Από τα Χανιά ως τον Άγιο Νικόλαο, μια πρωτοβουλία κλίμακας φέρνει στο επίκεντρο την εκπαίδευση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, μέσα από βιωματικά εργαστήρια και ημερίδες για εκπαιδευτικούς.

Για πρώτη φορά, σε μια κοινή δράση του Κέντρου για τα Δικαιώματα του Παιδιού του Πανεπιστημίου Κρήτης, της UNICEF και του Κέντρου Δια Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ) του ίδιου ιδρύματος, πραγματοποιήθηκε μια σειρά εκπαιδευτικών ημερίδων και βιωματικών εργαστηρίων σε όλους τους νομούς της Κρήτης, με αντικείμενο την ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών στην εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού.

Από τις 3 Σεπτεμβρίου στα Χανιά έως τις 24 Οκτωβρίου στον Άγιο Νικόλαο, η δράση κάλυψε ολόκληρο το νησί, φέρνοντας μαζί πανεπιστημιακούς, συμβούλους εκπαίδευσης, δασκάλους και νηπιαγωγούς σε ένα κοινό πεδίο: τη μετάβαση του ελληνικού σχολείου σε μια κουλτούρα σεβασμού, συμμετοχής και ισότητας, σύμφωνη με τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού του ΟΗΕ (1989).

Η εκπαίδευση ως θεμέλιο δικαιωμάτων

Η βασική φιλοσοφία που διαπερνά όλο το πρόγραμμα είναι ότι η εκπαίδευση δεν αποτελεί απλώς ένα δικαίωμα, αλλά το μέσο μέσα από το οποίο καθίστανται δυνατά όλα τα δικαιώματα του παιδιού.

Όπως επισημαίνεται από το Κέντρο για τα Δικαιώματα του Παιδιού του Πανεπιστημίου Κρήτης, «η εκπαίδευση δεν είναι στατική ούτε περιορίζεται σε ένα μάθημα· διαπερνά οριζόντια το σύνολο της σχολικής ζωής, την αποστολή του σχολείου, τους κανόνες συμπεριφοράς και τις παιδαγωγικές πρακτικές».

Η εκπαίδευση για τα δικαιώματα του παιδιού στοχεύει όχι μόνο στη γνώση των δικαιωμάτων, αλλά και στη βιωματική τους εφαρμογή μέσα στο σχολείο — στη διαμόρφωση δηλαδή δημοκρατικών σχέσεων, όπου τα παιδιά γίνονται ενεργοί πολίτες, με φωνή, ευθύνη και σεβασμό απέναντι στους άλλους.

Χανιά – 3 και 4 Σεπτεμβρίου: Η αφετηρία στο Πνευματικό Κέντρο

Η πανκρητική αυτή εκπαιδευτική διαδρομή ξεκίνησε από τα Χανιά, με μια διήμερη ημερίδα και σειρά βιωματικών εργαστηρίων επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων (3–4 Σεπτεμβρίου 2025).

Τα σεμινάρια οργανώθηκαν από το Κέντρο για τα Δικαιώματα του Παιδιού του Πανεπιστημίου Κρήτης, τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων, τη Σύμβουλο Εκπαίδευσης 2ης Ενότητας Χανίων και την UNICEF.

Οι θεματικές ενότητες εστίασαν στην πράξη της διδασκαλίας και της καθημερινής σχολικής ζωής, με στόχο την καλλιέργεια κουλτούρας δημοκρατικής πολιτειότητας ήδη από την προσχολική ηλικία.

Το πρώτο βιωματικό εργαστήριο, με τίτλο «Χτίζοντας έναν κόσμο δικαιωμάτων στο Νηπιαγωγείο με τους 17 Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης», συνέδεσε τα παιδικά δικαιώματα με την Ατζέντα 2030 του ΟΗΕ, αναδεικνύοντας τον ρόλο των νηπιαγωγών ως διαμορφωτών ενός βιώσιμου και δίκαιου μέλλοντος.

Ακολούθησε το εργαστήριο «Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και οι κατευθυντήριες αρχές της στην παιδαγωγική πράξη», όπου οι συμμετέχοντες διερεύνησαν τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές της Σύμβασης μπορούν να ενσωματωθούν οριζόντια στο αναλυτικό πρόγραμμα.

Η τρίτη θεματική ανέδειξε την εκπαίδευση ως όχημα κοινωνικής ευημερίας, συνδέοντας τη σχολική ζωή με την ψυχική υγεία, τη συνεργατικότητα και την πρόληψη φαινομένων αποκλεισμού.

Τέλος, το τέταρτο εργαστήριο προσέγγισε τη λογοτεχνία ως εργαλείο ενδυνάμωσης της παιδικής φωνής, δίνοντας στα παιδιά χώρο να εκφραστούν για ζητήματα ελευθερίας, διαφορετικότητας και ισότητας.

Ρέθυμνο – 10 Σεπτεμβρίου: Το πανεπιστήμιο στο επίκεντρο

Η δεύτερη στάση της δράσης πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, στις 10 Σεπτεμβρίου, στην Πανεπιστημιούπολη του Γάλλου.

Η ημερίδα διοργανώθηκε σε συνεργασία με τις Συμβούλους Εκπαίδευσης 1ης και 2ης Ενότητας Ρεθύμνου, τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ρεθύμνου και την UNICEF.

Το Ρέθυμνο αποτέλεσε το ιδανικό πεδίο σύνδεσης μεταξύ πανεπιστημιακής θεωρίας και σχολικής πράξης, εστιάζοντας στις σύγχρονες παιδαγωγικές προκλήσεις.

Στο βιωματικό εργαστήριο «Η διαφοροποιημένη διδασκαλία ως δικαίωμα εκπαίδευσης των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες», οι νηπιαγωγοί εργάστηκαν πάνω σε στρατηγικές συμπερίληψης και ισότιμης συμμετοχής όλων των παιδιών, αναπτύσσοντας εργαλεία προσαρμογής και συνεργασίας.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο φαινόμενο της σχολικής βίας, με εργαστήριο που συνδύασε θεωρητικές και βιωματικές προσεγγίσεις, προτείνοντας πρακτικές πρόληψης και ενίσχυσης της ενσυναίσθησης σε πολυπολιτισμικές σχολικές κοινότητες.

Η επόμενη ενότητα επικεντρώθηκε ξανά στη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, παρουσιάζοντάς τη ως θεωρητικό και πρακτικό οδηγό για τη διαμόρφωση ενός σχολείου που προάγει τη δημοκρατία και τον σεβασμό.

Τέλος, το εργαστήριο «Το δικαίωμα στην εκπαίδευση ως προϋπόθεση ευημερίας» ανέδειξε τις συνδέσεις ανάμεσα στη σχολική κουλτούρα, τη συμμετοχή, την ψυχική ανθεκτικότητα και τη μαθησιακή επιτυχία.

Ηράκλειο – Διπλή διοργάνωση (2–3 & 21–22 Οκτωβρίου)

Το Ηράκλειο, έδρα του Πανεπιστημίου Κρήτης, φιλοξένησε δύο διαδοχικές φάσεις της δράσης, υπογραμμίζοντας τον κεντρικό ρόλο του πανεπιστημιακού θεσμού στη διαμόρφωση παιδαγωγικής πολιτικής.

Οι ημερίδες οργανώθηκαν σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ηρακλείου, τις Συμβούλους Εκπαίδευσης 1ης, 2ης και 3ης Ενότητας, την Επόπτρια Ποιότητας Εκπαίδευσης, την UNICEF και το ΚΕΔΙΒΙΜ του Πανεπιστημίου Κρήτης.

Όπως και στις υπόλοιπες πόλεις, το πρώτο εργαστήριο αφορούσε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και την παιδαγωγική της εφαρμογή. Οι συμμετέχοντες ανέλυσαν πώς οι αρχές της δικαιοσύνης, της συμμετοχής και της ισότητας μπορούν να ενσωματωθούν στην καθημερινή διδασκαλία και στη σχολική διοίκηση.

Το δεύτερο εργαστήριο προσέγγισε το σχολείο ως ολοκληρωμένο σύστημα ευημερίας, τονίζοντας τη σημασία της συμμετοχής, της δημοκρατίας και της πρόληψης της παιδικής παχυσαρκίας μέσα από ενεργό, συμπεριληπτική μάθηση.

Ξεχωριστή θέση είχε η ενότητα «Το δικαίωμα να είμαι εγώ», αφιερωμένη στην ταυτότητα και τη διαφορετικότητα μέσα στη σχολική τάξη. Οι εκπαιδευτικοί διερεύνησαν, μέσα από βιωματικές ασκήσεις, πώς η αναγνώριση της ετερότητας ενισχύει την αυτοεκτίμηση και τη συνοχή της σχολικής κοινότητας.

Η συνέχεια δόθηκε με το εργαστήριο «Τα δικαιώματα των παιδιών με αναπηρία, ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες», βασισμένο στο εθνικό και διεθνές νομικό πλαίσιο (Ν. 3699/2008, Ν. 4074/2012, Ν. 4823/2021). Στόχος ήταν να ενδυναμωθεί ο ρόλος των εκπαιδευτικών στη δημιουργία κουλτούρας συμπερίληψης.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον συγκέντρωσε και το εργαστήριο «Η συμβολή της τέχνης, του θεάτρου και της δημιουργικής αφήγησης», που ανέδειξε την αισθητική εμπειρία ως εργαλείο κατανόησης και ενσυναίσθησης για τους μαθητές.

Τέλος, το βιωματικό εργαστήριο «Έχω δικαίωμα να εκφράζω τα συναισθήματά μου» αξιοποίησε σύγχρονα ψηφιακά μαθησιακά περιβάλλοντα όπως το Αίσωπος και το Φωτόδεντρο, φέρνοντας τα παιδικά συναισθήματα στο επίκεντρο της διδακτικής πράξης.

Λασίθι – 23 και 24 Οκτωβρίου: Η ολοκλήρωση του κύκλου

Η πρωτοβουλία ολοκληρώθηκε στον Άγιο Νικόλαο και την Ιεράπετρα, με τη διοργάνωση ημερίδων και εργαστηρίων στις 23 και 24 Οκτωβρίου, υπό την αιγίδα της Συμβούλου Εκπαίδευσης Λασιθίου και του ΚΕΔΙΒΙΜ του Πανεπιστημίου Κρήτης, με τη στήριξη της UNICEF.

Οι θεματικές κινήθηκαν στην ίδια φιλοσοφία, με έμφαση στη σχολική βία, την παιδαγωγική της ειρήνης και τη διαφορετικότητα.

Το πρώτο εργαστήριο επικεντρώθηκε στην πρόληψη της σχολικής βίας σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα, αναδεικνύοντας την ενσυναίσθηση, τη συνεργασία και την κατανόηση ως αντίδοτα στον αποκλεισμό και την ανισότητα.

Ακολούθησε η ενότητα για τη Σύμβαση του 1989, η οποία ανέλυσε πώς οι κατευθυντήριες αρχές της μπορούν να γίνουν πυξίδα εκπαιδευτικού σχεδιασμού για ένα σχολείο που προστατεύει, προλαμβάνει και ενδυναμώνει.

Η τρίτη θεματική, όπως και στις άλλες πόλεις, επανέφερε το δικαίωμα στην εκπαίδευση στο κέντρο της συζήτησης, συνδέοντάς το με ζητήματα ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης και συνοχής της σχολικής κοινότητας.

Από τη θεωρία στην πράξη

Πέρα από την πολυπλοκότητα των εργαστηρίων και τη θεωρητική τεκμηρίωση, το κοινό νήμα όλων των δράσεων ήταν η μετάβαση από τη θεωρητική γνώση στη βιωματική εκπαίδευση.

Η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού —και ειδικότερα το άρθρο 42, που καλεί τα κράτη να διαδώσουν ευρέως το περιεχόμενό της— βρήκε στην Κρήτη μια πραγματική εφαρμογή.

Όπως τονίζεται και στις συστάσεις της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού (2022), η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αποτελεί «συστηματική, υποχρεωτική και συνεχή ανάγκη» για τη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων σε όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης.