Οι αποφάσεις Ευρωπαϊκών Οργανισμών, ακόμη και όταν αφορούν σε θέματα ιδιαίτερης πολιτικής και γεωστρατηγικής σημασίας, διαβάζονται με ψυχραιμία και αντίληψη της διεθνούς πραγματικότητας.
Η υιοθέτηση της έκθεσης Μπακογιάννη από την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης όχι μόνο δεν έχει την παραμικρή σχέση με το θέμα της Κύπρου, αλλά δεν δημιουργεί και το παραμικρό προηγούμενο, που θα δικαιολογούσε ανησυχίες στην Κύπρο, αλλά και στην Ελλάδα.
Η Κύπρος κατέχεται από ξένη δύναμη εισβολής, ενώ είναι χώρα – μέλος της Ε.Ε. και κυρίαρχο κράτος του ΟΗΕ. Το Κόσοβο προέκυψε από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, επειδή το όρισαν οι πολίτες των πρώην ομοσπονδιακών δημοκρατιών της κάποτε ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, δυνάμεις της παγκόσμιας κοινότητας, τα αποτελέσματα της ένοπλης σύγκρουσης στην πρώην Γιουγκοσλαβία.
Η κυριαρχία του Κοσόβου και η de jure αναγνώρισή του συζητιέται ακόμη από διάφορα κράτη, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Με δεδομένη την αδιαμφισβήτητη διαφορετικότητα των περιπτώσεων με ποιο δικαίωμα γίνεται παραλληλισμός δύο σοβαρών διεθνών θεμάτων που σε κανένα σημείο τους δεν σχετίζονται;
Αντιπολιτευτικά «παιχνίδια»
Η αντιπολιτευτική διάθεση χωρίς αντίληψη της πραγματικότητας των διεθνών σχέσεων δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής, αλλά και μεγάλη αναστάτωση στην εσωτερική συνοχή της κοινωνίας των χωρών, επειδή δημιουργούνται μεγάλα κενά πολιτικής και εφαρμογής των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου.
Η περίπτωση του Κοσόβου επιβεβαιώνει ότι αλλαγές εσωτερικών συνόρων, χωρίς να επηρεάζονται τα εξωτερικά σύνορα του προηγούμενου κράτους (περίπτωση πρώην Τσεχοσλοβακίας και Γιουγκοσλαβίας στην περίπτωση της Ευρώπης), μπορούν να συμβούν όσο τα κράτη βρίσκονται εκτός Ε.Ε.
Σοφή απόφαση
Όμως η Κυπριακή Δημοκρατία, σοφά και έγκαιρα, εντάχθηκε στην Ε.Ε. ως ένα κράτος με αναγνωρισμένη διεθνή κυριαρχία. Μέρος της κυπριακής επικράτειας κατέχεται παρανόμως από την Τουρκία μετά τη βίαιη στρατιωτική εισβολή που διατηρεί η τρίτη προς την Ε.Ε. χώρα, μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια για ένταξη στην Ε.Ε.
Η Άγκυρα προσπαθεί επίμονα, αλλά ανεπιτυχώς, επί 50 χρόνια να επιβάλλει και πολιτική υιοθέτηση της παράνομης στρατιωτικής κατοχής με λύση δύο κρατών με διακριτά εσωτερικά και εξωτερικά σύνορα, αλλά η παρανομία ακυρώνεται ακριβώς επειδή η Κυπριακή Δημοκρατία εντάχθηκε στην Ε.Ε. από το 2004.
Οι προαναφερθείσες σημαντικές ιδιαιτερότητες, που συνδιαμορφώνονται από ευρωπαϊκές και διεθνείς πολιτικές, πιθανώς δεν γίνονται αμέσως και απολύτως αντιληπτές από τους πολίτες. Όμως όλοι όσοι τοποθετούνται, από το δημόσιο βήμα που διαθέτουν, τη δημόσια θέση στην οποία έχουν τοποθετηθεί ή επιτύχει με την προτίμηση των ψηφοφόρων τους, ευθύνονται για την εξασφάλιση εσωτερικής σταθερότητας, αλλά και τη διεθνή προώθηση των εθνικών συμφερόντων.
Εκ της θέσης τους και της ειδικής γνώσης, που αποκτούν επί των γεγονότων, οφείλουν να κατανοούν και να μεταφέρουν προς την κοινωνία ορθολογική και όχι φοβική εικόνα των εσωτερικών πολιτικών και διεθνών επιδιώξεων της Ελλάδας, αλλά επίσης των γειτόνων, συμμάχων και εταίρων.
Θα ήταν παράλογο, αν όχι αφελές και επικίνδυνο, να υποστηριχθεί ότι απέναντι στις μείζονες εξελίξεις και τις διεθνείς προκλήσεις ακόμα και τα πιο ακρότατα σενάρια μπορούν να αποκλείονται από τις αναλύσεις. Αντίστοιχα όμως ακραίες ανησυχίες δεν επιτρέπεται να κυριαρχούν σε βάρος ευρύτερων και πολυσυλλεκτικών δυνατοτήτων, που διαμορφώνονται από την επιτυχή και επίκαιρη πολιτική που συμβάλλει στην προοπτική συνεχούς βελτίωσης του διεθνούς νομικού πλαισίου, όσο αδύναμο και αν θεωρείται το σύνολο κανόνων, αποφάσεων και πολιτικών που εξασφαλίζουν την εύθραυστη παγκόσμια ειρήνη.
Προσαρμογή στα δεδομένα
Οι ανησυχίες για την Κύπρο, τα Βαλκάνια, την Ουκρανία, τη Συρία, την Κριμαία δεν προέρχονται από τις εκθέσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, που καταγράφουν προσαρμογή των κοινωνιών στις παγκόσμιες αρχές του πολιτισμού, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως με συνέπεια και πολιτική ωριμότητα διαπιστώνεται από την έκθεση Μπακογιάννη.
Η ειρήνη και η ανάπτυξη των κρατών απειλούνται από βιαιότατες ένοπλες εισβολές, στρατιωτικές κατοχές και προσαρτήσεις εδαφών από αυταρχικές και απολυταρχικές κυβερνήσεις. Δεσποτικοί ηγέτες καθημερινώς περιορίζουν τη λειτουργία της δημοκρατίας και αχόρταγα συγκεντρώνουν εξουσία για να διοικήσουν ολοκληρωτικά τις χώρες τους, φιλοδοξώντας να επεκταθούν βιαίως στη γειτονιά τους, όπως συμβαίνει με την Τουρκία, τη Ρωσία, το Ιράν, με συνέπεια να διατηρείται η αντιπαράθεση Ανατολής – Δύσης και ακόμη χειρότερα να επανέρχεται στη διεθνή συζήτηση με ακρότατη ένταση σύγκρουση Βορρά – Νότου.
Τουρκία και Ε.Ε.
Στο περιβάλλον των μεγάλων διεθνών εντάσεων από το έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε. (Βρυξέλλες, 17-18 Απριλίου 2024) συμπεριλήφθηκε κατά προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη των εργασιών του και η προοπτική επιτάχυνσης των συνομιλιών με την Τουρκία.
Για τα κράτη – μέλη της Ε.Ε. και τα Όργανά της η Άγκυρα συνεχίζει να αποτελεί συνομιλητή, που θεσμικά, ως υπό ένταξη κράτος, και δυνητικά με προϋποθέσεις τις οποίες σταθερά προβάλλει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας έχει θέση μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη. Από την πολιτική και τεχνική διάσταση του επιδιωκόμενου ευρωτουρκικού πλαισίου υπογραμμίζεται η δυναμική της κυπριακής παρουσίας στην Ε.Ε., με όλα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του πλήρους κράτους – μέλους.
Η Λευκωσία αποτελεί μέρος της λύσης επειδή αντιστρατεύεται τις ευρωπαϊκές τουρκικές επιδιώξεις, αλλά χωρίς περιστροφές και με πολιτική συνέπεια απαιτεί, όπως το δικαιούται, από τα θεσμικά ευρωπαϊκά όργανα και τις κυβερνήσεις των κρατών – μελών να εφαρμόσουν απαρέγκλιτα τις αρχές των Ιδρυτικών Συνθηκών της Ε.Ε. και τις υποχρεώσεις που επιβάλλονται από το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
Την ίδια σύννομη συμπεριφορά απαιτεί η Λευκωσία και από την Άγκυρα όσο η Τουρκία συνεχίζει να προσβλέπει πολιτικά και οικονομικά στην πλήρη ένταξή της στην Ε.Ε. Την κυπριακή απαίτηση ανανέωσε και θεσμικά υποστήριξε για μία ακόμη φορά το Συμβούλιο Κορυφής προκαλώντας απόγνωση στην τουρκική ηγεσία, που με κατανοητή πολιτική αδυναμία προσπαθεί να αντιληφθεί την Ε.Ε.
Από τις τουρκικές δηλώσεις φαίνεται ότι χρειάζονται πολλές πολιτικές και συνταγματικές προσαρμογές μέχρι να απολαύσει η Άγκυρα τα πλεονεκτήματα της Ε.Ε., αλλά και να δοκιμασθεί μαζί με όλα τα κράτη – μέλη στην επίτευξη δύσκολων κοινών ευρωπαϊκών επιδιώξεων.
Η Ελλάδα και η Κύπρος συνεχίζουν να αποτελούν στον ευρωτουρκικό διάλογο τους αξιόπιστους συνομιλητές για όλες τις πλευρές, επειδή ήδη από το 1986 με σταθερή και σαφή θέση τάσσονται υπέρ της θετικής εξέλιξης του εγχειρήματος, απαιτώντας σεβασμό των όρων που θέτει στην ιστορική της πορεία η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
Αποδεικνύεται ότι σταθερές και ξεκάθαρες θέσεις, όταν προβάλλονται από τις υπεύθυνες κυβερνήσεις χωρών της Ε.Ε., οικοδομούν πολιτικό και γεωστρατηγικό αφήγημα που ευνοεί όχι μόνο στην επίλυση του Κυπριακού, όπως το θέτει ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και άλλων μεγάλων διεθνών προκλήσεων, Ουκρανικό, Παλαιστινιακό, Λιβυκό κ.λπ.
Η έκθεση Μπακογιάννη προβάλλει με μεγάλη συνέπεια τη σταδιακή προσαρμογή στους όρους δημοκρατίας και σύννομης λειτουργίας προκειμένου οι ευρωπαϊκές προοπτικές του Κοσόβου να ενισχυθούν και η Πρίστινα να αποτελεί συνομιλητή, που κατανοεί τις αρχές του Συμβουλίου της Ευρώπης. Την πρόταση της κ. Ντ. Μπακογιάννη αδυνατούν να κατανοήσουν μόνο όσοι πολιτικοί και αναλυτές, χωρίς να το αντιλαμβάνονται, έχουν ξεπερασθεί από τις ταχύτατες εξελίξεις του κόσμου.
Πλησιάζοντας στις ευρωπαϊκές εκλογές αξίζει να ασχοληθούμε με όλα όσα πρέπει να ενδιαφέρουν την Ε.Ε., στην οποία έχουν θέση 21 Έλληνες ευρωβουλευτές. Μένει μικρός πολιτικός χρόνος μέχρι την 9η Ιουνίου, αλλά η πυκνότητα των ευρωπαϊκών θεμάτων που απασχολούν τους Ευρωπαίους ψηφοφόρους επιτρέπουν σε όλους τους υποψηφίους, που επιθυμούν να φθάσουν στις Βρυξέλλες και το Στρασβούργο, να προβάλλουν το πρόγραμμα και τις θέσεις των κομμάτων τους, αλλά και των ευρύτερων ευρωπαϊκών πολιτικών σχημάτων στα οποία εντάσσονται τα κόμματά τους.
Κατά συνέπεια, μεγαλύτερη σημασία για την ευρωπαϊκή συνοχή και τη διεθνή παρουσία της Ε.Ε. έχει η αξιοποίηση της δημόσιας απόφασης του Συμβουλίου Κορυφής, ενόψει και των ευρωπαϊκών εκλογών, περί εξάρτησης των ευρωτουρκικών σχέσεων από τις εξελίξεις και τον σεβασμό στην πραγματικότητα του Κυπριακού, όπως ορίζεται από την Ε.Ε. και τον ΟΗΕ, παρά οι φοβικές αναλύσεις σε Ελλάδα και Κύπρο για την έκθεση Μπακογιάννη, που με σαφήνεια αναφέρεται αποκλειστικώς στη σταδιακή προσαρμογή του Κοσόβου στις αρχές και τις επιταγές του Συμβουλίου της Ευρώπης.