραυματικών γεγονότων, απώλειας γονέα, κακοποίησης κλπ), πιθανόν να τις ανα-βιώνουμε κάπως έτσι. Από την άλλη πλευρά, κατά την πορεία της ζωής μας, βιώνουμε ολοένα και περισσότερες απώλειες: ο θάνατος αγαπημένων ανθρώπων με τους οποίους θυμόμαστε γιορτές που περνούσαμε μαζί, ένας χωρισμός (ειδικά όταν είναι πρόσφατος), η συνειδητοποίηση του χρόνου που περνάει και η αίσθηση της απώλειας που προκύπτει από τις μεταβάσεις στον κύκλο της ζωής μας, πυροδοτούν συναισθήματα θλίψης.
»Ένας ακόμη παράγοντας που συνδέεται με τη μελαγχολία των εορτών είναι αυτό που ονομάζουμε Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή, ή αλλιώς “Εποχιακή Κατάθλιψη”, η οποία παρατηρείται την περίοδο του χειμώνα, όπου εκτιθέμεθα λιγότερο στο ηλιακό φως, λόγω καιρικών συνθηκών, ενώ ταυτόχρονα οι νύχτες (σκοτάδι) έχουν μεγαλύτερη διάρκεια. Να σημειώσουμε, τέλος, ότι εκτός από τους παραπάνω παράγοντες, οι οποίοι επηρεάζουν τους περισσότερους από εμάς, ιδιαίτερα επιρρεπείς στη θλίψη των γιορτών είναι και άνθρωποι ηλικιωμένοι, ασθενείς και φροντιστές ασθενών, άνεργοι, καθώς και άνθρωποι που ζουν μόνοι».
Πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε όλο αυτό;
Ας μην πανικοβαλλόμαστε και ας αποδεχτούμε το συναίσθημα της θλίψης ως φυσιολογικό και ανθρώπινο. Ας επιτρέψουμε στον εαυτό μας να το βιώσει ώσπου να κάνει τον κύκλο του, όπως τα υπόλοιπα συναισθήματα. Να θυμόμαστε ότι κάτι έχει να μας πει, να μας μάθει. Πολλές φορές, για να βιώσω τη χαρά, χρειάζεται να βιώσω τη θλίψη, ώστε να συγκεντρωθώ στον εαυτό μου και στις ανάγκες μου, να σκεφτώ τι πήγε καλά και τι όχι, να «παράγω» νέες λύσεις, να θέσω νέους στόχους. Ας επιλέξουμε εμείς, όσο μπορούμε, τον τρόπο που επιθυμούμε να περάσουμε τις ημέρες αυτές Ας φροντίσουμε τον εαυτό μας και ας του δώσουμε το χρόνο να χαλαρώσει. Ας μοιραστούμε τους προβληματισμούς μας με ανθρώπους που νιώθουμε πιο κοντά».
Τι προτείνετε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την μελαγχολία στη διάρκεια των γιορτών;
«Σε περίπτωση που τα αρνητικά συναισθήματα επιμένουν ή και εντείνονται μετά το πέρας τον γιορτών, είναι σημαντικό να αναζητήσουμε βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας. Ας μην ξεχνάμε ότι τις μέρες των γιορτών δεν “αλλάζουμε εαυτό”, αλλά είμαστε εμείς οι ίδιοι άνθρωποι που υπήρξαμε και όλη την προηγούμενη χρονιά. Επομένως η χαρά, η ζεστασιά και η αγάπη, δεν μπορούν να μας επιβληθούν, όταν τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή δεν αισθανόμαστε έτσι. Προκύπτουν σταδιακά μέσα από την επαφή με τους άλλους και με τον εαυτό μας. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι έχουμε δικαίωμα να αισθανόμαστε και αρνητικά συναισθήματα και ότι πολλοί άλλοι νιώθουν αντίστοιχα με εμάς αυτή την περίοδο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν αξίζουν ή ότι υστερούν σε σχέση με τους υπόλοιπους».
Η εποχιακή κατάθλιψη
Βέβαια εάν η θλίψη δεν περιορίζεται μόνο την περίοδο των Χριστουγέννων αλλά σας βαραίνει στη διάρκεια όλου του χειμώνα, τότε ίσως πάσχετε από το σύνδρομο της «εποχιακής συναισθηματικής διαταραχής» (SAD). Αυτό ξεκινάει την περίοδο που οι νύχτες αρχίζουν να μεγαλώνουν και ειδικά από τότε που αλλάζει η ώρα, στα τέλη Οκτωβρίου, και αρχίζει να σκοτεινιάζει από το απόγευμα.
"google ad"
Ο μουντός καιρός, η έλλειψη ήλιου και το κρύο μπορεί να έχουν αρκετά σημαντικές μεταπτώσεις στη ψυχική υγεία. Αυτό κάποιες φορές μπορεί να συνεπάγεται με έλλειψη ενέργειας, μειωμένη διάθεση για δραστηριότητες και ανάγκη για περισσότερο ύπνο. Αλλά για ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων της Βρετανίας, του Καναδά, της Σουηδίας, της Δανίας και άλλων χωρών που βρίσκονται στο ίδιο γεωγραφικό πλάτος, το πρόβλημα είναι αρκετά πιο σοβαρό, αφού ο άνθρωποι δεν μπορούν να εργαστούν ή να λειτουργήσουν κανονικά. Υποφέρουν από μια ιδιαίτερη μορφή μείζονος κατάθλιψης, που προκαλείται από την αλλαγή των εποχών και ονομάζεται εποχιακή συναισθηματική διαταραχή ή αλλιώς Sad (Seasonal affective disorder).
Τα συμπτώματα
Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτήν την ύπουλη ασθένεια, εκτός από καταθλιπτικά επεισόδια, τείνουν να κοιμούνται πολλές ώρες και να λαμβάνουν μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων, που οδηγούν σε αύξηση βάρους. Αν και τα συμπτώματα αυτά είναι αντίθετα με αυτά της κατάθλιψης, όπου οι πάσχοντες έχουν διαταραχές ύπνου και απώλεια όρεξης, αυτή η περίεργη μορφή θλίψης δεν είναι λιγότερο επικίνδυνη από την κοινή κατάθλιψη. Πρόκειται απλά για μία διαφορετική μορφή της ασθένειας που μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο.
«Οι άνθρωποι που πάσχουν από την χειμερινή κατάθλιψη είναι ακριβώς το ίδιο άρρωστοι με τους υπόλοιπους. Δεν είναι μια πιο ελαφριά μορφή της ψυχικής διαταραχής. Σίγουρα θα αντιμετωπίζουν κι άλλα καταθλιπτικά επεισόδια στη διάρκεια του χρόνου αλλά αυτά θα γιγαντώνονται στη διάρκεια του χειμώνα», τονίζει η Brenda McMahon, ψυχίατρος στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης.
Συνολικά στον κόσμο περίπου το 10-15% του πληθυσμού πάσχει από την «εποχιακή κατάθλιψη», νιώθοντας το ευρέως γνωστό «winter blues». Αυτά τα άτομα δίνουν σκληρή μάχη με τα παραπάνω συμπτώματα το φθινόπωρο και το χειμώνα, αλλά δεν έχουν κλινική κατάθλιψη. Ωστόσο, το πρόβλημα εντοπίζετα πιο έντονα στο βόρειο ημισφαίριο, όπου σχεδόν το ένα τρίτο των ανθρώπων νιώθουν ανιδιοτελείς, αδιάφοροι για εξωτερικές δραστηριότητες ή συχνά κουρασμένοι και εξαντλημένοι χωρίς προφανείς λόγους, σύμφωνα με τον Guardian.
Θεραπεία
Εάν δε λάβετε θεραπεία για την εποχική κατάθλιψη, τα συμπτώματα αυτά θα συνεχιστούν έως τους ανοιξιάτικους μήνες, όταν το φως αρχίσει να επιστρέφει σταδιακά. Αυτό σημαίνει ότι νοητικά και κοινωνικά, θα λειτουργείτε κάτω του βέλτιστου επιπέδου σας για αρκετούς μήνες.
Είναι, συνεπώς, σημαντικό να επισκεφθείτε το γιατρό σας εάν έχετε κάποια από τα συμπτώματα αυτά για πάνω από δύο εβδομάδες και αφότου αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες να ξεκινήσετε την κατάλληλη θεραπεία. Η θεραπεία θα διαφέρει ανάλογα με το αν πάσχετε από εποχική κατάθλιψη ή από «κανονική» κατάθλιψη και συνεπώς είναι σημαντικό να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ τους.
Η πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη χειμερινή κατάθλιψη είναι η φωτοθεραπεία, που πραγματοποιείται με μια ειδική λυχνία, η οποία εκπέμπει ισχυρό λευκό, πλήρους φάσματος φως. Η φωτεινή ένταση μιας τέτοιας λυχνίας πρέπει να είναι τουλάχιστον 2500 lux. Ανάλογα με την ένταση της λυχνίας συνήθως ο ασθενής πρέπει να εκτεθεί στο φως για μία έως τρεις ώρες συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες. Σύμφωνα με τους εδικούς, δεν υπάρχουν κίνδυνοι σχετικά με τη χρήση τεχνητού φωτός για τη θεραπεία της εποχικής κατάθλιψης.
Σημειώνεται, ότι τα αποτελέσματα της φωτοθεραπείας έχουν επιτυχία σε ένα ποσοστό περίπου 80% των ασθενών, ιδιαίτερα σε όσους κοιμούνται πολλές ώρες και καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες υδατανθράκων.
Ωστόσο, για τις πιο σοβαρές περιπτώσεις, πιθανώς να χρειάζεται να συνδυαστεί με φαρμακευτική αγωγή που προβλέπει χρήση αντικαταθλιπτικών, τα οποία ανεβάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον ανθρώπινο οργανισμό.
ΑΠΕ – ΜΠΕ