Του Χρήστου Καλουντζόγλου
Οι Αμερικανοί και οι Άραβες έκαναν μία λάθος εκτίμηση πιστεύοντας ότι το Παλαιστινιακό δεν είχε πλέον καμία σημασία για κανέναν. Άφηναν τον… χρόνο να το λύσει. Αλλά η επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ ανέτρεψε αυτά τα σχέδια. Στις αραβικές και μουσουλμανικές χώρες γίνονται μαζικές αντιαμερικανικές και αντιισραηλινές διαδηλώσεις και στον Λευκό Οίκο επεξεργάζονται σχέδια για απομάκρυνση εκατοντάδων χιλιάδων Αμερικανών πολιτών από τη Μέση Ανατολή, αν τα πράγματα επιδεινωθούν.
«Μας έλεγαν τα τελευταία δέκα χρόνια ότι ο αραβικός και μουσουλμανικός κόσμος δεν ενδιαφέρονται πλέον για την Παλαιστίνη, κάτι που αποδεικνύεται από τις Συμφωνίες του Αβραάμ» λέει ο Μπρους Ρίντελ, συνεργάτης του Ινστιτούτου Brookings και αξιωματούχος της κυβέρνησης Κλίντον.
Οι Συμφωνίες του Αβραάμ είναι αυτές που υπέγραψαν οι κυβερνήσεις του Σουδάν, του Μαρόκου, του Μπαχρέιν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με στόχο την εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ. «Όμως η Παλαιστίνη είναι πάλι εδώ. Νομίζω ότι στην πραγματικότητα ποτέ δεν έφυγε» λέει ο Ρίντελ.
Ο βαθμός στον οποίον ενδιαφέρονται για το Παλαιστινιακό οι Άραβες και οι μουσουλμάνοι αντανακλάται και στην ανταπόκρισή τους στην ανθρωπιστική κρίση στη Λωρίδα της Γάζας. Οι χώρες που έσπευσαν να στείλουν βοήθεια είναι η Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ, η Ιορδανία και η Τυνησία. Ένα αεροπλάνο γεμάτο ιατροφαρμακευτικό υλικό έστειλε και η Ινδία, αλλά για διαφορετικούς λόγους από τις χώρες του αραβικού και μουσουλμανικού κόσμου.
Η στάση του Ριάντ
Η στάση των Αράβων έναντι του Παλαιστινιακού ποτέ δεν ήταν ενιαία και υπαγορευόταν από παράγοντες πέραν του Διεθνούς Δικαίου.
Η στάση της Σαουδικής Αραβίας, που έχει ιδιαίτερη βαρύτητα στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, παρουσιάστηκε με τον πλέον σαφή τρόπο από τον πρίγκιπα Τούρκι Αλ Φαϊζάλ, που έχει περάσει από το διπλωματικό σώμα και την αντικατασκοπία και θεωρείται από τις πιο αξιοσέβαστες προσωπικότητες της βασιλικής οικογένειας. Ο Τούρκι καταδίκασε δημοσίως τόσο τη Χαμάς όσο και το Ισραήλ για επιθέσεις εναντίον αμάχων και πρόσθεσε ότι δεν υπάρχουν ήρωες, παρά μόνο θύματα.
Ο Τούρκι, μιλώντας σε αμερικανικό ακροατήριο, στο Πανεπιστήμιο Rice του Χιούστον, επισήμανε ότι οι ενέργειες της Χαμάς είναι ενάντιες στις επιταγές του Ισλάμ, ότι δεν πρέπει να πλήττονται άμαχοι. Ήταν μια σαφέστατη κριτική στη Χαμάς, που συνοδεύτηκε από κατηγορίες κατά του Ισραήλ για «βομβαρδισμούς εναντίον αθώων Παλαιστίνων πολιτών στη Γάζα και για χωρίς διακρίσεις συλλήψεις Παλαιστίνιων – παιδιών, γυναικών και ανδρών – στη Δυτική Όχθη».
Ωστόσο, απαντώντας στους αμερικανικούς ισχυρισμούς ότι η Χαμάς έκανε μία «απρόκλητη επίθεση» στο Ισραήλ, ο Σαουδάραβας πρίγκιπας είπε: «Ποια άλλη πρόκληση χρειάζεται, πέραν αυτών που έχει κάνει το Ισραήλ στον παλαιστινιακό λαό;». Πρόσθεσε μάλιστα ότι «όλοι οι λαοί που βρίσκονται υπό καθεστώς στρατιωτικής κατοχής έχουν το δικαίωμα να αντισταθούν στην κατοχή».
Η αποστροφή αυτή της ομιλίας του πρίγκιπα ακούγεται λογική για έναν Άραβα, αλλά μόλις πριν από τρεις εβδομάδες η χώρα του και το Ισραήλ βρίσκονταν σε τροχιά αποκατάστασης των σχέσεων, όπως έχουν ήδη κάνει τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Μαρόκο.
Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι η εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ, σε κάποιον βαθμό, προκλήθηκε από την επιθυμία να εκτροχιαστεί η διαδικασία εξομάλυνσης των σχέσεων των Σαουδαράβων με το Ισραήλ, που θα έβαζε στο περιθώριο τη Χαμάς και το Ιράν στον (με αμερικανικές ευλογίες) υπό διαμόρφωση νέο γεωστρατηγικό χάρτη της Μέσης Ανατολής.
Η σαουδαραβική βασιλική οικογένεια προφανώς και ευλόγως δεν δείχνει καμία συμπάθεια στη Χαμάς. Όπως ακριβώς και οι κυβερνήσεις στην Αίγυπτο, την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, που θεωρούν τη Χαμάς ως σκέλος του λεγόμενου «πολιτικού Ισλάμ», που αντιμετωπίζεται ως δυνητική απειλή για όλα αυτά τα καθεστώτα.
Η Ντόχα και το Κατάρ
Η Χαμάς όμως διατηρεί πολιτικό γραφείο στο Κατάρ, μία από τις χώρες που την υποστηρίζουν. Δεν φοβάται το καθεστώς του Κατάρ το «πολιτικό Ισλάμ»; Το ζήτημα δεν είναι αυτό, αλλά η ιστορική αντιπαλότητα του Κατάρ με τη Σαουδική Αραβία. Και σε αυτό το δίπολο Κατάρ / Σαουδική Αραβία η Χαμάς παίζει τον ρόλο της δυνητικής απειλής για τους Σαουδάραβες, με τις ευχές (και όχι μόνο) του Κατάρ.
Πέραν της ανθρωπιστικής βοήθειας που έστειλε η Ντόχα στη Γάζα και της διπλωματικής πρωτοβουλίας που έχει αναλάβει για την απελευθέρωση των ομήρων, ο εμίρης του Κατάρ Ταμίμ Μπιν Χάμαντ Αλ Θάνι έστειλε και ένα μήνυμα που είχε αποδέκτες κυρίως στον αραβικό κόσμο, κατηγορώντας τη διεθνή κοινότητα ότι «ενεργεί λες και δεν έχει απολύτως καμία αξία η ζωή των Παλαιστινιόπουλων».
Σε ομιλία στην Ντόχα με θέμα την κατάσταση στη Λωρίδα της Γάζας, ο εμίρης του Κατάρ φρόντισε να καταστήσει σαφές ότι δεν εγκρίνει τη βία εναντίον αθώων πολιτών και από τις δύο πλευρές – Χαμάς και Ισραήλ – και πρόσθεσε ότι η κλιμακούμενη ισραηλινή βία στην Παλαιστίνη είναι «ανησυχητική και ενάντια σε όλους τους διεθνείς νόμους και τη θρησκευτική και κοινωνική ηθική».
Η Χαμάς λειτουργεί ως δυνητική απειλή και για λογαριασμό της Τεχεράνης. Παρότι το Ιράν συμφώνησε με τη Σαουδική Αραβία τον Μάρτιο να τερματίσουν τις διαφορές τους και να αρχίσει μια διαδικασία εξομάλυνσης των διμερών σχέσεων, μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ υπάρχει ακόμα πάρα πολύ μεγάλη δυσπιστία.
Στο ερώτημα κατά πόσο υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψει η περιοχή στο status quo ante, ουδείς αποτολμά να δώσει μιαν απάντηση. Διότι απλώς αυτήν την περίοδο η περιοχή διέρχεται μία από τις σοβαρότερες κρίσεις των τελευταίων δεκαετιών.
Βεβαίως, όταν σιωπήσουν τα όπλα, οι Σαουδάραβες και οι Καταριανοί θα είναι αυτοί που (για δικούς του λόγους ο καθένας) θα βάλουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για την ανοικοδόμηση των παλαιστινιακών εδαφών. Δεν έχουν πρόβλημα να δώσουν χρήματα. Αρκεί οι Παλαιστίνιοι να μείνουν μακριά από τα ευημερούντα βασίλεια και εμιράτα της περιοχής.
Οι φόβοι του Καΐρου
Τον ίδιο στόχο έχουν και οι Αιγύπτιοι: να κρατήσουν μακριά τους Παλαιστίνιους της Γάζας, παρότι στην Αίγυπτο βρίσκεται το μοναδικό μεθοριακό πέρασμα προς τη Λωρίδα της Γάζας που δεν ελέγχεται άμεσα από το Ισραήλ.
Η αιγυπτιακή κυβέρνηση διεμήνυσε με κάθε τρόπο από την πρώτη στιγμή πως δεν θέλει να δεχτεί στο έδαφός της, και κυρίως στη Χερσόνησο του Σινά, Παλαιστίνιους πρόσφυγες. Μάλιστα το Κάιρο είπε ορθά κοφτά πως, αν είναι να μετεγκατασταθούν σε μιαν έρημο οι πρόσφυγες από τη Γάζα, γιατί να μην τους πάνε στην έρημο Νεγκέβ του Ισραήλ!
Η Αίγυπτος διατηρεί καλές σχέσεις με το Ισραήλ, αλλά είναι υποχρεωμένη ως αραβική χώρα να υποστηρίζει – τουλάχιστον στα λόγια – τους Παλαιστίνιους. Όμως με έναν όρο: ότι οι Παλαιστίνιοι, και κυρίως η Χαμάς, δεν θα ασκούν καμία επιρροή στην αιγυπτιακή κοινωνία, όπου έχει ισχυρές ρίζες η Μουσουλμανική Αδελφότητα.
Τις μέρες του μακελειού στη Γάζα η αιγυπτιακή κυβέρνηση διοργάνωσε μία φιλοπαλαιστινιακή διαδήλωση, με όσους συγκεντρώθηκαν να κρατούν παλαιστινιακές σημαίες και πλακάτ με τη φωτογραφία του Προέδρου Σίσι.
Αλλά όταν εμφανίστηκαν οι «πραγματικοί διαδηλωτές», δηλαδή εκείνοι που δεν ήταν άνθρωποι του καθεστώτος Σίσι, επενέβη η αστυνομία και τους εκδίωξε με τα κλομπ. Οι επικριτές του Προέδρου Αμπντέλ Φάταχ Αλ Σίσι τον κατηγορούν ότι εκμεταλλεύεται τα φιλοπαλαιστινιακά αισθήματα των Αιγύπτιων για πολιτικούς λόγους.
«Ήταν κωμωδία. Οι περισσότεροι συγκεντρωθέντες είχαν πληρωθεί για να έρθουν» είπε στο Al Jazeera ένας διαδηλωτής, προσθέτοντας ότι η κυβέρνηση μίσθωσε λεωφορεία και πλήρωσε διαδηλωτές και έδωσε οδηγίες σε συνδικάτα και οργανώσεις που ελέγχει για να κινητοποιήσουν δικούς τους ανθρώπους. Οι φωτογραφίες από τις μαζικές διαδηλώσεις στην Αίγυπτο χρησιμοποιούνται ως απόδειξη της «υποστήριξης προς το καθεστώς» ενόψει των προεδρικών εκλογών του Δεκεμβρίου, είπε ένας διαδηλωτής που προτίμησε να μην δημοσιοποιηθούν τα στοιχεία του.
Το Παλαιστινιακό είναι το πιο βαρύ πολιτικό θέμα στην Αίγυπτο. Εξάλλου η επανάσταση του 2011 θεωρείται απότοκο της λαϊκής δυσαρέσκειας που άρχισε να εκφράζεται το 2000, στη δεύτερη παλαιστινιακή Ιντιφάντα. Και το καθεστώς του Καΐρου δεν θέλει να επιτρέψει τη συσσώρευση λαϊκής δυσαρέσκειας με αφορμή τον σημερινό πόλεμο στη Γάζα.