Με έντονες αντιδράσεις από πολίτες, φορείς, συλλογικότητες και κόμματα της αντιπολίτευσης κυρώθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής η Σύμβαση Παραχώρησης για τη μελέτη, κατασκευή, χρηματοδότηση, λειτουργία, συντήρηση και εκμετάλλευση του κεντρικού τμήματος του Βόρειου Οδικού Άξονα Κρήτης (ΒΟΑΚ), από τα Χανιά έως το Ηράκλειο, συνολικού μήκους 157 χιλιομέτρων.
Η σύμβαση περιλαμβάνει και δικαίωμα προαίρεσης για την κατασκευή του τμήματος Κίσσαμος–Χανιά μήκους 30 χλμ, το οποίο όμως παραμένει ασαφές αν και πότε θα υλοποιηθεί, καθώς εκκρεμεί η έκδοση των Περιβαλλοντικών Όρων.
Η κυβερνητική υπεράσπιση του έργου
Ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών Χρίστος Δήμας υπεραμύνθηκε της σύμβασης, χαρακτηρίζοντας τον ΒΟΑΚ βασικό αναπτυξιακό και οδικό άξονα της Κρήτης, που αναμένεται να ενισχύσει την ασφάλεια των μετακινήσεων και να λειτουργήσει ως μοχλός τουριστικής, κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Ο ίδιος ανακοίνωσε ότι οι πρόδρομες εργασίες θα ξεκινήσουν άμεσα, ενώ παράλληλα ζήτησε από τον παραχωρησιούχο τη μελέτη και άμεση έναρξη παρεμβάσεων οδικής ασφάλειας, χωρίς όμως να περιλαμβάνεται ο κρίσιμος κόμβος του Γαλατά, σημείο με ιστορικό θανατηφόρων τροχαίων.
Ο Υφυπουργός Νίκος Ταχιάος απάντησε στην κριτική της Αντιπολίτευσης, σημειώνοντας ότι η συγκεκριμένη σύμβαση παραχώρησης προέκυψε από διαγωνισμό που προκηρύχθηκε το 2018 επί ΣΥΡΙΖΑ. Υπογράμμισε ότι η ύπαρξη διοδίων είναι αναπόφευκτη για την αποπληρωμή της επένδυσης και ότι τα σκιώδη διόδια επιβλήθηκαν ώστε οι χρήστες να πληρώνουν τιμές αντίστοιχες με της υπόλοιπης ηπειρωτικής Ελλάδας.
Πιο αναλυτικά είπε:
«Μας κατηγορείτε για τη Σύμβαση, η οποία όμως αποτελεί το προϊόν ενός διαγωνισμού που ξεκίνησε επί ΣΥΡΙΖΑ, το 2018. Ο διαγωνισμός αφορούσε την μελέτη, χρηματοδότηση, κατασκευή και λειτουργία του τμήματος αυτού του ΒΟΑΚ με Σύμβαση Παραχώρησης. Και διερωτώμαι: υπάρχει πουθενά, παγκοσμίως, Σύμβαση Παραχώρησης με την οποία να καλείται κάποιος να χρηματοδοτήσει ένα έργο και να μην αποπληρωθεί για αυτό; Δηλαδή ο ΣΥΡΙΖΑ μας λέει ότι θα καταγγείλει τη σύμβαση; Θα την αλλάξει; Ποια; Τη σύμβαση που είναι προϊόν ενός διαγωνισμού που ο ίδιος δημοπράτησε, που ο ίδιος ξεκίνησε με αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά;
Εμείς είπαμε ότι οι αστικές μετακινήσεις δεν θα έχουν διόδια. Αυτό σημαίνει ότι η κατασκευή του έργου, η οποία κοστίζει περίπου 2,1 δισ. ευρώ- θα πρέπει να καλυφθεί από τις υπόλοιπες μετακινήσεις. Αυτά τα χρήματα – το κόστος κατασκευής του έργου – πρέπει να αποπληρωθούν, είτε αφορούν τα ιδία κεφάλαια, είτε αφορούν τα δάνεια. Για να αποπληρωθούν λοιπόν, χρειάζεται να υπάρχουν διόδια. Όσον αφορά στην τιμή τους, πράγματι, καταλήξαμε σε σκιώδη διόδια αφού όμως επιτύχαμε έκπτωση από το ανώτατο όριο του 100%. Τα σκιώδη διόδια λοιπόν, ήταν αναγκαία προκειμένου το αντίτιμο που θα καταβάλουν οι χρήστες στην Κρήτη να διαμορφωθεί με τις ίδιες χιλιομετρικές χρεώσεις με αυτές που ισχύουν σε όλη την υπόλοιπη ηπειρωτική Ελλάδα. Δηλαδή, εάν το απαιτούμενο ύψος των διοδίων για να γίνει η αποπληρωμή της επένδυσης το πλήρωναν αποκλειστικά οι χρήστες – όπως πιθανόν θα θέλατε ή υπονοείτε – θα έπρεπε το κόστος να είναι αυτό το οποίο ισχύει σε όλη την Ελλάδα, επιβαρυμένα κατά τουλάχιστον 64%.
Εμείς θεωρούμε ότι η Κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη με τη Σύμβαση Παραχώρησης την οποία καλείται να κυρώσει η Βουλή φέρνει σε πέρας ένα πάρα πολύ δύσκολο έργο, το οποίο θα το διαχειριστούμε με απόλυτη ενότητα με την τοπική κοινωνία. Θα διαβουλευτούμε με όλους τους Δήμους, θα διαβουλευτούμε με την Περιφέρεια και με όσους έχουν άποψη για το έργο».
Οι αντιδράσεις και οι ενστάσεις
Οι αντιδράσεις είναι σφοδρές και εκτεταμένες. Πλήθος πολιτών, οργανώσεων και πολιτικών φορέων εκφράζει έντονη δυσαρέσκεια, επικαλούμενοι:
- Υπέρογκα κόστη διοδίων χωρίς καμία πρόβλεψη για ευάλωτες ομάδες ή απαλλαγές για τους δημότες Χανίων και τους κατοίκους της ενδοχώρας.
- Την πρόβλεψη για “διόδια εξοικείωσης” ακόμη και πριν ολοκληρωθούν τα έργα.
- Απόλυτο έλεγχο του έργου από τον ιδιώτη παραχωρησιούχο για 35 χρόνια, παρά τη σημαντική συμμετοχή του Δημοσίου στη χρηματοδότηση.
- Ρήτρες που προστατεύουν αποκλειστικά τον παραχωρησιούχο, χωρίς καμία πρόβλεψη αποζημίωσης πολιτών για καθυστερήσεις ή επιπτώσεις από τις απαλλοτριώσεις.
- Καμία σαφή δέσμευση για την κατασκευή του τμήματος Κίσσαμος–Χανιά, με την κυβέρνηση να δηλώνει απλώς ότι “θα εξεταστεί μετά την έγκριση των περιβαλλοντικών όρων”.
Οικονομικά και τεχνικά χαρακτηριστικά
Η χρηματοδότηση του έργου προέρχεται από τρεις πηγές:
- Ίδια κεφάλαια του παραχωρησιούχου: 219,3 εκατ. ευρώ (243,5 εκατ. αν ασκηθεί το δικαίωμα προαίρεσης).
- Δημόσια συμβολή: 693 εκατ. ευρώ (792 εκατ. με το δικαίωμα προαίρεσης).
- Δανεισμός από εμπορικές τράπεζες: 971,8 εκατ. ευρώ (1,079 δισ. με προαίρεση).
Η τιμή των διοδίων θα διαμορφωθεί στα 0,053 ευρώ/χλμ. (προ ΦΠΑ, τιμές 2022) για οχήματα κατηγορίας 2. Καθώς τα αναμενόμενα έσοδα δεν επαρκούν για την αποπληρωμή της επένδυσης, το Δημόσιο δεσμεύεται να καλύψει τη διαφορά με σκιώδη διόδια που ανέρχονται στο 64,62% του συνολικού τέλους.
Σύμφωνα με υπολογισμούς, η διαδρομή Χανιά–Ηράκλειο με επιστροφή ενδέχεται να αγγίξει τα 30 ευρώ, με 12 εξ αυτών να καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Πολιτικές προεκτάσεις
Η Αντιπολίτευση κατηγορεί την κυβέρνηση για πρόχειρη και άδικη σύμβαση, χωρίς ισχυρές ρήτρες υπέρ του Δημοσίου και χωρίς προσαρμογή στις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας. Από την άλλη, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιμένει ότι πρόκειται για ένα κρίσιμο έργο που βάζει τέλος σε καθυστερήσεις δεκαετιών και εξασφαλίζει επιτέλους σύγχρονη οδική υποδομή στην Κρήτη.
