“Πως σώζεται μια χώρα”; Στο ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει ο υπ. Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς, προσκεκλημένος στο τρίτο φεστιβάλ Φιλοσοφίας της Δυτικογερμανικής Ραδιοφωνίας (WDR). Με όπλο του τη φιλοσοφική σκέψη και όχι μόνο.
Πως σώζει κανείς μια χώρα; Υπό τις νυν εξαιρετικά κρίσιμες συγκυρίες για το μέλλον της Ελλάδας στο ευρώ, το ερώτημα θα μπορούσε να εκληφθεί και ως μια υπερβολή, μια πολυτέλεια μετά από διαπραγματεύσεις 4 μηνών. Σε αυτή τη συγκυρία προσκλήθηκε ο Νίκος Κοτζιάς, ως εκπρόσωπος μια νεοεκλεγείσας αριστερής κυβέρνησης, για να δώσει το περίγραμμα μιας εντελώς διαφορετικής αντίληψης για το πώς θα πρέπει να αντιμετωπίζεται στο ελληνικό παράδειγμα μια δημοσιονομική κρίση.
«Ξέρω τι απασχολεί τους Γερμανούς»
Στο στρογγυλό τραπέζι του κατάμεστου κεντρικού στούντιο του WDR και με «ανακριτή» τον οικονομικό συντάκτη Χάραλντ Σούμαν, γνωστό από το ντοκιμαντέρ του με τίτλο «Η Τρόικα – Ισχύς χωρίς ΄Ελεγχο» ο Νίκος Κοτζιάς χρησιμοποίησε οπλοστάσιο από την οικονομία, την ιστορία, τη φιλοσοφία, τη μυθολογία, τη λογοτεχνία και τη ψυχολογία για να αποδείξει πόσο λανθασμένη είναι η συνταγή λιτότητας και καταχειροκροτήθηκε από το κοινό. Σε σημείο που να τον ρωτήσουμε μετά την εκδήλωση, αν δεν θα ήταν καλύτερο να αλλάξει υπουργείο. «Απλά ξέρω τη Γερμανία καλύτερα, γιατί σημασία δεν έχει τι λέει το στόμα, αλλά τι ακούει το αυτί, και προσπαθώ να καταλάβω τι απασχολεί ένα καλοπροαίρετο γερμανικό κοινό», μας απάντησε.
Και τα αυτιά των ακροατών άκουσαν εκείνο το βράδυ όσα ίσως δεν ακούγονται στη Γερμανία, γιατί απλά δεν λέγονται. Ο Νίκος Κοτζιάς μίλησε για τα στερεότυπα της γερμανικής πολιτικής που οδηγούν σε προκαταλήψεις μεταξύ δύο λαών με πολύ στενές παραδοσιακά σχέσεις, για τα γερμανικά δάνεια της δεκαετίας του ’20 και μετά το 1945 που τακτοποιήθηκαν με μια λύση win – win για πιστωτές και δανειστές, για το κούρεμα ομολόγων το 2012 που βρίσκονταν σε ποσοστό του 80% σε ελληνικά και όχι σε ξένα χέρια με αποτέλεσμα η Ελλάδα να πάρει κι άλλα δάνεια για τις τράπεζες, τα πανεπιστήμια, και τα νοσοκομεία, για την επιβολή του αγγλικού δικαίου στη διαδικασία του PSI και την εκδίκαση τυχόν διαφορών ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων του Λουξεμβούργου. Αλλά πάνω από όλα για τις πιέσεις που υφίσταται η Ελλάδα.
Αφόρητες οι πιέσεις στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων»
«Πως είναι δυνατόν να διαπραγματευόμαστε όταν κάθε μέρα υφιστάμεθα πιέσεις, του τύπου, χάνεστε, αύριο θα πεθάνετε, είστε νεκροί, δεν υπάρχετε, δεν μας ενδιαφέρετε, στην Ευρώπη όλα κυλούν όμορφα χωρίς εσάς. Πρόκειται για πιέσεις που έρχονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και συμπυκνώνονται στη φράση, εάν δεν υπογράψετε θα πεθάνετε. Πώς είναι δυνατό να ορθοποδήσει μια οικονομία, όταν ο κόσμος το ακούει κάθε μέρα; Η οικονομία ξέρετε είναι ψυχολογία. Η αντίδραση είναι να σηκώνει ο κόσμος λεφτά από τις τράπεζες και να τα στέλνει στο εξωτερικό, και αν δεν μπορεί, να τα κρύβει κάτω από το κρεβάτι και να περιμένει την καταστροφή». Τότε δεν θα ήταν καλύτερα για την Ελλάδα να μην υπογράψει τη συμφωνία, να επιλέξει τη χρεοκοπία και να επιστρέψει σε εθνικό νόμισμα, όπως υποστηρίζει τμήμα της κυβερνητικής παράταξης, τον ρωτά ο γερμανός δημοσιογράφος.
«Ξέρετε από πού προέρχεται το όνομα Ευρώπη; τον ρωτά ο Νίκος Κοτζιάς. «Ο Δίας κατέβηκα από τον Όλυμπο και πήγε στη Λιβύη. Εκεί συνάντησε μια όμορφη γυναίκα, την Ευρώπη. Την ερωτεύτηκε. Μεταμορφώθηκε σε ταύρο και τη μετέφερε στην Κρήτη. Ποιο είναι το επιμύθιο; Πρόκειται για μια αντιρατσιστική ιστορία. Η πιο όμορφη γυναίκα που μπόρεσε να βρει ο Δίας, δεν ήταν στην Ευρώπη, αλλά στην Αφρική. Και δεύτερον, πως είναι δυνατόν να υπάρχει ΕΕ χωρίς την Ελλάδα, χωρίς αυτή την όμορφη γυναίκα του Δία; Αυτή είναι η ιστορία, πρόκειται για θέμα ταυτότητας». Πέρα όμως από τη μυθολογική διάσταση ο Νίκος Κοτζιάς κατήγγειλε την ΕΕ ότι στην περίπτωση της Ελλάδας αγνοεί δύο βασικά στοιχεία, το γράμμα του νόμου, προσπαθώντας να κυβερνήσει με παράλληλους μηχανισμούς και παραβιάζοντας την Κοινωνική Χάρτα της Ευρώπης καθώς και την κουλτούρα του συμβιβασμού και της διαπραγμάτευσης.
«Να ξαναμάθουμε να σκεφτόμαστε»
Η συζήτηση δεν θα μπορούσε να μη συμπεριλάβει το σκάνδαλο της Siemens και τον Χριστοφοράκο, τη διαφθορά, την οικογενειοκρατία και στη νέα κυβέρνηση στο παράδειγμα του εξάδελφου του πρωθυπουργού που προσελήφθη στο υπουργείο των Εξωτερικών, στην επαναλειτουργία της ΕΡΤ με την επαναπρόσληψη εκατοντάδων εργαζομένων στο δημόσιο και τις πολεμικές επανορθώσεις. Η υπενθύμιση όμως του γερμανού δημοσιογράφου προς το κοινό ότι ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών είναι εκδότης μεταξύ άλλων και του γερμανού φιλόσοφου Γιούργκεν Χάμπερμας πρότρεψε το Νίκο Κοτζιά να φέρει τη συζήτηση και πάλι στη φιλοσοφία για να ερμηνεύσει τη δημοσιονομική κρίση μέσα από αυτή την οπτική γωνία.
«Όλες οι αποφάσεις στα συμβούλια υπουργών πρέπει να πληρούν δύο κριτήρια που ξεχνιούνται στις συζητήσεις», υπενθύμισε. «Δίνουμε την εντύπωση στις κοινωνίες ότι είμαστε σε θέση να λύσουμε τα προβλήματα; Πώς μας βλέπει ο έξω κόσμος; Από όσα σκοπεύουμε να κάνουμε, θα πουν οι ασιατικές χώρες ότι υπάρχει ένα ευρωπαϊκό μοντέλο από το οποίο θα διδαχθούν ή θα πουν αυτοί, οι Ευρωπαίοι, δεν είναι σε θέση να λύσουν τα προβλήματά τους; Όταν λησμονεί κανείς τη μεγάλη εικόνα, όταν ξεχνά ότι λαμβάνει αποφάσεις με ιστορική προοπτική που θα επηρεάσουν τις κοινωνίες, όταν λησμονεί ότι άλλες κοινωνίες με άλλες αρχές μας παρακολουθούν και αναρωτιούνται, μα τι κάνουν με τη κρίση στην Ελλάδα; Είναι σε θέση να λύσουν ένα πρόβλημα, όπως κατάφεραν οι ασιατικές χώρες το 1996, 1997 ή όχι; Στο κόσμο κανείς δεν θα σκεφτεί τι είπε ο Κοτζιάς, αν είχε δίκαιο ή άδικο. Θα πουν, αυτοί δεν τα καταφέρνουν, δεν υπάρχει το μοντέλο Ευρώπη. Και αυτή τη μορφή σκέψης που έχει και ο Χάμπερμας θα πρέπει να την ξαναχρησιμοποιήσουμε και να ξαναμάθουμε να σκεφτόμαστε, να συλλογιζόμαστε, να κρατάμε την ψυχραιμία μας»…
Συμπέρασμα: η αντιμετώπιση της ευρωκρίσης είναι υπόθεση που δεν αφορά μόνον μια χώρα και ξεπερνά τα στενά όρια της οικονομικής σκέψης.