Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης, Νέα Υόρκη | Αίθουσα 172
29 Ιανουαρίου – 23 Ιουνίου 2013
Του Γιάννη Τζωρτζακάκη
Μπορεί να στηθεί μια μεγάλη έκθεση – σχεδόν μπλοκμπάστερ – γύρω από ένα και μόνο αντικείμενο; Και βέβαια μπορεί ! Και με μεγάλη επιτυχία ! Το θέμα μάλιστα στην προκειμένη περίπτωση δεν ξέω αν βοηθάει και πολύ, από τη άποψη πως ο Έρωτας… θέλει τουλάχιστον δυο. Η έκθεση παρουσιάζει το άγαλμα του Κοιμώμενου Έρωτα που ανήκει στη συλλογή του Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη – την ιστορία του ίδιου αντικειμένου αλλά και τις ιστορίες του Έρωτα.
Ο Έρωτας, ο Έλληνας θεός του έρωτα, ήταν ικανός να νικήσει και να παρασύρει σε άγνωστα μονοπάτια της σκέψης και της λογικής τα μυαλά των ανθρώπων αλλά και των ίδιων των θεών. Σύμφωνα με πρώιμους μύθους, η Γαία (η θεά της γης) και ο Έρωτας ήταν η πηγή και η αρχή των πάντων. Λογοτεχνικές πηγές και αναφορές του έκτου και πέμπτου αιώνα προ Χριστού συχνά απεικονίζουν τον Έρωτα ως σκληρό, ανελέητο και ιδιότροπο πλάσμα που το μόνο με το οποίο ασχολείται είναι να κάνει θεούς και ανθρώπους να καίγονται από τα πάθη. Στην κλασική εποχή και τέχνη, συχνά, παρουσιάζεται ως ένας όμορφος και φτερωτός νέος. Κατά την ελληνιστική, δε, περίοδο (323–31 πΧ) μια καινούργια εικόνα εμφανίζεται, αυτή του θεού ως ένα μωρό παιδί. Αυτή η εικονογραφία είναι αυτή που συνδέθηκε με τον μύθο, που μας εξιστορεί ότι ο Έρωτας είναι ο γιος της θεάς Αφροδίτης, καρπός του «έρωτα» της με τον Άρη, θεό του πολέμου. Η πιο ανατρεπτική και συνάμα δημοφιλής όμως αναπαράσταση του Έρωτα κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο είναι αυτή του κοιμώμενου Έρωτα.
Το άγαλμα του Κοιμώμενου Έρωτα που ανήκει στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης, Νέα Υόρκη είναι ένα από τα καλύτερα σωζόμενα παραδείγματα αυτής της εικονογραφίας. Ωστόσο, το πρόβλημα που εμφανίζεται στο μουσείο είναι πως οι μελετητές αναρωτώνται αν είναι αυθεντικό ελληνιστικό ή κάποιο πολύ προσεγμένο ρωμαϊκό αντίγραφο της Αυτοκρατορικής εποχής, από την οποία εποχή έχουμε χιλιάδες δείγματα και παραλλαγές και αντίγραφα αυτού του τύπου του Έρωτα. Το γιατί τώρα ο τύπος, και το ίδιο το θέμα, του Έρωτα ήταν «δημοφιλές» σε αυτές τις δύο προηγούμενες εποχές, είναι δύο διαφορετικά ερωτήματα που ενδέχεται να απαντηθούν σε μελλοντικές εκθέσεις στο ίδιο, ή σε κάποιο άλλο, μουσείο.
Ο τύπος του Κοιμώμενου Έρωτα αυτός ήταν ακόμα και από τα πρώτα παραδείγματα αρχαίας γλυπτικής που «ανακαλύφθηκε» και εκτιμήθηκε «δεόντως» κατά την Αναγέννηση. Ο Τζόρτζο Βαζάρι στο βιβλίο του, Οι βίοι των πλέον εξαίρετων ζωγράφων, γλυπτών και αρχιτεκτόνων (1550, 1568), μας αφηγείται ότι ένας επιφανής έμπορος τέχνης συμβούλεψε τον Μιχαήλ Άγγελο ότι αν ήθελε να πουλήσει το άγαλμα αυτό (της ίδιας θεματικής με αυτό της έκθεσης) θα έπρεπε πρώτα να το θάψει στη γη και έπειτα να το παρουσιάσει στους πρόθυμους αγοραστές ως «αρχαίο» όπως «δεν θα το αγόραζε κανείς ως καινούργιο».
Η έκθεση στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης της Νέας Υόρκης παρουσιάζει τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης μελέτης, χρησιμοποιώντας επιστημονικές και τεχνικές αναλύσεις σε συνδυασμό με τις έρευνες των ιστορικών τέχνης. Η, τεχνική στην ουσία, μελέτη αυτή υποστηρίζει ότι το άγαλμα πράγματι είναι «αυθεντικό» ελληνιστικό, που όμως είχε υποστεί «αποκαταστάσεις» κατά την ρωμαϊκή Αυτοκρατορική εποχή… Τα σχόλια δικά σας.