Την κατάργηση, επί της ουσίας, της προστασίας των περιοχών Natura 2000 και των περιορισμών δόμησης ή επιχειρηματικών δραστηριοτήτων σε δασικές και άλλες εκτάσεις προβλέπει νομοσχέδιο της κυβέρνησης, το οποίο κατατέθηκε προς ψήφιση από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας Κωστή Χατζηδάκη σε μια Βουλή πρακτικά κλειστή λόγω καραντίνας.
Το νομοσχέδιο, με τίτλο «Εκσυγχρονισμός περιβαλλοντικής νομοθεσίας», ανοίγει πρακτικά τον δρόμο, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση 20 περιβαλλοντικών οργανώσεων, στη λειτουργία λατομείων, ξενοδοχείων και μονάδων εξόρυξης υδρογονανθράκων σε όλη τη χώρα σε περιοχές Natura 2000, ενώ περιλαμβάνει αντισυνταγματικές ρυθμίσεις, σύμφωνα με τις οποίες νομιμοποιούνται 500.000 αυθαίρετα σε δασικές εκτάσεις και ρέματα.
Ακόμη «στρώνει το χαλί» σε αντιπεριβαλλοντικές επενδύσεις καθώς οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν θα ελέγχονται πλέον από τις κρατικές υπηρεσίες, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα, αλλά από ιδιώτες που θα επιλέγει και θα πληρώνει ο… επενδυτής. Τέλος το νομοσχέδιο προωθεί την αλόγιστη επέκταση τεράστιων αιολικών πάρκων καθώς υποβαθμίζονται οι φορείς διαχείρισης και φύλαξης προστατευόμενων περιοχών .
Αυτό όμως που προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση στις περιβαλλοντικές οργανώσεις όλης της χώρας είναι ότι ο κ. Χατζηδάκης έδωσε πολύ περιορισμένο χρόνο, μόλις 14 ημερών, για τη διαβούλευση ενός πολυσέλιδου και με πληθώρα διατάξεων νομοσχεδίου εν μέσω πανδημίας, σε χρόνο κατά τον οποίο ήταν δύσκολη η συνεννόηση μεταξύ φορέων, καθώς όλες οι διεργασίες έπρεπε να γίνονται εξ αποστάσεως.
Έτσι, σύμφωνα με τους εκπροσώπους των οργανώσεων, ο υπουργός Περιβάλλοντος εμφανίστηκε αδιάλλακτος και αγνόησε πρακτικά τις αντιρρήσεις και τις σοβαρές ενστάσεις τους τόσο για το περιεχόμενο όσο και για τον περιορισμένο χρόνο που δόθηκε για διαβούλευση. Για τον λόγο αυτόν περίπου 100 περιβαλλοντικά κινήματα και συλλογικότητες από ολόκληρη τη χώρα ζητούν με ψήφισμά τους την άμεση απόσυρση του νομοσχεδίου και γι’ αυτό κάνουν επείγουσα έκκληση για συγκέντρωση υπογραφών.
Περιορισμός προστασίας
Ένα από τα πιο οξύμωρα σημεία του νομοσχεδίου είναι η κατάργηση, επί της ουσίας, της προστασίας των περιοχών Natura 2000, βάσει των χρήσεων γης που ισχύουν για την πολεοδομία. Έτσι, με την τροποποίηση ενός Προεδρικού Διατάγματος αμιγώς πολεοδομικού χαρακτήρα, το οποίο ορίζει κατηγορίες και χρήσεις γης ως εργαλείο για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τον αστικό δηλαδή κυρίως χώρο, προδιαγράφονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες εντός των προστατευόμενων περιοχών. Αυτό αναμένεται να επιφέρει τη νομιμοποίηση μιας σειράς αστικών χρήσεων μέσα στις προστατευόμενες περιοχές, όπως νέους δρόμους και δίκτυα υποδομής.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας προχωρά στη θεσμοθέτηση τεσσάρων ζωνών κλιμακούμενης προστασίας στις περιοχές Natura (Απόλυτης προστασίας της φύσης, Προστασίας της φύσης, Οικοτόπων και ειδών και Βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων), στις οποίες ανοίγεται η δυνατότητα δραστηριοποίησης βαρέων επενδυτικών δραστηριοτήτων, όπως μεταλλευτικές δραστηριότητες και εξορύξεις υδρογονανθράκων, καθώς και της τουριστικής και εμπορευματικής «αξιοποίησής» τους.
Έτσι, στο πλαίσιο ενός ακραίου παραλογισμού, οι ζώνες αναζήτησης, έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων μπορούν να επεκτείνονται στις ζώνες «Οικοτόπων και ειδών». Μάλιστα, στην αρχική έκδοση του νομοσχεδίου όπως αυτή αναρτήθηκε στο opengov, οι εξορύξεις υδρογονανθράκων είχαν συμπεριληφθεί στις ζώνες «Απόλυτης προστασίας της φύσης», κάτι που αποσύρθηκε ύστερα από έντονες αντιδράσεις, αλλά είναι ενδεικτικό των προθέσεων του υπουργείου.
Επιπλέον το νέο σύστημα διοίκησης έχει περιορισμένες διαδικασίες συμμετοχής των τοπικών κοινωνιών στη λήψη διαχειριστικών αποφάσεων, σε αντίθεση με τις υποδείξεις διεθνών και ευρωπαϊκών ενδεδειγμένων πρακτικών, που την αναγνωρίζουν ως θεμελιώδες συστατικό για τη βιώσιμη διοίκηση των πυρήνων βιοποικιλότητας. Σε ό,τι αφορά τους 349 (ταλαιπωρημένους στα εργασιακά και μισθολογικά ζητήματα) εργαζόμενους των φορέων διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, δεν διασφαλίζεται η συνέχιση της εργασίας τους και προβλέπεται να επαναξιολογηθούν με διαδικασίες ΑΣΕΠ για να τοποθετηθούν σε μόνιμες θέσεις.
Αλόγιστη επέκταση αιολικών πάρκων
Τα πυρά των περιβαλλοντικών οργανώσεων δέχονται οι διατάξεις του νομοσχεδίου που αφορούν την περιβαλλοντική αδειοδότηση, καθώς το νομοσχέδιο υποβαθμίζει τη διαδικασία πρόληψης της περιβαλλοντικής ζημιάς από εν δυνάμει καταστροφικά έργα και επενδυτικές δραστηριότητες, γεγονός που παραβιάζει συγχρόνως εθνικούς και ενωσιακούς νόμους.
Κι αυτό διότι, στο όνομα των καθυστερήσεων, επιχειρούνται δραστικές αλλαγές στη διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης, καταρχάς με την εκχώρηση του ελέγχου των Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) σε ιδιώτες «αξιολογητές» επιλεγμένους και αμειβόμενους από τους ίδιους τους επενδυτές, γεγονός που καθιστά την όλη διαδικασία της αδειοδότησης αδιαφανή και διάτρητη.
Επίσης το νομοσχέδιο προωθεί την αλόγιστη επέκταση των βιομηχανικού μεγέθους Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), κυρίως των αιολικών, που έχουν ήδη προκαλέσει υποβάθμιση του περιβάλλοντος, την αντίδραση τοπικών κοινωνιών και την οικονομική επιβάρυνση των καταναλωτών για την εξασφάλιση υπερκερδών των επενδυτών.
Προβλέπονται «διευκολύνσεις» υπέρ των βιομηχανιών ΑΠΕ με την κατάργηση της άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ που αντικαθίστανται από τη Βεβαίωση Παραγωγού Ηλεκτρικής Ενέργειας, ενώ δεν θα απαιτείται έκδοση απόφασης της Ολομέλειας της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας. Η βεβαίωση θα προκύπτει έπειτα από μια σύντομη και αυτοματοποιημένη διαδικασία ελέγχου της αίτησης, με μείωση στο ελάχιστο των δικαιολογητικών που απαιτούνται.
Νομιμοποίηση αυθαιρέτων
Στο νομοσχέδιο θα επιτρέπεται πρώτη φορά στους ιδιοκτήτες αυθαίρετων κτισμάτων σε καμένες ή εκχερσωμένες δασικές εκτάσεις και κατά περίπτωση εντός υγροτόπων και ρεμάτων να υποβάλουν δηλώσεις νομιμοποίησης υπό προϋποθέσεις.
Προχωρά η ανάρτηση ολόκληρων των δασικών χαρτών, μαζί με τις «οικιστικές πυκνώσεις», όπως είχαν πολιτογραφηθεί οι διαμορφωμένοι οικισμοί αυθαιρέτων σε πρώην δασικές εκτάσεις και είχαν εξαιρεθεί από την προηγούμενη κυβέρνηση για να αντιμετωπιστούν με χωριστό νομοσχέδιο. Η νέα διαδικασία, που θα επεκταθεί και στους ήδη αναρτημένους χάρτες, είναι απαραίτητη, αφού η προηγούμενη είχε κριθεί αντισυνταγματική με την 685/2019 απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ.
Σε αυτή την κατηγορία υπολογίζεται ότι εντάσσονται περίπου 240.000 στρέμματα, με τουλάχιστον μισό εκατομμύριο αυθαίρετα που εξαιρούνται με το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο νομιμοποίησης. Οι ιδιοκτήτες των κατοικιών θα πρέπει να υποβάλουν δηλώσεις για να εξαιρεθούν από την κατεδάφιση και την καταβολή ήδη βεβαιωθέντων προστίμων, ώστε να προχωρήσει η επόμενη φάση της διατήρησης του κτίσματος για 30 χρόνια.
Τέλος, στο προς ψήφιση νομοσχέδιο απλοποιούνται οι διαδικασίες διαχείρισης στερεών αποβλήτων και δεν λαμβάνονται μέτρα κατά της υποβάθμισης των ρεμάτων από την ανεξέλεγκτη διάθεση αστικών και βιομηχανικών λυμάτων μέσα σε αυτά, ούτε μέτρα ελέγχου/κυρώσεων για παράνομη διάθεση λυμάτων σε ρέματα.
Δεν διασφαλίζεται η αποφυγή των παράνομων εκφορτώσεων αποβλήτων σε ρέματα και άλλους δημόσιους / ιδιωτικούς χώρους, που τα τελευταία χρόνια έχουν μετατρέψει όλες τις περιαστικές περιοχές σε απέραντες χωματερές. Καταργείται η άδεια μεταφοράς αποβλήτων και αντικαθίσταται από μια απλή εγγραφή σε ένα μητρώο.