«Μετά από ένα διάλειμμα πάνω από μία χιλιετία, 55 χρόνια προσεκτικού σχεδιασμού, λίγες μέρες πριν την έναρξή της, η πρώτη παγκόσμια σύναξη των Ορθόδοξων εκκλησιών από το έτος 787 είναι στα πρόθυρα της κατάρρευσης εν μέσω διαφωνιών και διαμαχών για την εξουσία».
Αυτός είναι ο πρόλογος μίας εκτενέστατης ανάλυσης που δημοσίευσε χθες ο Guardian με αφορμή την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας που ξεκινά την Κυριακή στην Κρήτη. Στη σύνοδο που σχεδιάζεται από το 1961, είχε προγραμματιστεί να συνεδριάσουν οι 14 αυτοδιοικούμενες Ορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου, η άρνηση όμως 5 εξ αυτών να παραβρεθούν έχει προκαλέσει τριγμούς.
Βουλγαρία, Ρωσία δεν συμμετέχουν
Η αρχή έγινε από την εκκλησία της Βουλγαρίας, η οποία στην αρχή του μήνα είχε ζητήσει αναβολή επικαλούμενη διαφωνίες σχετικά με την ημερήσια διάταξη. Τη Δευτέρα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, η μεγαλύτερη και πιο πλούσια, όπως σχολιάζει ο Guardian, ανακοίνωσε ότι δεν θα παραβρεθεί στη Σύνοδο.
Επικεφαλής ο Βαρθολομαίος
Η Σύνοδος συγκλήθηκε από τον οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο της Κωνσταντινούπολης, «τον πρώτο μεταξύ ίσων» ηγέτη της Ορθοδοξίας που συνολικά αντιπροσωπεύει περίπου 300 εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη. Φυσικά, τα τελευταία 1.000 χρόνια έχουν συγκληθεί παρόμοιες σύνοδοι, καμία όμως δεν είχε το μέγεθος αυτής που σχεδιάζεται στην Κρήτη.
Στόχος της είναι να συζητηθεί το μέλλον, ζητήματα ενότητας, αλλά και να γίνουν προσπάθειες να θεραπευτεί η ρήξη με την Καθολική εκκλησία η οποία χρονολογείται από το«μεγάλο σχίσμα» του 1054. Ταυτόχρονα, η ατζέντα περιλαμβάνει και άλλα ζητήματα όπως η αποστολή της Ορθόδοξης εκκλησίας τον 21ο αιώνα, η αυτονομία, ο γάμος, η σημασία της νηστείας καθώς και οι σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο.
Οι ακυρώσεις
Στις 3 Ιουνίου, η Βουλγαρική Ορθόδοξη Εκκλησία απέσυρε την προηγούμενη δέσμευσή της να παραστεί στη συνεδρίαση επικαλούμενη διαφωνίες σχετικά με την ατζέντα και το προτεινόμενο πλάνο των θέσεων των 500 συμμετεχόντων. Οι εκκλησίες της Σερβίας, της Γεωργίας και της Αντιόχειας ακολούθησαν το παράδειγμά της με αποτέλεσμα η Ρωσία να ανακοινώσει ότι δεν θα παραστεί σε μία σύνοδο στην οποία δεν θα είναι παρούσες όλες οι εκκλησίες.
«Πήραμε μία απόφαση και θα μπορέσουμε να συμμετέχουμε στην πανορθόδοξη σύνοδο αν άλλες εκκλησίες δεν παραστούν. Όλες οι εκκλησίες πρέπει να συμμετέχουν… και μόνο σε αυτή την περίπτωση οι αποφάσεις αυτής της συνέλευσης θα είναι νόμιμες», τόνισε ο Μητροπολίτης Ιλαρίων.
Η οργανωτική επιτροπή του συμβουλίου ζήτησε από τις εκκλησίες που διαφωνούσαν να παραστούν σε μια συνάντηση την Παρασκευή για να προσπαθήσουν να επιλύσουν τις διαφορές. «Δεν υπάρχει καμία εντολή για να αλλάξει ή να αναβληθεί και πρόκειται να προχωρήσουμε», δήλωσε ο Αλέξανδρος Karloutsos, μέλος της οργανωτικής επιτροπής του συμβουλίου
Ποιες είναι οι διαφορές
Μιλώντας στον Guardian ο Μαρκ Γουντ αρθρογράφος στην Christian Today ανέφερε ότι είναι αμφίβολο να πραγματοποιηθεί η σύνοδος χωρίς τη ρωσική εκκλησία. Παρόλα αυτά πρόσθεσε ότι «αν δεν προχωρήσει, αυτό είναι ένα πλήγμα για το αξίωμα του Βαρθολομαίου. Αντιπροσωπεύει μια διπλωματική αποτυχία εκ μέρους του Οικουμενικού Πατριάρχη και των συμβούλων του. Είναι κρίμα που βρίσκονται τώρα στο στάδιο όπου τα πράγματα έχουν μετατραπεί σε κρίση».
Όπως εξηγεί ο Guardian πίσω από τις φιλονικίες κρύβονται οι εντάσεις για την εξουσία μεταξύ της συντηρητικής πλευράς και της πιο φιλελεύθερης. Παρά το γεγονός ότι ο Βαρθολομαίος είναι ο «πρώτος μεταξύ ίσων» η εκκλησία της Κωνσταντινούπολης αντιπροσωπεύει λίγους και οι πόροι της είναι ανεπαρκείς
Από την άλλη πλευρά, η εκκλησία της Ρωσίας αντιπροσωπεύει την πλειοψηφία των ορθόδοξων χριστιανών και έχει τεράστιο πλούτο, ενώ ο πατριάρχης Κύριλλος σχετίζεται στενά με τον Βλαντιμίρ Πούτιν τον οποίο χαρακτηρίζει μάλιστα ως «θαύμα του Θεού».
«Ο ανταγωνισμός μεταξύ της ισχυρή Ρωσική εκκλησίας η οποία περιλαμβάνει τα δύο τρίτα του Ορθόδοξου πληθυσμού και του οικουμενικού πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης που μετρά λιγότερους από 3.000 πιστούς στην Κωνσταντινούπολη αλλά μπορεί να υπερηφανεύεται για την πρωτοκαθεδρία της στην Ορθοδοξία, είναι εδώ και χρόνια μία από τις πιο σημαντικές διαφωνίες μεταξύ των Χριστιανών της Ανατολής», έγραψε νωρίτερα μέσα στην χρονιά ο Ιταλός αναλυτής Sandro Magister.
«O Κύριλλος σκοπεύει απλά, στην πραγματικότητα, να αφαιρέσει από τον Βαρθολομαίο την αποκλειστική ιδιότητα του ως τον κορυφαίο συμβολικό εκπρόσωπο της Ορθοδοξίας στον κόσμο, την οποία ο Βαρθολομαίος απολαμβάνει, εν μέρει λόγω των άριστων σχέσεων που διατηρεί με την Εκκλησία της Ρώμης και με τον Πάπα», συνεχιζει ο Sandro Magister.
Η κατάσταση αυτή ανησυχεί πολλές απο τις ορθόδοξες εκκλησίες, αυτές κυρίως που θεωρούν τον Καθολικισμό αίρεση, ενώ στην πικρή διαμάχη έρχεται να προστεθεί και η διαφωνίες μεταξύ των εκκλησιών της Αντιόχειας και της Ιερουσαλήμ.
Πάντως στην σύνοδο της Κρήτης πρόκειται να παραστούν και παρατηρητές από το Βατικανό, με τον γραμματέα του Ποντιφικού Συμβουλίου για την Προώθηση της Χριστιανικής Ενότητας να χαρακτηρίζει το έγγραφο για τις οικουμενικές σχέσεις «πολύ συντηρητικό». «Επιμένει στο σημείο ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η μόνη, αληθινή εκκλησία. Αναγνωρίζει ότι οι σχέσεις με την Καθολική Εκκλησία είναι εξαιρετικά σημαντικές και θετικές, αλλά δεν υπάρχει αναγνώριση της Καθολικής Εκκλησίας ως εκκλησία στην κυριολεξία», σχολιάζει.
Την σύνοδο θα παρακολουθήσουν αγγλικανοί, λουθηρανοί και άλλα χριστιανικά δόγματα.
Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος θα βρίσκεται σύμφωνα με πληροφορίες στην Κρήτη, σήμερα στις 13:00 και σύνοδος θα πραγματοποιηθεί κανονικά.
Η έκκληση του Βαρθολομαίου
Έκκληση προς τις Εκκλησίες εκείνες, που έχουν δηλώσει πως δεν θα λάβουν μέρος στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας, να παραστούν έστω και την τελευταία στιγμή, απηύθυνε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, κατά την άφιξη του πριν λίγο στην Κρήτη. Όπως είπε ο Παναγιώτατος, η ευθύνη για την απόφαση μη προσέλευσης, “βαρύνει τας ιδίας τας Εκκλησίας” και του προκαθημένους τους, καθώς δεν τιμούν την προ τεσσάρων μηνών, συμφωνία της Γενεύης.