Η αποστέρηση του νομικού δικαιώματος του Δ. Κουφοντίνα τεκμηριώνεται μέσα από τη μη επίδοση του εγγράφου της Γ.Γ Αντεγκληματικής Πολιτικής προς την υπεράσπισή του. Η χρονική σειρά των γεγονότων.
Την Κυριακή 28 Φεβρουαρίου συμπληρώθηκαν 52 ημέρες απεργίας πείνας για τον Δημήτρη Κουφοντίνα, με την κατάσταση της υγείας του να είναι πλέον σε κρίσιμη καμπή. Ο ίδιος βρίσκεται και σε απεργία δίψας από τις 22 Φεβρουαρίου ενώ στις 16 Φεβρουαρίου εισήχθη σε ΜΕΘ.
Ο καταδικασμένος για τα εγκλήματά του και τη συμμετοχή στη “17 Νοέμβρη”, Κουφοντίνας, αξιώνει την επιστροφή του στις φυλακές Κορυδαλλού, αφού κατόπιν νομοθετικής πρωτοβουλίας της κυβέρνησης του απαγορεύτηκε η έκτιση της ποινής του στις αγροτικές φυλακές της Κασσαβέτειας Βόλου, ενώ είχε μεταφερθεί στις φυλακές Δομοκού.
Το ζήτημα άνοιξε μετά την ψήφιση του νόμου 4760/2020 του περασμένου Δεκεμβρίου από την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. Στην παράγραφο 1 του άρθρου 3 διατυπώνεται το εξής: “Απαγορεύεται η μεταγωγή ή η παραμονή σε αγροτικές φυλακές και στην Κ.Α.Υ.Φ. (Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών) σε όσους κρατούμενους έχουν καταδικασθεί για εγκλήματα τρομοκρατίας”. Προβλέπεται ακόμη πως όποιος κρατούμενος πάψει να πληροί τις προϋποθέσεις παραμονής σε αγροτική φυλακή, “επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη”.
Έτσι, στη βάση αυτή, ο Δ. Κουφοντίνας ζήτησε τη μεταγωγή του από τις φυλακές Δομοκού, εκεί που ήταν αρχικά, δηλαδή στον Κορυδαλλό.
Η Γ.Γ Αντεγκληματικής Πολιτικής αρνήθηκε να ικανοποιήσει το αίτημα αυτό, στη λογική ότι οι φυλακές Κορυδαλλού δεν είναι πλέον φυλακές καταδίκων, αλλά φυλακές υποδίκων. Ακόμη, η Σοφία Νικολάου υποστήριξε πως της γνωστοποιήθηκε έγγραφο της διεύθυνσης του καταστήματος κράτησης Κορυδαλλού στο οποίο ο διευθυντής των φυλακών δηλώνει ότι δεν μπορεί να παραλάβει τον Κουφοντίνα κι έναν ακόμη κρατούμενο που ήταν στην Κασσαβέτεια, λόγω της έξαρσης της πανδημίας.
Σε επιστολή που έστειλε στη συνήγορο του Δημήτρη Κουφοντίνα στις 31 Δεκεμβρίου 2020, η Γ.Γ Αντεγκληματικής Πολιτικής αναφέρει ότι “η Κεντρική Επιτροπή Μεταγωγών, μεταξύ άλλων, αποφάσισε και την επαναμεταγωγή κρατουμένων από το Ε.Α.Κ.Κ.Ν. Κασσαβετείας στα Καταστήματα Κράτησης από τα οποία είχαν αρχικά μεταχθεί. Ο αιτών και άλλοι κρατούμενοι, οι οποίοι είχαν μεταχθεί από το Κατάστημα Κράτησης Κορυδαλλού, επαναμετήχθησαν σε αυτό”.
Η υπεράσπιση Κουφοντίνα ωστόσο, δηλώνει πως ο κρατούμενος δεν πέρασε από τον Κορυδαλλό πριν τη μεταγωγή του στο Δομοκό, ενώ τα αποδεικτικά έγγραφα δεν επιδόθηκαν ποτέ στους δικηγόρους του ισοβίτη. Ο Δημήτρης Κουφοντίνας μετήχθη από την Κασσαβέτεια απ’ ευθείας στον Δομοκό στις 21 Δεκέμβρη του 2020.
Η κ. Νικολάου, απαντώντας σχετικά με το αίτημα, αναφέρει πως “φωτοαντίγραφα των ως άνω σχετικών εγγράφων δε δύναται να χορηγηθούν διότι περιλαμβάνουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα άλλων κρατουμένων”. Ωστόσο, χωρίς τα αντίγραφα αυτά, η πλευρά του Κουφοντίνα δεν μπορεί αν ασκήσει έφεση στην απόφαση, ενάντια στην μεταφορά στις φυλακές Δομοκού.
Το επιχείρημα της ΓΓ αντεγκληματικής πολιτικής βασίζεται στο ότι η κοινοποίηση εγγράφων είναι αδύνατο να συμβεί λόγω προστασίας προσωπικών δεδομένων άλλων κρατουμένων, τα οποία όπως εύκολα μπορεί να καταλάβει κανείς, θα μπορούσαν να έχουν κρυφτεί.
Το παρακάτω έγγραφο επιδόθηκε στον Δ. Κουφοντίνα στις 7 Γενάρη και ακριβώς την επόμενη ημέρα ξεκίνησε απεργία πείνας.
Στις 20 Ιανουαρίου, ο Συνήγορος του Πολίτη με επιστολή του προς την κα. Νικολάου την κάλεσε να δώσει στον κρατούμενο τα αντίγραφα των εγγράφων της μεταγωγής του και ζήτησε από τα καταστήματα Κασσαβέτειας, Κορυδαλλού και Δομοκού να γνωστοποιήσουν τα στοιχεία που τυχόν έθεσαν υπόψη της διοίκησης, βάσει των οποίων έγινε η μεταγωγή του Δημήτρη Κουφοντίνα.
Το παραπάνω, δεν έγινε ποτέ.
Ο δε δικηγόρος Θανάσης Καμπαγιάννης, αναφέρει πως το επιχείρημα “ο Κορυδαλλός δεν είναι φυλακή καταδίκων αλλά υποδίκων είναι προφανώς αλυσιτελές. Ανεξαρτήτως του πώς χαρακτηρίζεται στον νόμο, ο Κορυδαλλός στεγάζει εκατοντάδες κατάδικους. Φαντάζομαι πόσο θα γελάνε οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι στις Γυναικείες Φυλακές, όταν θα ακούνε αυτό το επιχείρημα, τη στιγμή που στο υπόγειο των συγκεκριμένων φυλακών υπάρχει ειδική αντιτρομοκρατική πτέρυγα καταδίκων. Σέβομαι απόλυτα τη βούληση του κρατούμενου και της συνηγόρου του να μην βγαίνουν ανοιχτά και να φωνάζουν αυτές τις αυτονόητες αλήθειες, από φόβο μήπως πλήξουν δικαιώματα άλλων κρατουμένων. Αλλά πλέον είμαστε στο μη παρέκει.
Αφετέρου, το επιχείρημα “ο κρατούμενος εκβιάζει, δεν είναι η απεργία πείνας ένδικο μέσο” είναι καφκικό. Η ΓΓ Αντ. Πολιτικής δεν δίνει την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών στον κρατούμενο για να μάθει το σκεπτικό της και να την προσβάλει, ισχυριζόμενη “λόγους προσωπικών δεδομένων” άλλων κρατουμένων! Λες και δεν μπορεί να υπάρξει ανωνυμοποίηση εγγράφου… Στην πραγματικότητα, ο κρατούμενος στερείται των νομίμων ενδίκων μέσων του: αυτό είπε και ο Συνήγορος του Πολίτη στην παρέμβασή του. Και αυτός είναι και ο λόγος που η απεργία πείνας έγινε μονόδρομος. Αλλά επαναλαμβάνω: όλα αυτά είναι πίσω μας. Τα γράφω απλώς, γιατί βλέπω να επαναλαμβάνονται στον δημόσιο διάλογο. Είμαστε στη φάση που η επίκληση (πρέπει να) γίνεται αποκλειστικά στη διάσωση της ανθρώπινης ζωής”.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, από τους 1.315 κρατουμένους στον Κορυδαλλό, οι 500 είναι ακόμα και σήμερα κατάδικοι, αν και, σύμφωνα με τη διοίκηση της φυλακής, τον τελευταίο χρόνο γίνεται προσπάθεια να μην μεταφέρονται πλέον εκεί.
Η εξήγηση του δικηγόρου Θέμη Σοφού
Το μέλος του Δ.Σ. του ΔΣΑ με αναλυτικό άρθρο του που δημοσιεύεται στο dikastiko.gr, κάνει έκκληση στην κυβέρνηση να πρυτανεύσει το κράτος δικαίου στην περίπτωση του απεργού πείνας. Ο γνωστός δικηγόρος, που υποστηρίχτηκε στις εκλογές από τη Νέα Δημοκρατία, αναφέρεται αναλυτικά στα άρθρα του Σωφρονιστικού Κώδικα, που αφορούν την υπόθεση του Δημήτρη Κουφοντίνα.
Όπως εξηγεί, μεταξύ άλλων:
“Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρ. 72 του Σωφρ.Κ., η μεταγωγή κρατουμένων παραγγέλλεται για λόγους προσωπικούς, οικογενειακούς, εκπαιδευτικούς και για τοποθέτηση σε εργασία, για λόγους υγείας, για λόγους δικονομικούς ή συναφείς και για λόγους που σχετίζονται με την ομαλή λειτουργία του καταστήματος κράτησης.
Με το άρ. 41 του Ν. 4356/2015 ορίστηκε ότι στα αγροτικά καταστήματα κράτησης και την Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (Κ.Α.Υ.Φ.) δύνανται να μετάγονται κατάδικοι κρατούμενοι, ικανοί για εργασία, ανεξαρτήτως αδικήματος, με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, μετά από πρόταση του Συμβουλίου Φυλακής και εφόσον: (α) Έχουν καταδικαστεί σε ποινή ή συνολικές ποινές φυλάκισης ή κάθειρξης μέχρι δέκα (10) έτη, (β) Έχουν καταδικαστεί σε ποινή ή συνολικές ποινές φυλάκισης ή κάθειρξης άνω των δέκα (10) ετών, έχουν εκτίσει πραγματικά το ένα πέμπτο (1/5) της ποινής τους και τους έχει χορηγηθεί τουλάχιστον μία (1) τακτική άδεια τους όρους της οποίας έχουν τηρήσει, (γ) Έχουν καταδικαστεί σε ποινή ισόβιας κάθειρξης, έχουν εκτίσει πραγματικά οκτώ (8) έτη και τους έχει χορηγηθεί τουλάχιστον μία (1) άδεια τους όρους της οποίας έχουν τηρήσει.
Με το άρ. 3 του Ν. 4760/11-12-2020 τροποποιήθηκε η ανωτέρω ρύθμιση και στα αγροτικά καταστήματα κράτησης και την Κεντρική Αποθήκη Υλικού Φυλακών (Κ.Α.Υ.Φ.) δύνανται να μετάγονται κατάδικοι κρατούμενοι, ικανοί για εργασία, ανεξαρτήτως αδικήματος, με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής Μεταγωγών, μετά από πρόταση του Συμβουλίου Φυλακής, εφόσον τους έχει χορηγηθεί τακτική άδεια τουλάχιστον μια (1) φορά, έχουν τηρήσει τους όρους της άδειας και υπό τις εξής προϋποθέσεις: α) έχουν ποινή ή συνολικές ποινές φυλάκισης μέχρι πέντε (5) έτη και έχουν εκτίσει πραγματικά το ένα δέκατο (1/10) της ποινής τους ή β) έχουν ποινή κάθειρξης ή συνολικές ποινές φυλάκισης μέχρι (10) έτη και έχουν εκτίσει πραγματικά το ένα πέμπτο (1/5) της ποινής τους ή γ) έχουν ποινές άνω των δέκα (10) ετών συνολικά και έχουν εκτίσει πραγματικά τα τρία δέκατα (3/10) της ποινής τους ή δ) έχουν ποινή ισόβιας κάθειρξης και έχουν εκτίσει πραγματικά δέκα (10) έτη.
Με την ίδια διάταξη ορίζεται ρητώς ότι απαγορεύεται η μεταγωγή ή η παραμονή σε αγροτικές φυλακές και στην Κ.Α.Υ.Φ. σε όσους κρατούμενους έχουν καταδικασθεί για εγκλήματα τρομοκρατίας, όπως επίσης σε κρατούμενους που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή έχει εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή έχουν υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή εάν εκκρεμεί σε βάρος τους ποινική διαδικασία για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα.
Κρατούμενος ο οποίος από τον χρόνο μετάβασής του σε αγροτικές φυλακές ή στην Κ.Α.Υ.Φ. απωλέσει τις προϋποθέσεις χορήγησης άδειας ή εκλείψει ο λόγος χορήγησής της ή υποπέσει σε πειθαρχικό παράπτωμα ή ασκηθεί σε βάρος του ποινική δίωξη για αξιόποινη πράξη σε βαθμό πλημμελήματος που ενέχει πράξεις βίας ή απειλής βίας κατά προσώπων και πραγμάτων ή κακουργήματος ή διαδικασία εκτέλεσης ευρωπαϊκού εντάλματος σύλληψης ή έκδοσης σε τρίτη χώρα, επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η νομοθεσία σχετικά με την μεταγωγή κρατουμένου έχει έντονο πολιτικό χαρακτήρα και συνοδεύεται κατά λογική αναγκαιότητα από τις εκάστοτε αντιλήψεις της εκτελεστικής εξουσίας…
…Στο δημόσιο διάλογο για το αίτημα του Δ. Κουφοντίνα έχει γίνει λόγος για «καθαρή υπόθεση» (βλ. Καμπαγιάννη, efsyn, 16.02.2021, άρθρο στο οποίο φιλοξενείται η προδήλως εσφαλμένη και εγκληματοπροληπτικά ακατέργαστη άποψη ότι «η δημοκρατία δικαιώνει αναδρομικά τη βίαιη δράση») ή για «ειδική μεταχείριση» (βλ. Λαλιούτη, protagon, 21.02.201) κ.α.
Το ερώτημα που τίθεται εν προκειμένω έχει τις εξής βασικές εκφάνσεις: Αφενός μεν τίθεται το νομικό ερώτημα, εάν αποσκοπεί σε κάποιον σκοπό σωφρονισμού η εν λόγω απαγόρευση κράτησης σε αγροτική φυλακή, και πέραν της ξεκάθαρης διατύπωσης του Σωφρονιστικού Κώδικα, ότι επαναμετάγεται στο κατάστημα κράτησης από το οποίο αρχικά μετήχθη ο κρατούμενος που δεν πληροί τις προϋποθέσεις.
Η θέση μας εν προκειμένω είναι ότι ο Δ. Κουφοντίνας παραπονείται βασίμως, διότι η παραμονή του στην αγροτική φυλακή θα εξυπηρετήσει το βασικό σκοπό της σωφρονιστικής, που είναι η ηθικοπνευματική του μεταβολή. Αντιθέτως η παλινδρομική κίνηση της μεταγωγής ενός κρατουμένου με βίαιη μεταβολή των συνθηκών κράτησης, όχι μόνον δεν εξυπηρετεί τους στόχους της σωφρονιστικής επιστήμης, αλλά δημιουργεί και στον πολίτη ένα «πήγαινε – έλα » στην κατανόησή του ως προς τη στάση της Πολιτείας, η οποία ανάλογα με το πολιτικό πρόσημο – προσανατολισμό της εκτελεστικής εξουσίας, απαντά αναλόγως. Αποτέλεσμα αυτής της παλινδρόμησης είναι η έλλειψη γνώσης και ενημέρωσης, ιδιαίτερα έλλειψη της κατανόησης του κοινωνικού συνόλου, γιατί και πώς πρέπει να αντιμετωπίζεται το έγκλημα. Το έλλειμμα είναι κυρίως εγκληματοπροληπτικά σημαντικό, καθώς δεν ενισχύει τις προϋποθέσεις της γενικής πρόληψης και κατανόησης από το κοινωνικό σύνολο, των στόχων της κοινωνικής επανένταξης. Και πάλι αποφεύγεται ο όρος «βελτίωση», λόγω του φρονηματικού στοιχείου της.
Επιπλέον, φαίνεται ότι η εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης έρχεται σε αντίθεση με τις αρχές της σωφρονιστικής επιστήμης, καθώς στην περίπτωση του Δ. Κουφοντίνα επίκειται λίαν συντόμως η υπό όρον απόλυσή του, υπό τις προϋποθέσεις του σωφρονιστικού κώδικα, και έχει ήδη γίνει προεργασία για την προετοιμασία του στην κοινωνική επανένταξη. Προς τι λοιπόν η οπισθοδρόμηση; Αφετέρου εγείρονται ζητήματα που έχουν μια πολιτική διάσταση, καθώς με την απεργία πείνας περιέρχεται σε κατάσταση διακινδύνευσης της ζωής του ένας κρατούμενος, του οποίου η απεργία πείνας για πολλούς λόγους δεν θα παραμείνει στο πλαίσιο μιας κραυγής ενάντια στην επιλογή της σωφρονιστικής νομοθεσίας και υπηρεσίας, αλλά θα επεκταθεί λαμβάνοντας, ενδεχομένως, μια γενικότερη στάση κοινωνικής αντίδρασης.
Δεν γνωρίζει κανείς εάν ο Δ. Κουφοντίνας είναι o Έλληνας Bobby Sands, που πέθανε μετά από 66 ημέρες απεργίας πείνας, για τον οποίον σε απάντηση σε ερώτηση στη Βουλή των Κοινοτήτων την 5 Μαΐου 1981, η τότε πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου Margaret Thatcher, είπε: “Ο κ. Sands ήταν καταδικασμένος εγκληματίας. Επέλεξε να τερματίσει τη ζωή του. Ήταν μια επιλογή που η οργάνωσή του δεν επέτρεψε σε πολλά από τα θύματά του”.
Βέβαιον είναι ότι η Ελληνική Δημοκρατία δεν θέλει και δεν πρέπει να τοποθετηθεί εκδικητικά. Δεν πρέπει να συνδεθεί η συγκεκριμένη στάση του ως κρατουμένου με τις πράξεις, για τις οποίες ήδη έχει εκτίσει την ποινή του. Ούτε ο απευκταίος θάνατός του ως απεργού πείνας θα αποτελέσει δικαίωση της σωφρονιστικής επιστήμης, αλλά αντιθέτως την πανηγυρική ήττα της. Κάθε προσέγγιση που συνδέει την πράξη του κρατουμένου απεργού πείνας με τις πράξεις για τις οποίες καταδικάσθηκε είναι ευθέως αντίθετη με το σωφρονιστικό κώδικα και το ποινικοδογματικό μας σύστημα. Και η διάταξη του άρ. 3 του Ν. 4760/11-12-2020 ενέχει σοβαρό δικαιοκρατικό έλλειμμα και δεν λαμβάνει υπόψιν τα πορίσματα της σύγχρονης σωφρονιστικής”.
Μαζικές αντιδράσεις
Εκκλήσεις για να βρεθεί λύση έστω την ύστατη στιγμή έχουν διατυπωθεί πέραν του Συνηγόρου του Πολίτη, από την Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τη Διεθνή Αμνηστία, την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, και πάνω από 1000 νομικούς.
Για “ακραίο αυταρχισμό, κάτι σαν επάγγελμα” έκανε λόγο ο Τομέας Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία, σε ανακοίνωσή του, υπογραμμίζοντας ότι είναι ξεκάθαρο πως θέλουν νεκρό τον απεργό πείνας, ενώ έκκληση για αλλαγή στάσης έκανε και ο Αλ. Τσίπρας απευθυνόμενος προς την κυβέρνηση.
Θέση υπέρ της εξεύρεσης λύσης έχουν πάρει το ΚΙΝΑΛ, το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25, ενώ πολίτες ζήτησαν παρέμβαση της Προέδρου της Δημοκρατίας, με καμπάνια τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Αξίζει να σημειωθεί πως με δηλώσεις τους έχουν διαφοροποιηθεί η Ντόρα Μπακογιάννη και ο Γιώργος Κουμουτσάκος, ενώ, σε προσωπικό του άρθρο, και ο Κώστας Μπακογιάννης τάχθηκε υπέρ του κράτους δικαίου που θεσπίζει ότι οι νόμοι πρέπει να ισχύουν το ίδιο για όλους.
Είναι σαφές πως όσοι ζητάνε τις τελευταίες ημέρες να μην πεθάνει από απεργία πείνας ο Κουφοντίνας, δεν υποστηρίζουν την εγκληματική του δράση για την οποία δικάστηκε και καταδικάστηκε με το γράμμα του Νόμου. Υπερασπίζονται την ίδια τη Δημοκρατία που κινδυνεύει με ιστορική αμαύρωση.
Παίρνουν θέση εναντίον της θανατικής ποινής. Παίρνουν θέση υπέρ του κράτους Δικαίου που δεν εκτελεί, αλλά τιμωρεί με γνώμονα την ισότιμη απονομής δικαιοσύνης. Όλα τα άλλα είναι σκοταδισμοί και επικίνδυνα παιχνίδια με τις δημοκρατικές ελευθερίες που θα τα βρούμε μπροστά μας.