Ανησυχητικά είναι για μια ακόμη φορά τα αποτελέσματα που φέρνει στο φως έκθεση για την ατμοσφαιρική ρύπανση παγκοσμίως, με την κλιματική κρίση να συμβάλει καθοριστικά στην κακή ποιότητα του αέρα που θέτει σε κίνδυνο την υγεία δισεκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως.
Σύμφωνα με την έκθεση της IQAir, η οποία παρακολουθεί την ποιότητα του αέρα παγκοσμίως, που δημοσιεύει το CNN, ανάμεσα στις 100 πόλεις με τη μεγαλύτερη ρύπανση (όλες τους βρίσκονται στην Ασία) η συντριπτική πλειονότητα αυτών, και συγκεκριμένα οι 83, βρίσκονται στην Ινδία και όλες ξεπερνούν τις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την ποιότητα του αέρα κατά περισσότερο από 10 φορές.
Μόλις το 9% των πόλεων συμβαδίζει με τα πρότυπα του ΠΟΥ
Η μελέτη εξέτασε συγκεκριμένα τα λεπτά σωματίδια ή PM2,5, που είναι ο πιο μικρός αλλά και ο πιο επικίνδυνος ρύπος. Μόνο το 9% από τις περισσότερες από 7.800 πόλεις στις οποίες υπήρξε ανάλυση του αέρα, η ποιότητα πληρούσε το πρότυπο του ΠΟΥ, το οποίο προβλέπει ότι τα μέσα ετήσια επίπεδα PM2,5 δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα 5 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο.
“Βλέπουμε ότι σε κάθε μέρος της ζωής μας η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει αντίκτυπο”, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της IQAir Global, Frank Hammes. “Και τυπικά, σε ορισμένες από τις πιο μολυσμένες χώρες, πιθανόν να αφαιρεί από τη ζωή των ανθρώπων από τρία έως έξι χρόνια. Και στη συνέχεια, πριν από αυτό θα οδηγήσει σε πολλά χρόνια πόνου που θα μπορούσαν να αποφευχθούν πλήρως, αν υπήρχε καλύτερη ποιότητα του αέρα”.
Όταν εισπνέονται τα PM2,5 ταξιδεύουν βαθιά στον πνευμονικό ιστό, από όπου μπορούν να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος. Προέρχονται από πηγές όπως η καύση ορυκτών καυσίμων, οι καταιγίδες σκόνης και οι πυρκαγιές και έχουν συνδεθεί με το άσθμα, καρδιακές και πνευμονικές παθήσεις, καρκίνο και άλλες αναπνευστικές ασθένειες, καθώς και με γνωστικές διαταραχές στα παιδιά.
Οι περιοχές στον κόσμο με τον πιο μολυσμένο αέρα
Το Begusarai, μια πόλη μισού εκατομμυρίου κατοίκων στο κρατίδιο Bihar της βόρειας Ινδίας, ήταν πέρυσι η πιο μολυσμένη πόλη στον κόσμο με μέση ετήσια συγκέντρωση PM2,5 118,9 – 23 φορές μεγαλύτερη από τις οδηγίες του ΠΟΥ. Την ακολούθησαν στην κατάταξη του IQAir οι ινδικές πόλεις Guwahati, Assam, Delhi, Mullanpur, Punjab.
Το 2023, η μέση ποιότητα του αέρα στο Μπανγκλαντές ξεπέρασε κατά σχεδόν 16 φορές τις κατευθυντήριες γραμμές ασφαλείας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), καθιστώντας το τη χώρα με τη χειρότερη ποιότητα αέρα παγκοσμίως. Το Πακιστάν και η Ινδία ακολουθούν από κοντά, με την Ινδία να καταλαμβάνει εννέα από τις 10 πρώτες θέσεις για τις πιο μολυσμένες πόλεις.
Σύμφωνα με την έκθεση, σε ολόκληρη την Ινδία, 1,3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το 96% του πληθυσμού, ζουν με ποιότητα αέρα επτά φορές υψηλότερη από τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ.
Η Κεντρική και η Νότια Ασία ήταν οι περιοχές με τις χειρότερες επιδόσεις σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς φιλοξένησαν και τις τέσσερις χώρες με τη μεγαλύτερη ρύπανση πέρυσι: Μπαγκλαντές, Πακιστάν, Ινδία και Τατζικιστάν.
Η Νότια Ασία προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς 29 από τις 30 πιο μολυσμένες πόλεις βρίσκονται στην Ινδία, το Πακιστάν ή το Μπαγκλαντές. Η έκθεση κατέταξε τα μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα της Λαχόρης στην 5η θέση, του Νέου Δελχί στην 6η θέση και της Ντάκα στην 24η θέση.
Ο Hammes δήλωσε ότι δεν είναι πιθανό να υπάρξει σημαντική βελτίωση των επιπέδων ρύπανσης στην περιοχή χωρίς “σημαντικές αλλαγές όσον αφορά την ενεργειακή υποδομή και τις γεωργικές πρακτικές”.
“Αυτό που είναι επίσης ανησυχητικό σε πολλά μέρη του κόσμου είναι ότι τα πράγματα που προκαλούν εξωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση είναι μερικές φορές και αυτά που προκαλούν εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση”, πρόσθεσε. “Έτσι, το μαγείρεμα με βρώμικα καύσιμα θα δημιουργήσει εκθέσεις σε εσωτερικούς χώρους που μπορεί να είναι πολλές φορές μεγαλύτερες από αυτές που βλέπουμε σε εξωτερικούς χώρους”.
Μόνο σε δέκα περιοχές κρίνεται “υγιής” η ποιότητα του αέρα
Η IQAir διαπίστωσε ότι το 92,5% των 7.812 τοποθεσιών σε 134 χώρες, περιοχές και εδάφη όπου ανέλυσε τη μέση ποιότητα του αέρα πέρυσι υπερέβαινε τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για τα PM2,5.
Μόνο 10 χώρες και εδάφη είχαν “υγιή” ποιότητα αέρα: Φινλανδία, Εσθονία, Πουέρτο Ρίκο, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Βερμούδες, Γρενάδα, Ισλανδία, Μαυρίκιος και Γαλλική Πολυνησία.
“Έχουμε μια τόσο έντονη αλληλοεπικάλυψη του τι προκαλεί την κλιματική μας κρίση και τι προκαλεί την ατμοσφαιρική ρύπανση”, δήλωσε ο Hammes. “Οτιδήποτε μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε την ατμοσφαιρική ρύπανση θα έχει τεράστιο αντίκτυπο μακροπρόθεσμα και στη βελτίωση των εκπομπών αερίων στου κλίμα και το αντίστροφο”.
Η περίπτωση της Ελλάδας
H Ελλάδα καταλαμβάνει την 79η θέση της παγκόσμιας κατάταξης των χωρών με τον πιο μολυσμένο αέρα, σύμφωνα με την live καταγραφή του το βράδυ της Τρίτης (19/3), κάτι που σημαίνει ότι βρίσκεται αρκετά μακριά από τις χώρες που αποτελούν πρότυπο.
Αρκετές από τις ελληνικές μεγαλουπόλεις εμφανίζουν υψηλά επίπεδα ρύπανσης, με την πρωτιά να καταγράφουν με τη σειρά Αγρίνιο, Πάτρα, Αθήνα, Ρίο και Θέρμη.
Όπως δείχνουν τα στοιχεία, η Αθήνα φέτος είναι 14η στη σχετική λίστα, με το Όκλαντ της Νέας Ζηλανδίας και τη Μελβούρνη στην Αυστραλία να κατέχουν τις πρώτες δύο θέσεις.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, φέτος τη θεωρητικά πιο μολυσμένη ατμόσφαιρα έχει η Πάτρα, όμως πρέπει να τονιστεί πως, με βάση την κλίμακα της IQAir, η ατμόσφαιρα κρίνεται «μέτρια» και όχι κακή. Η πιο καθαρή ατμόσφαιρα μετρήθηκε στα Χανιά για το 2024.
Ακόμη, τα στοιχεία δείχνουν πως για το 2023 η πιο μολυσμένη ατμόσφαιρα μετρήθηκε στο Ίλιον, ενώ η πιο καθαρή στον Άγιο Μάρκο Κέρκυρας.
Πρέπει να σημειωθεί, ωστόσο, πως οι σταθμοί υπάρχουν σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας και όχι σε κάθε νομό.
Χώρες που μείωσαν τη ρύπανση και άλλες που την αύξησαν
Για πρώτη φορά, ο Καναδάς ξεπέρασε τις Ηνωμένες Πολιτείες στην περιφερειακή κατάταξη της ρύπανσης.
Οι πυρκαγιές επηρέασαν επίσης πόλεις των ΗΠΑ, όπως η Μινεάπολη και το Ντιτρόιτ, όπου οι ετήσιοι μέσοι όροι ρύπανσης αυξήθηκαν κατά 30% έως 50% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Η πιο μολυσμένη μεγάλη πόλη των ΗΠΑ το 2023 ήταν το Κολόμπους του Οχάιο για δεύτερη συνεχή χρονιά. Ωστόσο, μεγάλες πόλεις όπως το Πόρτλαντ, το Σιάτλ και το Λος Άντζελες παρουσίασαν σημαντική μείωση των μέσων ετήσιων επιπέδων ρύπανσης, σύμφωνα με την έκθεση.
Στην Ασία, ωστόσο, τα επίπεδα ρύπανσης ανέκαμψαν σε μεγάλο μέρος της περιοχής.
Η Κίνα ανέτρεψε μια πενταετή τάση μείωσης των επιπέδων ρύπανσης, σύμφωνα με την έκθεση. Οι κινεζικές πόλεις κυριαρχούσαν στις παγκόσμιες κατατάξεις με τη χειρότερη ποιότητα αέρα στον κόσμο, αλλά μια σειρά πολιτικών για καθαρό αέρα κατά την τελευταία δεκαετία έχει αλλάξει τα πράγματα προς το καλύτερο.
Μια μελέτη πέρυσι διαπίστωσε ότι η εκστρατεία σήμαινε ότι η μέση διάρκεια ζωής των Κινέζων πολιτών είναι πλέον 2,2 χρόνια μεγαλύτερη. Ωστόσο, η πυκνή αιθαλομίχλη επέστρεψε στο Πεκίνο πέρυσι, όπου οι πολίτες βίωσαν 14% αύξηση της μέσης ετήσιας συγκέντρωσης PM2,5, σύμφωνα με την έκθεση IQAir. Η πιο μολυσμένη πόλη της Κίνας, η Hotan, κατατάχθηκε στη 14η θέση στην κατάταξη της IQAir.
Στη Νοτιοανατολική Ασία, μόνο στις Φιλιππίνες παρατηρήθηκε μείωση των ετήσιων επιπέδων ρύπανσης σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με την έκθεση.
Η Ινδονησία ήταν η πιο μολυσμένη χώρα στην περιοχή, με αύξηση 20% σε σύγκριση με το 2022. Σύμφωνα με την έκθεση, η Ινδονησία, το Βιετνάμ και η Ταϊλάνδη είχαν όλες πόλεις που υπερέβαιναν τις κατευθυντήριες γραμμές του ΠΟΥ για τα PM2,5 περισσότερο από 10 φορές.
Τον περασμένο μήνα, οι αρχές της Ταϊλάνδης διέταξαν τους κυβερνητικούς υπαλλήλους να εργάζονται από το σπίτι τους λόγω των ανθυγιεινών επιπέδων ρύπανσης στην πρωτεύουσα Μπανγκόκ και τις γύρω περιοχές, σύμφωνα με το Reuters. Την Παρασκευή, το τουριστικό θέρετρο Τσιάνγκ Μάι ήταν η πιο μολυσμένη πόλη στον κόσμο, καθώς το τοξικό νέφος που προκαλείται από την εποχιακή καύση αγροτικών προϊόντων κάλυψε τη βόρεια πόλη.
Ξανά στο κάδρο οι ανισότητες
Η έκθεση υπογράμμισε επίσης μια ανησυχητική ανισότητα: την έλλειψη σταθμών παρακολούθησης σε χώρες της Αφρικής, της Νότιας Αμερικής και της Μέσης Ανατολής, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την έλλειψη δεδομένων για την ποιότητα του αέρα στις περιοχές αυτές.
Αν και στην Αφρική σημειώθηκε βελτίωση στον αριθμό των χωρών που περιλαμβάνονται στη φετινή έκθεση σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη, η ήπειρος παραμένει σε μεγάλο βαθμό η πιο υποεκπροσωπούμενη. Σύμφωνα με την IQAir, μόνο 24 από τις 54 αφρικανικές χώρες είχαν διαθέσιμα επαρκή δεδομένα από τους σταθμούς παρακολούθησης.
Επτά αφρικανικές χώρες ήταν μεταξύ των νέων τοποθεσιών που συμπεριλήφθηκαν στην κατάταξη του 2023, συμπεριλαμβανομένης της Μπουρκίνα Φάσο, της πέμπτης πιο μολυσμένης χώρας στον κόσμο, και της Ρουάντα, στη 15η θέση.
Αρκετές χώρες που κατέλαβαν υψηλή θέση στον κατάλογο των πιο μολυσμένων χωρών πέρυσι δεν συμπεριλήφθηκαν για το 2023 λόγω έλλειψης διαθέσιμων δεδομένων. Σε αυτές περιλαμβάνεται το Τσαντ, το οποίο ήταν η πιο μολυσμένη χώρα το 2022.
“Υπάρχει ακόμα τόσο μεγάλη κρυφή ατμοσφαιρική ρύπανση στον πλανήτη”, δήλωσε ο Hammes.
Αξίζει να σημειωθεί ότι εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Η ατμοσφαιρική ρύπανση από τα ορυκτά καύσιμα σκοτώνει 5,1 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως κάθε χρόνο, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στο BMJ τον Νοέμβριο. Εν τω μεταξύ, ο ΠΟΥ αναφέρει ότι 6,7 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν ετησίως από τις συνδυασμένες επιπτώσεις της ατμοσφαιρικής και οικιακής ρύπανσης.
Η ανθρωπογενής κλιματική κρίση, η οποία οφείλεται στην καύση ορυκτών καυσίμων, διαδραματίζει “καθοριστικό” ρόλο στον επηρεασμό των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης, αναφέρει η έκθεση IQAir.
Η κλιματική κρίση μεταβάλλει τα καιρικά φαινόμενα, οδηγώντας σε αλλαγές στον άνεμο και τις βροχοπτώσεις, γεγονός που επηρεάζει τη διασπορά των ρύπων. Η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τη ρύπανση, καθώς η ακραία ζέστη γίνεται πιο σοβαρή και συχνή, αναφέρεται.
Οδηγεί επίσης σε πιο σοβαρές πυρκαγιές σε πολλές περιοχές και σε μακρύτερες και πιο έντονες εποχές γύρης, οι οποίες επιδεινώνουν τα προβλήματα υγείας που συνδέονται με την ατμοσφαιρική ρύπανση.
