Μια ανάγνωση του Ερωτόκριτου διαφορετική από τις συνηθισμένες προτείνουν οι Χαΐνηδες και η ομάδα Κι όμΩς κινείται στη μουσική παράσταση που παρουσιάζουν με τη συμμετοχή του Ψαραντώνη.
Μουσική:
Το μουσικό σχήμα Χαΐνηδες
Δημήτρης Αποστολάκης λύρα
Δημήτρης Ζαχαριουδάκης τραγούδι –κιθάρα
Μαρία Κώτη τραγούδι
Τάκης Κανέλλος κρουστά
Κλέων Αντωνίου ηλεκτρική κιθάρα
Θοδωρής Ρέλλος σαξόφωνο
Μιχάλης Νικόπουλος λαούτο, μαντολίνο
Παλαμιώτης Γιώργος, μπάσο
Κίνηση:
Κι όμΩς κινείται
Χορός – Ακροβασία:
Αμέντας Γιώργος
Δημάς Βασίλης
Μακατσώρης Χριστόφορος
Λινάρδου Αντιγόνη
Παρασκευοπούλου Ιωάννα
Σουγιουλτζή Χριστίνα
Χαμηλοθώρη Λία
Φωτισμοί:
Κι όμΩς κινείται
Σκηνικός χώρος:
Κι όμΩς κινείται
Ηχοληψία:
Σάκης Γκίκας
Ο Ψαραντώνης και ο Χαΐνης Δ. Αποστολάκης, που θα αφηγηθούν με το τραγούδι τους, είναι εκπρόσωποι των δυο τελευταίων γενιών στην Ευρώπη, που μεγαλώνοντας στα χωριά τους, κληρονόμησαν και αποστήθισαν από την προφορική παράδοση μεγάλα κομμάτια ενός έπους αναφοράς, όπως είναι ο Ερωτόκριτος.
“Ο Ερωτόκριτος που διαβαζόταν και απομνημονευόταν από μορφωμένους και αγράμματους (από την Κρήτη μέχρι τα Επτάνησα, τη Σμύρνη, την Ήπειρο, το Αιγαίο, τους κλεφταρματωλούς, τον ελληνισμό της διασποράς) πρόσφερε το έλασσον γλωσσικό υπόστρωμα στο νεοσύστατο εθνικό κράτος της Ελλάδας κι επηρέασε τους μεγάλους της ποιητές από το Σολωμό μέχρι το Σεφέρη. Τα προτάγματα που νοηματοδότησαν το ατομικό φαντασιακό, στην αρχαιότητα των Ομηρικών Επών, ήταν η «ανδρεία», η «τιμή» και το «κάλλος». Στον Ερωτόκριτο έχομε την «παλληκαριά», τη «φρόνηση» και την «ομορφιά». Και τα δύο είναι εγχειρίδια αξιακής θεμελίωσης και συμπεριφορικής ηθικής για πολλές γενιές ανθρώπων.
Όμως η μεγάλη ομοιότητα, έγκειται στο γεγονός ότι δεν ήταν ούτε ακριβώς τραγούδια , ούτε ποιήματα, ούτε θεατρικά έργα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ήταν εκστατικά παραστατικά τραγουδαφηγήματα. […]
Ο Ερωτόκριτος εκδιώχτηκε από τα χωριά της Κρήτης. Τη θέση του πήραν το δελτίο των 8 στην τηλεόραση, το facebook, ο αυτισμός των sms και ο θόρυβος από την εκβιομηχάνηση της γεωργικής εργασίας. Συνήθως τον συναντάμε στα χείλη τραγουδιστών, που του αφιερώνουν ένα τρίλεπτο γλυκερής και αυτάρεσκης ευαισθησίας και σε θεατρικές παραστάσεις ως φολκλόρ ή ως φολκλόρ «πειραγμένο». Ο λόγος της αποτυχίας των προσπαθειών αυτών είναι, όπως προανέφερα ότι ο Ερωτόκριτος καθώς δεν είναι ούτε ποίημα, ούτε τραγούδι, ούτε θεατρικό έργο, απαιτεί άλλη στάση, άλλη ευθύνη, άλλη απεύθυνση, άλλη πίστη και εντέλει, άλλη αναπαράσταση. […]
Για την ανάδειξη αυτών των θησαυρών θα ήθελα να επιχειρήσω μιαν άλλη αναπαράσταση της διαλεκτικής του Ερωτόκριτου, στηριγμένη στη δύναμη, την πίστη και την τέχνη των ιδιαίτερων προσώπων, που θα καταδυθούν σ΄ αυτή την αρχέγονη συνειδησιακή κατάσταση του Ομηρίδη- Λυράρη-Ράπερ. Η διαλεκτική της τραγουδαφήγησης από τα πολλά διαφορετικά όργανα και τις φωνές, συμπληρώνεται και διαχέεται στη θεατρική πτυχή του έργου, από τη στικτική ή αντιστικτική παρουσία της ομάδας κι όμΩς κινείται. Η ανάγκη που μας οδήγησε στην παρουσία του χορού, είναι η άμεση και καθαρή σχέση του με τη ρυθμολογία και την εκστατική υπόσταση του έπους, μια σχέση απαλλαγμένη από τη θεατρική του αναπαράσταση”.
Δ. Αποστολάκης.
Ερωτόκριτος κι όμΩς κινείται
Πως χορεύεται ένα έπος;
Πως χορεύεται μια τραγουδαφήγηση, που πότισε με τέτοιο απόλυτο τρόπο τη μουσική παράδοση,
έπλασε σε μεγάλο βαθμο τη γλώσσα που μιλιέται σε αυτόν τον τόπο, συγκίνησε γενιές ανθρώπων, τους δάνισε εικόνες και σύμβολα για τον έρωτα, τον ηρωισμό, τη φιλία, τη γενναιότητα, την αξιοπρέπεια, τον πόνο, το σωστό και το λάθος και τελικά υιοθετήθηκε απόλυτα ως σύμβολο, αντιπρόσωπος του πολιτισμού τους;
Πως χορεύεται ένας κλασικός μύθος, με παγκόσμιες φλέβες, με χαρακτήρες αρχέτυπα της δυτικού κόσμου, γέννημα της αναγέννησης του, που αμφισβητεί τις αυθεντίες και τις δομές αιώνων, για να αλλάξει την έννοια της προσδοκίας της ανθρώπινης ζωής;
Πως χορεύεται μια ιστορία επανάστασης του καινούριου ανθρώπου-ήρωα, που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο;
Ο δρόμος της ομάδας δεν είναι αναπαραστατικός, δηλαδη δε στοχεύουμε στην αφήγηση της ιστορίας μέσω εικόνων, που να την περιγράφουν. Αυτό το κάνει ο αφηγητής-μουσικός.
Η αφήγηση ρέει, μέσα σε αυτό το ιδιαίτερο χωροχρονικό καλούπι της μελωδικής γραμμής,
Αυτή την εκστατική επαναληπτική φόρμα, η οποία έχει τη δύναμη να αφηγηθεί χιλιάδες στίχους , βυθίζοντάς σε σιγά σιγά σε μια αιωρούμενη κατάσταση μη εκπλήξεων και οι λέξεις από άγγελοι νοημάτων γίνονται και αυτές μουσική.
Είναι ακριβώς αυτό που εικάζουμε οτι συνέβαινε με τη διήγηση των ομηρικών επών, αυτή η πανάρχαια τραγουδαφήγηση των πρώτων κοινωνιών , που μεταμορφώνεται δια μέσου των πολιτισμών ( τραγωδία, τροβαδούροι, εκλησιαστικά άσματα, όπερα, δημοτικά τραγούδια ) διατηρεί, όμως, το στόχο της και το μέσο επίτευξής του.
Η λαϊκή τέχνη έχει και μια άλλη τρομερά πλούσια δεξαμενή, αστείρευτη επίσης , την ακροβασία. Από τα μινωϊκά ταυροκαθάψια και τις ρωμαϊκές αρένες ως την ιταλική commedia και τους περιπλανώμενους θιάσους μαγείας, η πράξη της ακροβασίας (ισορροπώ ή πέφτω βαδίζοντας στο άκρο) στοχεύει στον εντυπωσιασμό, την έκπληξη, το γέλιο, τη θλίψη και γενικά τη συναισθηματική ταραχή, που προξενεί η υπέρβαση του ανθρώπινου ορίου.
Έχει να κάνει με το κατόρθωμα και αυτό είναι εξ’ ορισμού συγκινητικό.
Κι έτσι κάπως συνδέονται οι αρχετυπικοί χαρακτήρες του Ερωτόκριτου, με τις απόλυτες συμπεριφορές τους, που βρίσκονται στα άκρα της ανθρώπινης αντοχής, με την εικόνα της ακροβασίας στην πιο βασική της φόρμα (ο άνθρωπος που περπατά πάνω σε τεντωμένο σκοινί, που μετεωρίζεται στην κούνια, που λυγίζει και διπλώνεται έξω από το όριο του φυσικού, που στροβιλίζεται, πέφτει και ξανασηκώνεται) .
Το μέρος της εικονοπλασίας, σ΄ ό,τι αφορά στην αφήγηση του μύθου από την ομάδα, συμβαίνει με ακροβατικές πράξεις, οι οποίες συνυπάρχουν, όμως με την αφήγηση , τη μουσική και φυσικά το χορό. Κατασκευάζουμε δηλαδή μια σκηνική πραγματικότητα σε επίπεδα, όπου η συνολική εικόνα απαρτίζεται από ταυτόχρονα εξελισσόμενες δράσεις των ερμηνευτών. Έτσι ο θεατής καλείται να διαλέξει ποιανού τη διαδρομή θα ακολουθήσει και τι θα χρωματίσει ως σημαντικό. Αυτού του τύπου η παρουσίαση επιτρέπει στους ερμηνευτές να λειτουργήσουν έξω από τη λογική της ιεράρχησης των προσώπων σε σημαντικά και λιγότερα σημαντικά, αφού είναι ακριβώς η σύνθεση τους που ολοκληρώνει τον παλμό και το νόημα της παράστασης.
Η επιλογή του Ερωτόκριτου δεν έγινε μέσα στα πλαίσια μιας γλυκερής και νοσταλγικής φολκλόρ αναφοράς.
Για μας, δεν είναι συγκινητικό μόνο το παρελθόν του .
Η επαναστατική του πίστη, στον άνθρωπο που αλλάζει τη μοίρα του, η βαθειά διαλεκτική του λόγου των προσώπων του , η μουσική του φόρμα και η μορφή του γλώσσας του είναι συγκινητικά στο παρόν.
