Με νέο δημοσίευμα αυτή τη φορά στο Κυριακάτικο φύλλο της εφημερίδας “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” ο ΒΟΑΚ επανέρχεται στη δημοσιότητα. Στο συγκεκριμένο άρθρο, αφού αναφέρονται ενδιαφέροντα στοιχεία τόσο για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ΒΟΑΚ όσο και για τα τροχαία στην Κρήτη, καταλήγει με την πρόταση που ετοιμάζει το υπουργείο η οποία πρόταση – σύμφωνα με την “ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ” – κατευθύνεται προς ένα μοντέλο όπου ο έλεγχος, η κατασκευή και η ανάθεση της λειτουργίας του αυτοκινητόδρομου θα είναι στα χέρια ιδιώτης δίχως όμως να τοποθετηθούν διόδια. Ολόκληρο το δημοσίευμα έχει ως εξής:
Διαβάζοντας σε διεθνή ταξιδιωτικά sites τις περιγραφές τουριστών από την εμπειρία της οδήγησης στην Κρήτη, δεν μπορείς παρά… να γελάσεις. «Συνθήκες οδήγησης Λατινικής Αμερικής», «δρόμοι που μετατρέπονται σε μια στροφή από αυτοκινητόδρομοι σε επαρχιακοί, με αποτέλεσμα να βρίσκεσαι αντιμέτωπος με τρακτέρ και πρόβατα», «δρόμοι γεμάτοι λακκούβες και απότομες στροφές, στις οποίες τουριστικά λεωφορεία προσπερνούν φορτηγά» είναι μερικά μόνο από τα σχόλια που αναρτώνται.
Και το πρόβλημα είναι ότι όλα αυτά είναι αλήθεια. Ο κύριος οδικός άξονας του νησιού, γνωστός με το αρκτικόλεξο ΒΟΑΚ (Βόρειος Οδικός Αξονας Κρήτης), σχεδιάστηκε τη δεκαετία του ’60 με βάση τις τότε κυκλοφοριακές ανάγκες του νησιού. Σήμερα είναι ένα μωσαϊκό παλαιών και νέων τμημάτων, με διαφορετικά πλάτη και χαρακτηριστικά, στο οποίο δεκάδες άνθρωποι κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους σε τροχαία (56 μόνο το 2013).
Επανέρχεται το θέμα
Στο υπουργείο Υποδομών έχει ανοίξει και πάλι η συζήτηση για την παραχώρηση της κατασκευής και λειτουργίας του άξονα σε ιδιώτες, μια επιλογή που θα συζητηθεί πολύ στην κρητική κοινωνία.
Η Κρήτη, λοιπόν, των 600.000 και πλέον μόνιμων κατοίκων, στερείται ενός σύγχρονου αυτοκινητόδρομου, που να ενώνει πόλεις, λιμάνια και αεροδρόμια. Ο ΒΟΑΚ, μήκους 300 χιλιομέτρων, που διασχίζει όλο το βόρειο τμήμα του νησιού άρχισε να κατασκευάζεται το 1968 και ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Ωστόσο η αναβάθμισή του ξεκίνησε μόλις στα μέσα της δεκαετίας του ’90. Τρία κοινοτικά πλαίσια αργότερα, έχει ανακατασκευαστεί μόλις το 35% του δρόμου και μάλιστα το μεγαλύτερο μέρος με νέα τμήματα ενός ρεύματος ανά κατεύθυνση (μονού κλάδου), που φυσικά δεν παραπέμπουν σε αυτοκινητόδρομο.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης (ΟΑΚ), στον οποίο μεταφέρθηκε από τις αρχές του έτους η αρμόδια υπηρεσία του υπουργείου Υποδομών (ΕΥΔΕ ΒΟΑΚ):
– Με το Β΄ ΚΠΣ και το Intereg (1994-1999) κατασκευάστηκαν 55,9 χιλιόμετρα δρόμου, εκ των οποίων τα 40,1 χλμ. μονού κλάδου και τα 15,7 διπλού κλάδου (συνολικό ποσοστό 19% του άξονα). Διατέθηκαν περίπου 120 εκατ. ευρώ.
– Με το Γ΄ ΚΠΣ (2000-2006) κατασκευάστηκαν 27,5 χλμ. δρόμου, εκ των οποίων τα 3 χλμ. μονού κλάδου και τα 24,5 χλμ. διπλού κλάδου (συνολικά το 9% του άξονα). Διατέθηκαν 150 εκατ. ευρώ.
– Με το ΕΣΠΑ (2007-2013) κατασκευάστηκαν ή κατασκευάζονται 22,5 χλμ., εκ των οποίων τα 19,5 χλμ. μονού κλάδου και τα 3 χλμ. διπλού κλάδου (αντιστοιχούν στο 7%) του άξονα. Διατέθηκαν 103 εκατ. ευρώ.
– Τέλος, προς ένταξη στο ΣΕΣ 2014-2020 προτείνεται η κατασκευή 19 χλμ., όλα διπλού κλάδου (συνολικά 6% του άξονα), με χρηματοδότηση 162 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για τα τμήματα Γουρνών – Χερσονήσου, Πανόρμου – Εξάντη και του συνδετηρίου δρόμου Μουρνιών – Χανίων.
Τι απομένει; Η κατασκευή 184,7 χιλιομέτρων. Για το μεγαλύτερο μέρος αυτών (135 χλμ.) βρίσκονται σε εξέλιξη σήμερα μελέτες, προκειμένου τα έργα να ωριμάσουν. Σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης, πρόκειται για 9 μελέτες για τον ΒΟΑΚ και μία μελέτη για τον νότιο οδικό άξονα του νησιού (ΝΟΑΚ), που βρίσκονται σήμερα σε μεσαία ωριμότητα και, αν χρηματοδοτηθούν με 5 εκατ. ευρώ το 2014 και 3 εκατ. ευρώ το 2015, θα μπορέσουν, ένα έτος αργότερα, να οδηγήσουν στη δημοπράτηση έργων συνολικού μήκους 65 χιλιομέτρων και δαπάνης 643 εκατ. ευρώ. Υπάρχει όμως περίπτωση να βρεθούν ποτέ τόσα χρήματα;
Δεκάδες θανατηφόρα
Το αποτέλεσμα της σημερινής, τραγικής κατάστασης του ΒΟΑΚ είναι κάθε χρόνο να συμβαίνουν δεκάδες θανατηφόρα τροχαία. Το 2013 στην περιφερειακή ενότητα Χανίων έγιναν 121 τροχαία με 17 νεκρούς και 28 σοβαρά τραυματίες, στο Ρέθυμνο 31 τροχαία με 12 νεκρούς και 2 σοβαρά τραυματίες, στο Ηράκλειο 103 τροχαία με 17 νεκρούς και 54 σοβαρά τραυματίες και στο Λασίθι 36 τροχαία με 10 νεκρούς και 8 σοβαρά τραυματίες. Συνολικά, μέσα σε ένα έτος έγιναν στον ΒΟΑΚ 291 τροχαία με 56 νεκρούς και 92 σοβαρά τραυματίες, με ό,τι αυτό σημαίνει για τον κοινωνικό ιστό αλλά και την οικονομία του νησιού.
Κερδίζει έδαφος το μοντέλο παραχώρησης του έργου σε ιδιώτη, αλλά χωρίς διόδια
Ποια θα είναι η επόμενη μέρα για τον βόρειο οδικό άξονα της Κρήτης; Θα συνεχίσει η αποσπασματική ανακατασκευή του, η οποία με τους σημερινούς ρυθμούς θα χρειαστεί τουλάχιστον δύο δεκαετίες για να ολοκληρωθεί; Ή θα αναζητηθεί η λύση στο μοντέλο της σύμβασης παραχώρησης; Η πλάστιγγα γέρνει πλέον προς τη δεύτερη λύση, αλλά με ένα διαφορετικό μοντέλο παραχώρησης από αυτά που γνωρίζουμε έως σήμερα, χωρίς διόδια.
Στο υπουργείο Υποδομών η ιδέα της ανάθεσης της κατασκευής και λειτουργίας του ΒΟΑΚ σε ιδιώτη μέσω σύμβασης παραχώρησης δείχνει να κερδίζει έδαφος, καθώς υπολογίζεται ότι για την ολοκλήρωση του άξονα χρειάζεται περί το 1,5 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πηγές του υπουργείου, η παραχώρηση δεν είναι απαραίτητο να συμβεί με τον τρόπο που γνωρίζαμε έως σήμερα (χρηματοδότηση με δημόσιους/κοινοτικούς πόρους και διόδια), αλλά με ένα διαφορετικό μοντέλο χρηματοδότησης του άξονα, την παραχώρηση διαθεσιμότητας (availability payment). Η πρόταση αυτή προέκυψε ύστερα από πρόσφατες συζητήσεις με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, η οποία δείχνει διατεθειμένη να χρηματοδοτήσει και αυτό το έργο. Σύμφωνα με το σενάριο που εξετάζεται, το Δημόσιο θα λάβει ένα δάνειο από την ΕΤΕπ για το έργο και αυτή με τη σειρά της θα έρθει σε απευθείας συμφωνία με τον παραχωρησιούχο. Η λύση των διοδίων απορρίπτεται καθώς οι αποστάσεις στο νησί είναι μικρές και θεωρείται ότι η επιβάρυνση θα ήταν σημαντική (όπως και οι αντιδράσεις). Πάντως ο υπουργός Μιχ. Χρυσοχοΐδης σε πρόσφατη απάντησή του στη Βουλή ανέφερε ότι σε πρώτη φάση προγραμματίζεται η διεξαγωγή διαγωνισμού, ύψους 7,5 εκατ. ευρώ, με τον οποίο θα προβλέπονται:
• Αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης σε όλον τον ΒΟΑΚ.
• Εκπόνηση νέας κυκλοφοριακής μελέτης επί του ΒΟΑΚ, η οποία θα λάβει υπόψη τους κυκλοφοριακούς φόρτους, τα στατιστικά ατυχημάτων κ.λπ.
• Θέση σε προτεραιότητα των παρεμβάσεων στα επιμέρους τμήματα του ΒΟΑΚ, βάσει των αποτελεσμάτων της συγκεκριμένης μελέτης.
• Εξέταση των εναλλακτικών λύσεων χρηματοδότησης για την υλοποίηση του συνόλου του ΒΟΑΚ.
• Εκπόνηση των βασικών μελετών για το σύνολο του ΒΟΑΚ, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αδειοδότηση για τη δημοπράτηση των έργων.
Οσο για τα νέα έργα στον άξονα, ο κ. Χρυσοχοΐδης ανέφερε ότι ανάλογα με τη διαθεσιμότητα πόρων στο ΣΕΣ 2014-2020, θα επιδιωχθεί η χρηματοδότηση των πιο ώριμων έργων στο δεύτερο μισό της νέας προγραμματικής περιόδου.
«Το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση, είτε ο δρόμος κατασκευαστεί ως κλασικό δημόσιο έργο είτε με σύμβαση παραχώρησης, είναι να υπάρχουν ώριμες μελέτες», λέει στην «Κ» ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης, Λευτέρης Κοπάσης. «Προσωπικά δεν είμαι αρνητικός σε ένα σενάριο παραχώρησης. Πρέπει όμως να συνυπολογίσει κανείς τα πραγματικά δεδομένα του κόστους των μετακινήσεων στο νησί, καθώς ενδέχεται να μην είναι εφικτό».
Αμεσες παρεμβάσεις
Πρώτα, πάντως, όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να γίνουν παρεμβάσεις στον άξονα, που να μειώσουν την επικινδυνότητά του και τα θανατηφόρα τροχαία. «Μπορούμε να αντιστρέψουμε την κατάσταση με παρεμβάσεις, όχι απαραίτητα υψηλού κόστους», λέει ο διευθύνων σύμβουλος του Οργανισμού Ανάπτυξης Κρήτης. «Παράλληλα πρέπει να επενδύσουμε στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση του κοινού για θέματα οδικής ασφάλειας, γιατί οι όποιες παρεμβάσεις και τα έργα θέλουν χρόνο μέχρι να ολοκληρωθούν. Τέλος, πρέπει η περιφέρεια να χρηματοδοτηθεί με περισσότερους πόρους για τη συντήρηση, προκειμένου να σταματήσει να υπάρχει αυτή η αίσθηση εγκατάλειψης του οδικού άξονα. Σε κάθε περίπτωση, όσοι πόροι επενδυθούν στον ΒΟΑΚ εκτιμώ ότι θα επιστρέψουν στο πολλαπλάσιο από την ανάπτυξη της Κρήτης».
Μελέτη χωρίς τοπικιστικά κριτήρια
Η ανάγκη εκπόνησης μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής μελέτης για τις ανάγκες και τον τρόπο ανάπτυξης του ΒΟΑΚ έχει επισημανθεί εδώ και πολλά χρόνια στην Πολιτεία από τα τμήματα του ΤΕΕ στην Κρήτη, τα επιμελητήρια, τους τεχνικούς, τουριστικούς και κοινωνικούς φορείς του νησιού. Οπως εκτιμά στο υπόμνημα που έχει καταθέσει στο υπουργείο Υποδομών ο Οργανισμός Ανάπτυξης Κρήτης, πρέπει να υπάρξει μια μελέτη η οποία θα προσδιορίσει τη ζώνη διέλευσης του άξονα σε όλο το μήκος του, ώστε οι μελέτες που ανατίθενται να μην είναι αποσπασματικές. Επιπλέον, μια στρατηγική μελέτη για τον ΒΟΑΚ θα ιεραρχήσει τη σκοπιμότητα και την αναγκαιότητα κατασκευής των επιμέρους τμημάτων όχι με τοπικιστικά κριτήρια, αλλά με βάση αντικειμενικές παραμέτρους όπως ο εκτιμώμενος κυκλοφοριακός φόρτος, το περιφερειακό χωροταξικό σχέδιο του νησιού κ.λπ. Επίσης, θα προσδιορίσει με ρεαλισμό και με βάση τα σημερινά δεδομένα το κόστος. Και έτσι θα μπορεί να εξετάσει οικονομοτεχνικά τη δυνατότητα κατασκευής ενός ολοκληρωμένου τμήματος με τη μέθοδο της σύμβασης παραχώρησης ή άλλες μεθόδους χρηματοδότησης.