Οι ανεξερεύνητες γωνιές της Ελλάδας πάντα μπορεί να κρύβουν εκπλήξεις που δεν τις φαντάζεσαι και δεν τις περίμενες. Κάποιες από αυτές θα τις βρεις σε ακριτικές ακτές και άλλες στα ψηλά βουνά. Όπως στις κορυφές του Ψηλορείτη. Εκεί που βρίσκονται τα περίφημα αλλά άγνωστα σε πολλούς Μιτάτα της Ελλάδας.
Όπως αναφέρει το exploringgreece.tv, πρόκειται για ένα εντυπωσιακό οικοδόμημα στην Κρήτη με συγκεκριμένη χρήση. Τα αποκαλούν πέτρινα ιγκλού και όχι άδικα. Βλέποντας τις εικόνες καταλαβαίνεις το γιατί.
Εκεί, λοιπόν, στα πολύ ορεινά του Ψηλορείτη βρίσκονται τα περίφημα μιτάτα. Κτήρια με ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική η οποία έχει πανάρχαιες ρίζες. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι ότι είναι κατασκευασμένα από πέτρες χωρίς λάσπη ή άλλο συνδετικό υλικό. Κι όμως στέκονται δεκάδες χρόνια χωρίς να καταρρέουν. Πρόκειται για μια αρχιτεκτονική κατασκευή πανομοιότυπα με αυτή των μινωικών θολωτών τάφων. Γκριζοπράσινες ασβεστολιθικές σχιστόπλακες οι οποίες έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε τελικά το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακά θολωτά δημιουργήματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το πιο παλιό μιτάτο το οποίο βρίσκεται στη Νίδα και έχει χάραγμα 1841.
Τι είναι όμως τελικά αυτές οι πέτρινες και ιδιαίτερες κυψέλες. Πρόκειται στην πραγματικότητα τα ανθεκτικά και ζεστά ορεινά καταφύγια των βοσκών ώστε να μπορέσουν να αντέξουν το χιόνι και τις κακές καιρικές συνθήκες. Θα έπρεπε να δημιουργήσουν οικοδομήματα τα οποία θα μπορούν να αντέχουν τους ανέμους και το κρύο και δεν θα χρειάζονταν πολλά υλικά. Αυτά τα ξερολιθικά απανεμίδια ήταν ό,τι έπρεπε. Και όπως αποδείχτηκε, οι Κρητικοί είχαν δίκιο.
Βλέποντας τα κτίρια και παρατηρώντας τα, θα δεις ότι έχει μόνο ένα άνοιγμα και συγκεκριμένα μια χαμηλή πόρτα. Εξωτερικά βλέπεις ότι κατά κύριο λόγο αποτελείται από τέσσερις βασικούς χώρους οι οποίοι είναι οι εξής: το κύριο μιτάτο, τον κούμο, το τυροκέλι (ο χωρός δηλαδή στον οποίο φυλάσσεται και ωριμάζει το τυρί) και τη μάντρα για τη φύλαξη των ζώων. Στον κύριο χώρο του μιτάτου γίνεται ουσιαστικά και η επεξεργασία του γάλακτος για το ντόπια παραδοσιακά τυριά.
Το καζάνι της τυροκομικής θα το έβλεπες σε μια ευρύχωρη παραστιά ενώ κοιτώντας ψηλά, στην κορυφή δηλαδή του θόλου υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα, ο ανηφοράς, για τον φωτισμό και την έξοδο του καπνού.
Η ζωή στα μιτάτα
Όπως μπορείς να αντιληφθείς η ζωή στα μιτάτα και το περιβάλλον δεν είναι εύκολη. Βρίσκεσαι ουσιαστικά ανάμεσα σε γη και ουρανό και πολλές φορές με πολύ δύσκολες και αντίξοες συνθήκες. Ο Ψηλορείτης αποτελεί το κέντρο του κόσμου για τους βοσκούς του. Ανθρώπους που μεγάλωσαν σε αυτό το περιβάλλον με όλες τις δυσκολίες και αγαπούν τα μιτάτα τους. Το σπίτι τους στην πραγματικότητα…