Του Δημήτρη Μηλάκα
Η πανδημία στρέφει την προσοχή εκεί όπου η ύπαρξή μας αποστρέφεται: στον θάνατο. Πληροφορούμαστε, απ’ την αρχή του χρόνου, καθημερινά, πόσοι άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους σε κάθε γωνιά του πλανήτη από τον κορωνοϊό. Οι αριθμοί μεγαλώνουν μαζί με τον φόβο που προκαλεί έτσι κι αλλιώς ο θάνατος, ειδικά αν δίνεται η εικόνα ότι (μας) πλησιάζει.
Όμως, θάνατος υπήρχε και πριν από την πανδημία, παρότι οι καθημερινοί νεκροί της ανθρωπότητας, αν και κατά πολύ περισσότεροι από τα καθημερινά θύματα του κορωνοϊού, ουδέποτε συνοδεύτηκαν από τόση προσοχή. Ίσως μια ματιά στη στατιστική του θανάτου, προ κορωνοϊού, θα μπορούσε να μας βοηθήσει να τοποθετήσουμε την πανδημία στις πραγματικές της διαστάσεις. Και τότε ίσως δούμε ότι κάτω από τη σκιά του φόβου που μας προκαλεί υπάρχει η πιθανότητα να ξεπροβάλλει ένα σκοτεινό μέλλον.
Από την αρχή του χρόνου άρχισε η ενασχόλησή μας με τη στατιστική των θανάτων από τον κορωνοϊό.
● Στην αρχή οι αριθμοί έρχονταν από τη μακρινή Κίνα. Παρακολουθούσαμε την καμπύλη που διαμόρφωναν 200, 500, 1.000 νεκροί άνθρωποι σε μια μέρα.
● Σύντομα οι νεκροί στα στατιστικά δεν ήταν από τόσο μακριά, ήταν δίπλα μας, στην Ιταλία, όπου στην κορύφωσή της αυτή η καμπύλη έφτασε στους 2.000 νεκρούς σε μια μέρα. Η ειδησεογραφία και η προσοχή μας επικεντρώθηκε στους 200, 300, 1.000 νεκρούς σε μια μέρα, κάθε μέρα, σε διάφορες γωνιές του κόσμου, δημιουργώντας μαζί με τον τρόμο και μια στρεβλή εικόνα για τα καθημερινά μεγέθη του θανάτου.
Ωστόσο ο θάνατος ήταν παρών και πριν από την πανδημία, οι άνθρωποι πέθαιναν και πριν απ’ αυτήν. Μάλιστα, κοιτάζοντας τους αριθμούς, μπορεί εύκολα κάποιος να διαπιστώσει ότι η επιδημία, όπως τουλάχιστον εξελίσσεται, ελάχιστα θα διαταράξει αυτά τα μακάβρια στατιστικά μεγέθη. Οι διαταραχές που προκαλεί η πανδημία, λοιπόν, αλλού θα πρέπει να αναζητηθούν και εκεί μάλλον θα έπρεπε να στραφεί η προσοχή μας…
Οι «λογαριασμοί»
Αν δούμε, λοιπόν, τους αριθμούς των νεκρών από κορωνοϊό και τους τοποθετήσουμε δίπλα στον καθημερινό λογαριασμό του θανάτου, η εικόνα αποκτά την πραγματική της διάσταση.
1. Στην Κίνα, για παράδειγμα, απ’ όπου μας ήρθαν οι πρώτες πληροφορίες με τους εκατοντάδες νεκρούς από κορωνοϊό καθημερινά, σύμφωνα με τα στατιστικά και πριν από τον κορωνοϊό πέθαιναν περίπου 110.000 άνθρωποι την ημέρα ή περίπου 40.000.000 άνθρωποι τον χρόνο. Είναι προφανές ότι οι 4.000 – 5.000 άνθρωποι που χάθηκαν από τον κορωνοϊό, ελάχιστα θα επηρεάσουν τον γενικό δείκτη και δεν θα διαταράξουν το ισοζύγιο, καθώς στην Κίνα γεννιούνται κάθε χρόνο περίπου 63 εκατομμύρια άνθρωποι.
2. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, έχουμε κάθε χρόνο 5.270.000 θανάτους και γύρω στις 5.000.000 γεννήσεις. Είναι προφανές ότι το πληθυσμιακό ισοζύγιο επηρεάζεται περισσότερο από τις λιγότερες γεννήσεις (σε σχέση με τους θανάτους) απ’ ό,τι από τους θανάτους από τον κορωνοϊό.
Οι λιγότερες γεννήσεις περιγράφουν και διαμορφώνουν εδώ την εικόνα ενός πληθυσμού γερασμένου, ο οποίος δυσκολεύεται να αναπαραχθεί λειτουργικά, καθώς η πληθυσμιακή πυραμίδα έχει σαθρή βάση (περισσότεροι ηλικιωμένοι, λιγότεροι νέοι), η οποία αποτυπώνει και τις αδυναμίες των συστημάτων Υγείας να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες ενός γερασμένου πληθυσμού, ειδικά σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης.
Σ’ αυτόν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κινούνται χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία αλλά και η Ελλάδα…
Σε περισσότερο εύρωστες δημογραφικά χώρες της Δύσης, όπως η Βρετανία και οι ΗΠΑ, ακόμη και τα πλέον απαισιόδοξα σενάρια εξέλιξης της καμπύλης των θυμάτων του κορωνοϊού δεν μπορούν να υπερβούν τους αναμενόμενους έτσι κι αλλιώς θανάτους σε αυτές τις χώρες. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, πεθαίνουν περίπου 10 εκατ. άνθρωποι τον χρόνο (15 εκατ. οι γεννήσεις), ενώ στη Βρετανία των 65 εκατομμυρίων κατοίκων αναμένονται 2,2 εκατ. θάνατοι έναντι 2,7 εκατ. γεννήσεων.
Το «τέλος» της ανθρωπιάς
Σύμφωνα με τα στατιστικά, λοιπόν, είναι προφανές ότι ο κορωνοϊός δεν απειλεί την ύπαρξη του ανθρώπινου είδους, ίσως όμως θέτει σε πολύ μεγάλη δοκιμασία την ανθρωπιά του…
Οι εικόνες που μας έρχονται από την Ιταλία περιγράφουν τις συνέπειες των αναδιαρθρώσεων που επιβάλλει εδώ και χρόνια η λεγόμενη ελεύθερη αγορά στον χώρο της Υγείας. Η ανθρωπιά έχει ήδη χαθεί από τη στιγμή που η Υγεία έχει υποβιβαστεί από δημόσιο αγαθό σε εμπόρευμα και η υποχρέωση για την παροχή της έχει μεταβιβαστεί από τη δημόσια σφαίρα στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος αποστρέφεται μη κερδοφόρα έξοδα, όπως αυτά που απαιτούν οι υποδομές και οι επενδύσεις στην πρόληψη και τις πρωτοβάθμιες δομές.
Ένα σύστημα Υγείας δομημένο στη σαθρή βάση που διαμορφώνει η αντιμετώπιση της υγείας ως εμπορεύματος ήταν φυσικό να καταρρεύσει σε μια περίπτωση έκτακτης ανάγκης όπως αυτό μιας πανδημίας, που απαιτεί την ταυτόχρονη φροντίδα εκατοντάδων χιλιάδων ανθρώπων, οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειονότητα ανήκουν στις πολυπληθείς στη Δύση και ευάλωτες ομάδες της τρίτης ηλικίας.
Ο τρόπος (και η ευκολία) μεταβίβασης της δημόσιας υποχρέωσης για εξασφάλιση συνθηκών υγείας στην ατομική ευθύνη είναι αυτό που περιγράφει περισσότερο από κάθε τι άλλο το σκοτεινό μέλλον που ανατέλλει. Το δυτικό κράτος, οικοδομημένο στην επίφαση των δημοκρατικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, όχι μόνο αδυνατεί να εκπληρώσει την υποχρέωσή του για την εξασφάλιση του αγαθού της δημόσιας Υγείας, αλλά, προκειμένου να καλύψει αυτήν την αδυναμία του, εμφανίζεται πανέτοιμο να δοκιμάσει στην πράξη την εφαρμογή ολοκληρωτικών πρακτικών ελέγχου του πληθυσμού.
Οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία για μια (οικειοθελή) λεπτομερή καταγραφή κινήσεων και συμπεριφορών (άρα και ελέγχου) φοβισμένων ανθρώπων, όπως αυτές δοκιμάζονται σήμερα στην πράξη, είναι ένα ισχυρό όπλο στα χέρια της εξουσίας εν όψει των μεγάλων επιθέσεων που αναμένονται εναντίον των εργαζομένων και της κοινωνίας γενικότερα, που θα κληθούν να πληρώσουν τα σπασμένα (και αυτής) της κρίσης…