Του Νικόλα Λεοντόπουλου | Η Γενική Γραμματέας Εσόδων, δηλαδή ο υπ. αριθμ. 1 αρμόδιος στη χώρα για την είσπραξη φόρων, ήταν ανώτατο στέλεχος στην PwC στα 4 χρόνια που αυτή έστηνε σχήματα φοροαποφυγής για τις μεγαλύτερες ελληνικές πολυεθνικές. Για τη θέση της Γ.Γ. την πρότεινε ο υπουργός Οικονομικών, ο πρώην εργοδότης του οποίου επίσης εμπλέκεται στα LuxLeaks. Και αυτό δεν είναι παρά η άκρη του μίτου της διαπλοκής μεταξύ PwC και δημοσίου
Σε έναν κόσμο λογικής, οι αποκαλύψεις του ICIJ σχετικά με τα LuxLeaks, και η συμμετοχή σε αυτά ελληνικών εταιρειών, θα οδηγούσε τις ελληνικές αρχές σε επείγουσα δράση εναντίον του «κυκλώματος»: εναντίον των εμπλεκόμενων εταιρειών αλλά και εναντίον της PwC, της εταιρείας δηλαδή που έστησε όλο αυτό το σύστημα.
Σε αυτόν τον κόσμο, ο Γενικός Γραμματέας Εσόδων, ο άνθρωπος που νυχθημερόν ασχολείται με τη συλλογή εσόδων, θα ήταν τώρα (ή πιο σωστά από καιρό) επί ποδός πολέμου κατά της PwC.
Ας μεταβούμε λοιπόν νοερά στο αρχηγείο αυτού του πολέμου. Εκεί, στην οδό Καραγεώργη Σερβίας 8, συναντούμε την Κατερίνα Σαββαΐδου, ετών 41. Ανέλαβε το πόστο του γενικού γραμματέα Δημοσίων Εσόδων τον Ιούνιο του 2014.
Η κ. Σαββαΐδου μονομιάς έκανε σαφές πως προτεραιότητά της είναι η πάταξη της φοροαποφυγής: «Να μην επιτρέψεις στον άλλον να φθάσει στο σημείο να φοροδιαφύγει. Αυτό το επιτυγχάνεις μόνο εφόσον κλείσεις όλα τα “παράθυρα” της φοροαποφυγής», επεσήμανε σε στενούς της συνεργάτες, σύμφωνα με Το Βήμα. Πρόκειται για δήλωση με υψηλή αίσθηση της ειρωνίας καθώς προερχόταν από μια ειδικό της… φοροαποφυγής.
Μέχρι τον Ιούνιο του 2014, η κ. Σαββαΐδου ήταν ανώτατο στέλεχος στην PriceWaterhouseCooopers(PwC), μία από τις λεγόμενες Big Four, τις μεγάλες ελεγκτικές εταιρείες του κόσμου. Στην υπόθεση των LuxLeaks, η PwC είναι η πραγματική πρωταγωνίστρια: Η εταιρεία που έστησε για περισσότερες από 340 πολυθενικές ένα σοφιστικέ μηχανισμό φοροαποφυγής σε συνεργασία με τις αρχές του Λουξεμβούργου. Ανάμεσα τους και 9 εταιρείες που σχετίζονται με την Ελλάδα…
Είναι δυνατόν ο Tax Senior Manager της PwC να μη γνώριζε τι έκανε η PwC;
Όχι μόνον η προϋπηρεσία της κ. Σαββαΐδου στην PwC δεν αποτελεί μυστικό αλλά το ΥπΟικ στην ανακοίνωση επιλογής της είχε φροντίσει να τονίσει πως η νέα Γ.Γ. ήταν «Senior Manager στην εταιρία “PwC-Ελλάς”, επικεφαλής μιας ομάδας περίπου 100 δικηγόρων και φοροτεχνικών συμβούλων». Ήταν «επίσης, Knowledge Manager όλης της εταιρείας, που στελεχώνεται από περίπου 900 υπαλλήλους».
Σύμφωνα με το Ελληνοαμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο, η κ. Σαββαΐδου, ως Tax Senior Manager της PwC είναι (ακόμα;) μέλος της Επιτροπής Φορολογίας του επιμελητηρίου, μιας επιτροπής της οποίας η αποστολή ρητώς «δεν παραβλέπει τις ευκαιρίες για σύννομη φορολογική ελάφρυνση». Τον ίδιο ακριβώς όρο («tax saving») χρησιμοποιεί το ICIJ στη σύνοψη των ευρημάτων του (key findings) για να περιγράψει τo σκοπό των συμφωνιών στο Λουξεμβούργο.
(Δύο μέρες πριν τη δημοσιοποίηση των LuxLeaks, οργανώθηκε το 6ο Tax Forum στη Θεσσαλονίκη με σπόνσορες ανάμεσα σε άλλους την PwC. Κεντρικοί ομιλητές ήταν δύο: η Κατερίνα Σαββαίδου, πρώην PwC / πλέον Γ.Γ. Εσόδων. Και ο Γιώργος Μαυραγάνης, πρώην KPMG / πλέον υφυπουργός Οικονομικών.)
Και όμως, παρόλο που η κ. Σαββαΐδου ήταν Tax Senior Manager στην PwC, η ελληνική κυβέρνηση την είχε διορίσει ήδη από τον Ιούλιο του 2013 (βλ. ΦΕΚ παραπλεύρως) σε επιτροπή του Υπουργείου Οικονομκών ενώ (όπως θα δούμε παρακάτω) ταυτόχρονα με τη θέση της στην PwC έκανε δηλώσεις σε διεθνή μέσα ως «σύμβουλος της κυβέρνησης».
Από το προσωπικό της LinkedIn προκύπτει ότι έμεινε στην PwC από τον Ιανουάριο του 2010 ως τον Ιούνιο του 2014, περίοδος που εν μέρει συμπίπτει με την περίοδο των LuxLeaks. Για παράδειγμα, δύο από τα tax rulings που επιτρέπουν, κατά το ICIJ, σε ελληνικές εταιρείες να κάνουν φοροαποφυγή στο Λουξεμβούργο (ένα ruling για το EFG Group του Ομίλου Λάτση, και ένα για τη Wind Hellas) έχουν ημερομηνία Φεβρουαρίου και Μαρτίου 2010 αντίστοιχα, αφού δηλαδή η κ. Σαββαΐδου έχει αναλάβει ως senior manager στην PwC.
Σε κάθε όμως περίπτωση, η κ. Σαββαΐδου ήταν ενεργός μάνατζερ στην PwC όταν όλα αυτά τα σχήματα φοροαποφυγής ήταν σε ισχύ: δηλαδή από το 2010 ως το 2014.
Και το ΦΕΚ στο οποίο αναφερθήκαμε πιο πάνω, με το οποίο διορίστηκε το 2013 στην επιτροπή του ΥπΟικ (ενώ συνέχισε να εργάζεται στην PwC) ανέφερε ρητά πως “ε) Κατά την έναρξη κάθε συνεδρίασης κάθε µέλος του Γνωµοδοτικού Συµβουλίου οφείλει να δηλώνει ενδεχόµενη σύγκρουση συµφερόντων.”
Το ερώτημα που τίθεται είναι φυσικά το ακόλουθο: Είναι δυνατόν ένας «tax senior manager», ένας «knowledge manager», επικεφαλής του νομικού – φοροτεχνικού τμήματος της εταιρείας, να μην έχει γνώση του συστήματος φοροαποαφυγής που η εταιρεία του κατ’εξακολούθηση έστηνε για λογαριασμό σειράς επιχειρήσεων;
Θα μπορούσε να αντιτάξει κανείς ότι αυτές οι εννιά επιχειρήσεις έχουν την έδρα τους στο Λουξεμβούργο, συνεπώς τα σχήματα φοροαποφυγής θα τα αναλάμβανε η PwC Λουξεμβούργου. Αυτό όμως δύσκολα θα μπορούσε να συμβεί χωρίς τη γνώση και τη συμμετοχή της ελληνικής PwC αφού στη μεγάλη τους πλειοψηφία τα tax rulings αφορούν τις προσπάθειες των εταιρειών να μην πληρώσουν φόρους στη χώρα μας για λεφτά που έβγαλαν στην Ελλάδα. Επιπροσθέτως, πολλές από τις φορολογικές συμφωνίες αφορούν επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Ελλάδα. Πώς είναι δυνατόν η ελληνική PwC να μη γνώριζε;
Coca-Cola & EFG: Δύο κραυγαλέες περιπτώσεις ασυμβίβαστου για την PwC
Το έργο των accounting firms μπορεί σε γενικές γραμμές να διαιρεθεί σε δύο δραστηριότητες, αντιφατικές η μία προς την άλλη: αφενός να ελέγχουν τα βιβλία των πελατών τους (ως ελεγκτικές εταιρείες). Από την άλλη, όπως και οι ίδιες παραδέχονται, να βοηθούν τους πελάτες τους να πληρώνουν λιγότερους φόρους. Το αν αυτό εκτός από ανήθικο είναι και παράνομο είναι άλλη ιστορία. Οι ίδιες οι ελεγκτικές εταιρείες επιχειρηματολογούν ότι είναι νόμιμο, και όμως, σύμφωνα όμως με στατιστικές (πηγή: συνεδριάσεις Επιτροπής Δημόσιων Λογαριασμών, Βουλή των Κοινοτήτων, pdf), οι φορολογικές λύσεις που προσφέρουν, οσάκις προσβληθούν σε δικαστήριο, κρίνονται παράνομες σε ποσοστό από 50% ως 75%! Aν διαβάζετε αυτή τη γραμμή κάποιος έχει αντιγράψει το κείμενο χωρίς την άδειά μας
Ο στοιχειώδης κανόνας αποφυγής σύγκρουσης συμφερόντων είναι η εταιρεία λογιστών να μην μπλέκει την ελεγκτική δουλειά με την παροχή συμβουλών φοροαποφυγής. Μπορεί δηλαδή να κάνει το ένα (έλεγχο βιβλίων) ή το άλλο (παροχή συμβουλών) με έναν πελάτη αλλά όχι και τα δύο μαζί.
Μια απλή διασταύρωση όμως των εταιρειών που έλεγχε η PwC και των tax rulings του Λουξεμβούργου δείχνει ότι τελικά έκανε και τα δύο μαζί.
Έτσι η PwC για τις χρονιές 2009 και 2010, σύμφωνα με τα LuxLeaks, πετυχαίνει tax rulings στο Λουξεμβούργο για λογαριασμό του EFG Group (Όμιλος Λάτση) και της Coca-Cola SBC (Όμιλος Δαυίδ-Λεβέντη).
Ταυτόχρονα, σύμφωνα με τις Εκθέσεις Διαφάνειας για τις χρονιές 2009 και 2010, η PwC «ορίσθηκε ως νόμιμος ελεγκτής για τη διενέργεια υποχρεωτικών ελέγχων των ετησίων οικονομικών καταστάσεων» τόσο για την Coca-Cola SBC όσο και για την Eurobank, τη θυγατρική (εκείνη την εποχή) του EFG Group.
Για πολλά χρόνια, οι Big Four αντιστέκονταν στην ποινικοποίηση της σύγκρουσης συμφερόντων. Τελικά το σκάνδαλο της Enron οδήγησε το 2002 στο διάσημο νόμο Sarbanes–Oxley Act (ή SOX από τα αρχικά των δύο αμερικανών πολιτικών που τον νομοθέτησαν, του Ελληνοαμερικανού γερουσιαστή Paul Sarbanes και του βουλευτή Michael G. Oxley) με τον οποίο οριοθετήθηκαν οι περιπτώσεις σύγκρουσης συμφερόντων στις ΗΠΑ. Αλλά όχι στην Ευρώπη όπου μόνο μετά το 2011 πάρθηκαν ανάλογες πρωτοβουλίες από την Κομισιόν και τον Επίτροπο Μισέλ Μπαρνιέ. Το τελικό πλαίσιο θέτει για πρώτη φορά κανόνες μετά όμως από σημαντικές υποχωρήσεις σχετικά με το αρχικό σχέδιο Μπαρνιέ…
Πρόσβαση στα πιο μύχια μυστικά
Η τοποθέτηση της κ. Σαββαΐδου προκαλεί τέλος ένα δύσκολο ερώτημα – δύσκολο όχι μόνο να απαντηθεί αλλά ακόμα και να διατυπωθεί: Από την πιο σημαντική θέση διοίκησης του ελληνικού φοροεισπρακτικού μηχανισμού έχει πρόσβαση στα πιο μύχια κρατικά μυστικά. Πόσο συμβατή είναι αυτή η επιλογή με ένα πρόσωπο που μέχρι πρότινος εργαζόταν ως μάνατζερ για μια εταιρεία με ευθέως ανταγωνιστικά προς το ελληνικό δημόσιο συμφέροντα;
Αντί για τέτοιου είδους ερωτήσεις, τα ελληνικά ΜΜΕ παρείχαν κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την κ. Σαββαΐδου από ανώνυμες πηγές εντός του ΥπΟικ, όπως η ακόλουθη: «Τις περισσότερες φορές δεν έφευγε ούτε για φαγητό το μεσημέρι, αλλά έτρωγε την σαλάτα της με βιολογικά προϊόντα, που είναι αδυναμία της στο γραφείο, προσέχοντας πάντα να μην λερώσει τα απλωμένα χαρτιά».
Και όμως ένα απλό γκουγκλάρισμα για το ποιόν της PwC θα αρκούσε. Ας σταθούμε σε ένα μόνο περιστατικό. Βουλευτές του βρετανικού κοινοβουλίου ανακάλυψαν το 2013 πως η εταιρεία είχε στήσει ένα υπερεθνικό σύστημα με επτά (7) επίπεδα ώστε το πιο ακριβό συγκρότημα γραφείων στο Λονδίνο, αξίας 600 εκατ. λιρών (κοντά στο 1 δισ. ευρώ), να μην πληρώνει φόρους από ενοίκια.
Η ροή του χρήματος περνούσε από τους συνήθεις κόμβους, δηλαδή χώρες με ντοκτορά στη φορολογική διαφθορά. Όχι, κακώς πήγε το μυαλό σας στα PIGS, Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα, Ισπανία. Εδώ μιλάμε για επιστημονική διαφθορά και όχι για τις αποδείξεις που δεν κόβει ο υδραυλικός ή ο ιδιοκτήτης ταβέρνας. Οι κόμβοι που η PwC χρησιμοποίησε στην προσπάθειά της να κρύψει το χρήμα δεν ήταν στη Μύκονο, τη Νάπολη ή τη Βαρκελώνη αλλά στο Λουξεμβούργο, το Ντελαγουέρ (δηλαδή ΗΠΑ), το Τζέρσεϊ (δηλ. Βρετανία)…
Δύο υπουργοί και ένας τροϊκανός: Το φαν κλαμπ της Γενικής Γραμματέως
Τέτοιες υποθέσεις, για το τι πραγματικά κάνει η PwC και γενικότερα οι Big Four, υπάρχουν αμέτρητες. Δεν χρειαζόταν δηλαδή να περιμένει κανείς τα LuxLeaks. Και όμως, όταν ανακοινώθηκε η επιλογή της κ. Σαββαΐδου, αντί ενστάσεων, ακούστηκαν εγκώμια, εντός και εκτός Ελλάδας.
Τρεις ανώτατοι αξιωματούχοι ερίζουν για την πρόσληψη της. Όλοι τους, αν πιστέψουμε τα δημοσιεύματα εφημερίδων ήταν ενθουσιώδεις υποστηρικτές της:
Πρώτα απ’όλα αποτελούσε πρόταση του υπουργού Οικονομικών Γκίκα Χαρδούβελη, σύμφωνα με τοεπίσημο ανακοινωθέν του υπουργείου.
Επιπροσθέτως, στο Βήμα διαβάζουμε πως «κομβικό ρόλο στην επιλογή έπαιξε ο υφυπουργός Οικονομικών Γιώργος Μαυραγάνης», ο οποίος «είχε θητεύσει με επιτυχία στην KPMG», δηλαδή μία από τις υπόλοιπες Big Four. Με άλλα λόγια, στην Ελλάδα η μάχη κατά της φοροδιαφυγής είναι στα χέρια δύο πρώην στελεχών των εταιρειών με ειδικότητα τη… φοροαποφυγή.
Τέλος, η κ. Σαββαΐδου δεν θα ‘χε πάρει την θέση, αν δεν την είχε εγκρίνει ο Γενικός Επιθεωρητής του Υπουργείου Οικονομικών της… Γαλλίας, ο κ. Λε Πετίτ, ο οποίος σύμφωνα με το Πρώτο Θέμα, συμμετείχε στην 5μελή επιτροπή επιλογής και «πέρασε από κόσκινο» τους υποψηφίους. (Ωραία εθνική κυριαρχίαόπου τον Έλληνα γενικό γραμματέα Εσόδων εγκρίνει ένας… Γάλλος).
Το Bloomberg ψάχνει τη φοροδιαφυγή στα υπόγεια των μπαρ
Ήταν άνοιξη προς καλοκαίρι του 2014, η εποχή του success story, στο οποίο ατυχώς δεν προσέτρεξαν μόνον τα εγχώρια πρόθυμα ΜΜΕ αλλά και μερικά από τα εγκυρότερα μέσα διεθνώς. Το ελληνικό success story, η ανάκαμψη (rebound), η αναγέννηση (revival), σαν κάθε καλό δράμα με χάπι έντ, χρειαζόταν χαρακτήρες, ήρωες. Και τους βρήκε.
Κατά το πρακτορείο Bloomberg το νέο (θετικό) πρόσωπο της Ελλάδας είναι δύο γυναίκες, η Αικατερίνη Σαββαΐδου, νέα γενική γραμματέας Δημοσίων Εσόδων, και η Αναστασία Σακελλαρίου, πρόεδρος του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Μέσα στο καλοκαίρι το αμερικάνικο μέσο δημοσίευσε δύο προφίλ για τις δύο Ελληνίδες. (Και αν στην περίπτωση Σαββαΐδου, το πρακτορείο πέρασε στο ντούκου τη θητεία της στην PwC, στην περίπτωση της Σακελλαρίου θεώρησε τριτεύουσας σημασίας ότι η πρόεδρος του ΤΧΣ διώκεται για κακούργημα που σχετίζεται με την άσκηση των καθηκόντων της κατά την προηγούμενη θητεία της σε τράπεζα).
Το Bloomberg στο προφίλ της Σαββαΐδου αναφέρεται στην ιδιότητα της νέας Γ.Γ. Εσόδων ως πρώην μάνατζερ στην PwC αλλά δεν βρίσκει τίποτα το αμφιλεγόμενο σε αυτό. Δύο μήνες πριν, τον Απρίλιο του 2014 (πριν πάρει τη νέα της θέση), το Bloomberg είχε ξανά κομμάτι με αναφορά στη Σαββαΐδου. Το ρεπορτάζ είχε τίτλο (σε ελεύθερη μετάφραση) «Οι διώκτες της φοροδιαφυγής στην Ελλάδα στρέφουν την προσοχή τους στα υπόγεια των νυχτερινών κλαμπ» και εστίαζε στο «κορυφαίο» ζήτημα: αν οι μπάρμαν στα ποτάδικα της νύχτας κόβουν απόδειξη στους πελάτες τους και στη μάχη του ΥπΟικ να τους πιάσει στα πράσα.
Παρότι η Σαββαΐδου ήταν ακόμα ενεργός senior manager στην PwC, στο ρεπορτάζ έκανε δηλώσεις με το το καπέλο του «κυβερνητικού συμβούλου». (Δείτε παραπάνω, το ΦΕΚ του διορισμού της).
Οι ίδιοι δηλαδή παράγοντες (διεθνή ΜΜΕ και εκπρόσωποι των δανειστών) που επί χρόνια πυροβολούσαν τους Έλληνες για το ότι δεν πληρώνουν φόρους, τώρα έδωσαν το χρίσμα τους σε ένα ανώτατο στέλεχος πολυεθνικής που τα πηγαίνει περίφημα σε αυτό ακριβώς το σπορ.
Η διαπλοκή ελληνικού δημοσίου – PwC
Γνωρίζουμε τον αντίλογο που εκφράζεται από όσους υποστήριξαν την επιλογή Σαββαΐδου: Είναι σα να προσλάβεις ένα χάκερ. Η παρομοίωση θα ευσταθούσε μόνον αν αυτός που προσέλαβε τον χάκερ (το ΥπΟικ) αλλά και ο ίδιος ο χάκερ (Σαββαΐδου), αναγνώριζαν ότι ο προηγούμενος εργοδότης του χάκερ ήταν εγκληματικό στοιχείο. Δεν βλέπουμε καμιά τέτοια διάθεση… Τουναντίον, το ελληνικό κράτος σπεύδει σε κάθε ευκαιρία να διαπλακεί με τις ελεγκτικές εταιρείες, και με την PwC ιδιαιτέρως, σε σημείο που στην ουσία «ιδιωτικοποιεί» κομμάτια της δικής του αρμοδιότητας.
Το 2009, πριν καν την αρχή της κρίσης, διαβάζουμε πως το Υπουργείο Οικονομικών, θα ανέθετε στην PwC το κυνήγι των μικροοφειλετών, την ίδια ακριβώς εποχή που η εταιρεία υπέρβαλλε στις αρχές του Λουξεμβούργου πατέντες για τη φοροελάφρυνση των μεγαλο-πελατών της.
Το 2010, της ανατέθηκε (από κοινού με την KPMG) ο έλεγχος δαπανών του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους – μία ακόμα περίπτωση πρόσβασης σε νευραλγικό τομέα του δημοσίου.
Το 2011 ήταν σύμβουλος αποκρατικοποιήσεων για τις ΟΣΕ / ΤΡΕΝΟΣΕ.
Και πολύ πρόσφατα, τον Οκτώβριο του 2014, ο κ. Χαρδούβελης ανέθεσε στην PwC μελέτη για τον τρόπο εφαρμογής του αναβαλλόμενου φόρου των τραπεζών. Το έκανε σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των εφημερίδων, «παρακάμπτοντας πλήρως τις υπηρεσίες του υπουργείου» του. Ανέθεσε δηλαδή την επίλυση ενός ζητήματος δημοσίου συμφέροντος σε μια ιδιωτική εταιρεία η οποία εκ της φύσεως της διαπλέκεται με τις ελληνικές τράπεζες… Και αν κρίνουμε από το αποτέλεσμα, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα έχουν υποστηρίξει τόσο ο Γιάννης Βαρουφάκης εδώ όσο και η Wall Street Journal εδώ, οι τράπεζες έμειναν ενθουσιασμένες από τη λύση…
Και αυτά αφορούν μόνο τη διαπλοκή της PwC με το ελληνικό δημόσιο. Το μεγάλο θέμα όμως είναι η διαπλοκή της εταιρείας με το ευρύτερο σύστημα εξουσίας στην Ελλάδα. Αλλά γι αυτό θα μιλήσουμε αναλυτικότερα τις επόμενες μέρες…
Αντί επιλόγου: Ένα ερώτημα για τους Χαρδούβελη και Σαββαΐδου
Ο Γκίκας Χαρδούβελης πήγε στο υπουργείο Οικονομικών από τη Eurobank, όπου θήτευσε ως πολυετής και πολύτιμος συνεργάτης του Ομίλου Λάτση. (Για το σοβαρό πρόβλημα σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των δύο ιδιοτήτων, διαβάστε εδώ την ανάλυση του Γιάννη Βαρουφάκη). Ταυτόχρονα, στο δημόσιο μεταγράφηκε η κ. Σαββαΐδου με τον τρόπο που είδαμε, και με τη θερμή, όπως προείπαμε, σύσταση του κ. Χαρδούβελη.
Τώρα αποκαλύπτεται πως η πρώην εταιρεία της κ. Σαββαΐδου (πιθανώς με τη συμμετοχή της), εκπόνησε ένα σχήμα φοροαποφυγής με ωφελημένο τον πρώην εργοδότη του κ. Χαρδούβελη. Η επιχείρηση είχε πολλούς κερδισμένους και ένα μόνο θύμα, το ελληνικό δημόσιο, στο οποίο υπηρετούν πλέον οι κ.κ. Χαρδούβελης και Σαββαΐδου. Ερώτηση αφελής: Δεν υπάρχει ηθικό και πολιτικό θέμα και για τους δύο;
Σκίτσο: Ράνια Παπαδοπούλου
