Του Στέλιου Κούλογλου
Mία διαφορά της δημοσιογραφίας από τα άλλα επαγγέλματα, είναι ότι ο δημοσιογράφος έχει τους περισσότερους εχθρούς. Οι πολιτικοί έχουν τους πολιτικούς αντιπάλους τους, ακόμη και μέσα στο δικό τους κόμμα. Οι επιχειρηματίες έχουν τους ανταγωνιστές τους. Οι ψαράδες έχουν τη ρύπανση, την ίδια τη θάλασσα κάποιες φορές.
Οι δημοσιογράφοι όμως έχουν πολύ περισσότερους. Θα σας παραθέσω έναν κατάλογο:
1. Ο πρώτος είναι η μαφία και το οργανωμένο έγκλημα. Πέρυσι έχασαν τη ζωή τους 65 δημοσιογράφοι. Μόνο στο Μεξικό σκοτώθηκαν 11, εξαιτίας των καρτέλ των ναρκωτικών. Στην Ιταλία 200 δημοσιογράφοι ζουν υπό αστυνομική προστασία, μια ντουζίνα από αυτούς σε εικοσιτετράωρη βάση, γιατί απειλούνται από τη μαφία. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα: Να βγουν έξω, να συναντήσουν τους φίλους τους, να πάνε μέχρι την παραλία. Ζουν σε αυτό το καθεστώς για χρόνια. Η παλαιότερη περίπτωση κρατά 12 χρόνια!
2. Ο δεύτερος εχθρός είναι η ακροδεξιά. Στην Ευρώπη έχουμε διάφορες κυβερνήσεις, όπως της Ουγγαρίας ή της Πολωνίας, που περιορίζουν την ελευθερία του Τύπου. Έχουμε ακόμη την περίπτωση του προέδρου Τράμπ. Την επομένη της ορκωμοσίας του επιτέθηκε στον Τύπο αποκαλώντας μεγάλα ΜΜΕ – και όχι κάποια περιθωριακά – «ψεύτες». Ακολουθώντας το παράδειγμά του, στις Φιλιππίνες ο πρόεδρος Ροντρίγκο Ντουτέρτε, την επόμενη της ανάληψης των καθηκόντων του έκανε την εξής δήλωση: «Ακόμη και αν είσαι δημοσιογράφος, δεν εξαιρείσαι της δολοφονίας αν είσαι πουτ@ν@ς γιος». Μετά από αυτήν τη δήλωση, στις Φιλιππίνες το 2017 δέχθηκαν επίθεση από ενόπλους πέντε δημοσιογράφοι. Οι τέσσερις έχασαν τη ζωή τους.
3. Μετά έχουμε τις δικτατορίες, που εκ φύσεως είναι εχθροί της ελευθερίας του Τύπου. Τον Δεκέμβριο του 2017, σύμφωνα με τους Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα, τη γνωστή ΜΚΟ, 326 δημοσιογράφοι βρίσκονταν στη φυλακή. Από αυτούς, οι 52 στην Κίνα, που είναι και η παγκόσμια «πρωταθλήτρια». Πρόκειται για δημοσιογράφους, μπλόγκερς, και άλλους εργαζόμενους σε ΜΜΕ. Στην Τουρκία, που είναι η μεγαλύτερη φυλακή επαγγελματιών δημοσιογράφων στον κόσμο, 43 βρίσκονταν στη φυλακή και εκατοντάδες αντιμετωπίζουν βαριές κατηγορίες.
4. Ακόμη ένας εχθρός των δημοσιογράφων είναι οι εμπόλεμες πλευρές στους πολέμους. Τα περισσότερα θύματα το 2017 έχασαν τη ζωή τους σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ ή το Αφγανιστάν. Κατά τον 20ο αιώνα, οι πολεμικοί ανταποκριτές έχαιραν κάποιας ασυλίας, ακόμη και στις πιο σκληρές πολεμικές αναμετρήσεις. Όμως το 1999 έγινε μια στροφή, στον δεύτερο πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας: η σερβική ραδιοτηλεόραση θεωρήθηκε «νόμιμος στόχος» από το αμερικανικό Πεντάγωνο, με την κατηγορία ότι έκανε προπαγάνδα! Ένας πύραυλος του ΝΑΤΟ κατέστρεψε το κτήριο της ραδιοτηλεόρασης και 16 άνθρωποι σκοτώθηκαν. Το 2003 , όταν τα αμερικανικά στρατεύματα εισέβαλλαν στη Βαγδάτη, βομβάρδισαν το ξενοδοχείο όπου είχαν καταλύσει οι δημοσιογράφοι. Πλέον οι δημοσιογράφοι θεωρούνται νόμιμος, εχθρικός στόχος.
5. Πέμπτος εχθρός είναι τα SLAPPs. Πρόκειται για αγωγές που σκοπό έχουν να φιμώσουν τους ερευνητές δημοσιογράφους και τα ανεξάρτητα ΜΜΕ φορτώνοντάς τους με υπέρογκα νομικά έξοδα μέχρι να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν την έρευνά τους για μια κυβέρνηση ή μια επιχείρηση. Για παράδειγμα, εις βάρος της δολοφονημένης Μαλτέζας δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια εκκρεμούσε αγωγή από την Pilatus Bank, τη διαβόητη τράπεζα την οποία ερευνούσε, ύψους 40 εκατομμυρίων δολαρίων. Μαζί με άλλους ευρωβουλευτές έχουμε ζητήσει από τον αντιπρόεδρο της Κομισιόν την προστασία των δημοσιογράφων από τέτοιου είδους καταχρηστικές πρακτικές.
Υπάρχει και ένας έκτος εχθρός, αλλά δεν θα τον αποκαλύψω ακόμη. Πρώτα πρέπει να αναφερθούμε λίγο στην αλλαγή προς το χειρότερο στην ήπειρο που ζούμε. Στην ΕΕ μπορεί οι δημοσιογράφοι να απειλούνταν ή να οδηγούνταν στο δικαστήριο, όμως η σωματική τους ακεραιότητα-τουλάχιστον αυτών που δεν μπλέκονταν σε βρόμικες υποθέσεις- ήταν διασφαλισμένη. Αυτό δεν ισχύει πια. Μέσα σε έξι μήνες είδαμε να δολοφονούνται σε ευρωπαϊκό έδαφος δυο δημοσιογράφοι. Πρόκειται για τη Δάφνη Καρουάνα Γκαλίθια και για τον Σλοβάκο Γιαν Κούτσιακ. Και οι δύο ερευνούσαν υποθέσεις διαφθοράς. Ο κίνδυνος λοιπόν είναι υπαρκτός και στην Ευρώπη.
Έχουν τελευταία γίνει πολλές προτάσεις για την προστασία των λειτουργών του τύπου. Από το Συμβούλιο της Ευρώπης μέχρι τον ΟΗΕ, όπου γίνεται μια συζήτηση για να υπάρξει ειδικός αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ για την προστασία των δημοσιογράφων.
6. Ας δούμε όμως τον έκτο εχθρό που είναι η αυτολογοκρισία. Εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και της κρίσης στα ΜΜΕ, όλο και περισσότεροι δημοσιογράφοι αναγκάζονται να λογοκρίνουν τους εαυτούς τους. Είναι ίσως από τους μεγαλύτερους εχθρούς της ελευθερίας του Τύπου. Σίγουρα, όμως, είναι ο πιο ύπουλος και επικίνδυνος. Γιατί στην εποχή των fake news και της υποβάθμισης της δημοσιογραφίας, είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίο να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του κοινού στο οποίο απευθυνόμαστε.
Ο Μπέρτολ Μπρεχτ, στο γνωστό βιβλίο του «Ιστορίες του κ. Κόινερ», γράφει: «- Είμαι εχθρός των εφημερίδων. Δεν τις θέλω καθόλου, είπε κάποιος στον κ. Κόινερ. Εγώ είμαι μεγαλύτερος εχθρός τους. Θέλω άλλες εφημερίδες, του απάντησε ο κ. Κόινερ». Φυσικά οι δημοσιογράφοι πρέπει να προστατευτούν καλύτερα από τις επιθέσεις του οργανωμένου εγκλήματος, των κυβερνήσεων ή αδίστακτων επιχειρηματικών πρακτικών. Όμως η καλύτερη μέθοδος προστασίας για εμάς τους δημοσιογράφους είναι να έχουμε την υποστήριξη των θεατών, των ακροατών,των αναγνωστών μας. Αυτοί είναι το ισχυρότερο αμυντικό όπλο μας.
* Ομιλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Στέλιου Κούλογλου σε ημερίδα του World Solidarity Forum στο Press Club Βρυξελλών με θέμα την προστασία των δημοσιογράφων και της ελευθερίας του Τύπου, όπου ήταν κεντρικός ομιλητής.