«Αν ο θάνατος με χτυπούσε τούτη τη στιγμή, θα μπορούσα να πω πως εργάστηκα σ’ όλη μου τη ζωή για τις εκμεταλλευόμενες και αποικιοκρατούμενες μάζες και για τον αγώνα της απελευθέρωσής τους. Για την ανάγκη να εξελιχθεί ο πολιτισμός και η τέχνη ελεύθερα. Για μια τέχνη που επιτρέπει απεριόριστα την έκφραση στην ανάγκη του ανθρώπου για ανανέωση. Για την εξέλιξη της τεχνολογίας, που από τη στιγμή που θα καταλάβουμε πώς να χρησιμοποιούμε την ενέργεια του ατόμου, θα φωτίσει την ύπαρξή μας. Και πάντοτε στο μυαλό μου, κυρίαρχη σκέψη μου ήταν η παγκόσμια επανάσταση. Μόνον αυτή μπορεί να βάλει τέλος στην εκμετάλλευση, στη βία, στον πόλεμο», έγραφε ο Λέων Τρότσκι στα Φιλοσοφικά Τετράδια: 1933-1935 και με αυτά τα λόγια συνοψίζει τη ζωή του.
Σαν χθες, στις 21 Αυγούστου 1940, ο Λέων Τρότσκι, που παραμένει ζωντανό σύμβολο, θεωρητικός θεμελιωτής και εμπνευστής της διεθνούς εργατικής αλληλεγγύης και της διαρκούς επανάστασης, δολοφονείται από το τσεκούρι του Ραμόν Μερκάντερ.
Γεννήθηκε στις 26 Οκτωβρίου του 1879. Στα 18 του χρόνια ο Λεβ Νταβίντοβιτς Μπρόνσταϊν υπήρξε ιδρυτικό μέλος της παράνομης εργατικής οργάνωσης Εργατική Ένωση Νότιων Ρώσων, όπου με το ψευδώνυμο Λβοφ έγραφε και μοίραζε επαναστατικές μπροσούρες και προκηρύξεις σε εργάτες και φοιτητές του Νικολάγιεφ. Στα 21 του χρόνια είχε ήδη περάσει δύο χρόνια φυλακή και είχε σταλεί εξορία στη Σιβηρία για την επαναστατική του δράση. Στα 23 είχε δραπετεύσει από τη Σιβηρία με πλαστό διαβατήριο με κατεύθυνση το Λονδίνο, όπου μαζί με το Βλαντιμίρ Λένιν, το Γκεόρκι Πλεχάνωφ και το Τζούλιους Μαρτώφ θα γινόταν από τους βασικούς συντάκτες της εφημερίδας Ίσκρα.
Από εκεί και πέρα η ιστορία και το διεθνές εργατικό κίνημα –και η φιλοσοφία, η τέχνη, η λογοτεχνία– τον γνωρίζουν ως Λέων Τρότσκι, το όνομα ενός από τους φύλακές του, το οποίο ο ίδιος είχε διαλέξει τυχαία για το διαβατήριό του.
Ο Λέων Τρότσκι, ήδη από τα χρόνια στο Λονδίνο και στην Ίσκρα όρθωσε το πολιτικό και φιλοσοφικό του ανάστημα και διατύπωσε ανεξάρτητο -και ταυτόχρονα συλλογικά διαμορωμένο- πολιτικό λόγο. Συνεργάστηκε αλλά και βρέθηκε αντιμέτωπος με το Λένιν και τους Μπολσεβίκους του, τάχθηκε με αλλά και αντέδρασε στους Μενσεβίκους και άρχισε να αναπτύσσει τη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης ως μιας παγκόσμιας διαρκούς κατάστασης ενάντια στον παγκόσμιο καπιταλισμό, την οποία και θα εξέλσσε στη συνέχεια με τον Αλεξάντερ Πάρβους.
Αμέσως μετά την Επανάσταση διορίστηκε από το Λένιν υπουργός Εξωτερικών, ενώ στα χρόνια της Αντεπανάστασης, ίδρυσε τον Κόκκινο Στρατό και επιτέλεσε Κομισσάριος Πολέμου. Διατέλεσε δύο φορές εκλεγμένος πρόεδρος του Σοβιέτ της Πετρούπολης, το 1905 και το 1917. Μαζί με το Λένιν, επεξεργάστηκε Μαρξιστικά μια ιδεολογική βάση για την εξήγηση της ηττημένης επανάστασης του 1905 και για την προετοιμασία της νικηφόρας επανάστασης του 1917.
Μετά το θάνατο του Λένιν το 1924, ο Τρότσκι συνέχισε να υπερασπίζεται τις επαναστατικές, δημοκρατικές και διεθνιστικές ιδέες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Ήδη από το 1923 ξεκίνησε να οργανώνει τον αγώνα στο Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης μέσα από την Αριστερή Αντιπολίτευση, προσπαθώντας να αναζωπυρώσει τον Μαρξισμό και να απομακρύνει το Κόμμα από τον γραφειοκρατικό εκφυλισμό. Ταυτόχρονα ανέπτυξε και θεωρητικά τις θέσεις του για τα προβλήματα του διεθνούς εργατικού κινήματος στα έργα του «Η Προδομένη Επανάσταση» και «Στην Υπεράσπιση του Μαρξισμού».
Το 1927 με την απαγόρευση της Αριστερής Αντιπολίτευσης, ο Τρότσκι διαγράφτηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα και δύο χρόνια μετά εξορίστηκε από την Ρωσία, για να φτάσει τελικά –μετά από μια περιπλάνηση στην Τουρκία, τη Γαλλία και τη Νορβηγία– το 1936 στο Μεξικό. Τα δέκα τελευταία αυτά χρόνια της ζωής του (1930-1940), τα οποία και θεωρούνται το απόγειο της επαναστατικής του δράσης, ο Τρότσκι τα αφιέρωσε στο να καταγγείλει διεθνώς τα εγκλήματα του Σταλινισμού και την προδοσία της Οκτωβριανής Επανάστασης με την επικράτηση του γραφειοκρατικού Βοναπατρισμού και στο να διατηρήσει ζωντανό το διεθνές εργατικό κίνημα μέσω της έκκλησής του για σύσταση μιας Δ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς.
Με την υπεράσπιση των πρωτεργατών της επανάστασης οι οποίοι βρέθηκαν κατηγορούμενοι στις Δίκες της Μόσχας (1936-38), με την οργάνωση μιας αντι-Δίκης με ανεξάρτητη επιτροπή για την ανάδειξη της αθωότητάς του στα μάτια του κόσμου, ο Τρότσκι πέτυχε να επαναστατήσει για άλλη μια φορά απέναντι στο δεσποτισμό και την αυταρχία, και να πλήξει το σταλινισμό. Εν τέλει το ιδρυτικό συνέδριο της Δ’ Διεθνούς πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία, μόλις δύο χρόνια πριν από το θάνατό του.