Βασικός πυλώνας ανάπτυξης της οικονομίας για την προηγούμενη κυβέρνηση ήταν οι τουριστικές επενδύσεις. Ο τουρισμός από τη δεκαετία του ’60 ακόμη θεωρήθηκε η «βαριά βιομηχανία» της χώρας με ό,τι συνέπειες είχε αυτό. Στην εποχή των μνημονίων η τουριστική ανάπτυξη μέσω της πρόσκλησης ξένων επενδυτών παρουσιάστηκε ως η ιδανική λύση για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και φυσικά για την εισροή εσόδων στα δημόσια ταμεία.
Τι άλλαξε όμως σε σχέση με το παρελθόν και ποιο είναι το δέλεαρ σήμερα για τους πολυπόθητους επενδυτές; Ανάμεσα στις δεσμεύσεις των μνημονιακών κυβερνήσεων προς τους δανειστές ήταν η εκποίηση της δημόσιας περιουσίας. Έτσι, η χώρα κατέστη φιλική στις τουριστικές επενδύσεις μέσω της πώλησης δημόσιας γης, κυρίως παραλιών και νησιών, σε εξευτελιστικά χαμηλό κόστος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ελληνικού, του ακριβότερου ίσως οικοπέδου στη χώρα που πωλήθηκε προς 80 ευρώ το τετραγωνικό μέτρο. Για να γίνει ακόμη πιο ελκυστικό το επενδυτικό περιβάλλον αλλά και για να καταργηθεί η περίφημη «γραφειοκρατία» που μέχρι τώρα αποτελούσε εμπόδιο, διαμορφώθηκε το ανάλογο νομικό πλαίσιο. Μέσω των λεγόμενων fast track επενδύσεων προσπεράστηκαν νόμοι και αποφάσεις υπηρεσιών, όπως της αρχαιολογικής και της δασικής, ενώ περιορίστηκαν και οι δυνατότητες ενστάσεων.
Ίσως το κατεξοχήν παράδειγμα αυτής της πολιτικής, αποτελεί η επένδυση στο Κάβο Σίδερο. Πρόκειται για μια παρθένα, ανέγγιχτη από τον τουρισμό έκταση, 25.000 στρεμμάτων, στο βορειοανατολικό άκρο της Κρήτης. Η περιοχή είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000 λόγω της σπάνιας βιοποικιλότητας που διατηρεί, ενώ γειτονεύει με το μοναδικό φοινικόδασος του Βάι. Στον τομέα μας, δηλαδή στα αρχαιολογικά κατάλοιπα, η περιοχή παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Σύμφωνα με στοιχεία των Oliver Rackham και Jennifer Moody (2012) στη χερσόνησο του αγίου Ισιδώρου (Κάβο Σίδερο) πέρα από τη σημαντική αρχαία πόλη της Ιτάνου, εντοπίζονται θέσεις και υλικά τεκμήρια που χρονολογούνται από τη νεολιθική μέχρι και την οθωμανική περίοδο. Σύμφωνα με τους μελετητές, όλη η χερσόνησος μπορεί να χαρακτηριστεί ένας μεγάλος αρχαιολογικός χώρος.
Η έκταση ανήκει στην Μονή Τοπλού που την παραχώρησε στην εταιρεία Loyalwarld, θυγατρική της χρηματιστηριακής Minoan Group, το 1998. Μετά από πολλές αντιδράσεις κατοίκων, συλλογικοτήτων, επιστημόνων και άλλων φορέων μέχρι σήμερα η επένδυση δεν είχε προχωρήσει. Η περίοδος που διανύουμε βέβαια τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε την ιδανική ευκαιρία. Με τη βοήθεια ενός πιο ευέλικτου νομικού πλαισίου, τη συνεργασία της αρχαιολογικής υπηρεσίας καθώς και άλλων φορέων του δημοσίου, η επένδυση μπορούσε πλέον να προχωρήσει απρόσκοπτα. Η τελευταία πρόταση της επενδύτριας εταιρίας, που χωρίς ντροπή ονομάστηκε «Ίτανος Γαία», είναι να γίνουν πέντε ξενοδοχεία (1.936 κλίνες) και ένα γήπεδο γκολφ 18 οπών στην πιο άνυδρη περιοχή της Κρήτης. Στη «φιλική» προς το περιβάλλον πρόταση της εταιρίας περιλαμβάνονται δενδροφυτεύσεις, αποχετευτικά δίκτυα, ελικοδρόμιο, δρόμοι, εργοστάσιο αφαλάτωσης και επεξεργασίας λυμάτων και μια σειρά από άλλες μόνιμες παρεμβάσεις που θα αλλοιώσουν το τοπίο και θα καταστρέψουν το περιβάλλον καταργώντας στην ουσία το διεθνές καθεστώς προστασίας Natura 2000. Μοναδική μέριμνα για τις αρχαιότητες, που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι αναγνωρισμένες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και πιθανώς πολλές θα καταστραφούν κατά την κατασκευή του έργου, είναι η επιλεκτική εκμετάλλευση ορισμένων αρχαιολογικών χώρων προς όφελος της εταιρίας αποκλειστικά για τους εκλεκτούς ενοίκους των ξενοδοχειακών μονάδων. Ο Νόμος 4179/2013 το επιτρέπει, αφού «στα γήπεδα εκμετάλλευσης των οργανωμένων υποδοχέων επιτρέπεται να περιλαμβάνονται και εκτάσεις που υπάγονται σε ειδικά καθεστώτα προστασίας, όπως ιδίως χώροι αρχαιολογικού ή ιστορικού ενδιαφέροντος». Η ιστορία θυμίζει έντονα τις περιπτώσεις του Costa Navarino και του Αστέρα Βουλιαγμένης.
Η προηγούμενη ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού μέσω του Κ.Α.Σ. πριν από λίγο καιρό έδωσε την έγκρισή της για να προχωρήσει το έργο, το ίδιο και το Περιφερειακό Συμβούλιο Κρήτης. Ο Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων καλεί τη νέα κυβέρνηση να σταματήσει αμέσως τη συγκεκριμένη επένδυση ή άλλες παρόμοιες και να ακυρώσει όλες τις προηγούμενες αποφάσεις και συμβάσεις. Το Κάβο Σίδερο ως ένας εκτεταμένος αρχαιολογικός χώρος και μια κιβωτός σπάνιας βιοποικιλότητας πρέπει να προστατευθεί από το δημόσιο και να παραμείνει ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους. Δεν θα επιτρέψουμε την ιδιοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, την καταστροφή του φυσικού πλούτου και την εκποίηση της δημόσιας περιουσίας.
Σύλλογος Εκτάκτων Αρχαιολόγων
sekarchaeologists@gmail.com
www.seka.net.gr