Του Μάριου Διονέλλη
Με ηχηρά μηνύματα εναντίον της εφαρμοζόμενης πολιτικής στον τομέα του πολιτισμού ολοκληρώθηκε χθες στον Αγιο Νικόλαο το 13ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο η πενταετής παρουσίαση όλων των νέων δεδομένων της επιστημονικής έρευνας της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της εθνογραφίας, της τέχνης και των γραμμάτων της Κρήτης.
Πέρα από το πλήθος των επιστημονικών ανακοινώσεων, οι συζητήσεις και τα πηγαδάκια στο περιθώριο του συνεδρίου είχαν επίκεντρο τις μεθοδεύσεις της Λίνας Μενδώνη στον τομέα του πολιτισμού. Τα τέσσερα ψηφίσματα που εγκρίθηκαν ομόφωνα από την Ολομέλεια του συνεδρίου στην τελευταία μέρα των εργασιών, θέτουν στο στόχαστρο τους προκλητικούς χειρισμούς στην υπόθεση της Συλλογής Στερν, τη μετατροπή των μεγάλων μουσείων σε νομικά πρόσωπα αλλά και την εγκατάλειψη των μνημείων της υπαίθρου ενώ τέθηκε με ένταση και το ζήτημα της μηδενικής χρηματοδότησης για τα λειτουργικά έξοδα των δημόσιων αρχείων, που είναι αρμοδιότητας του υπουργείου Παιδείας και στο οποίο αναφέρθηκε ιδιαίτερα και από το βήμα του συνεδρίου ο ομότιμος καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, Χρήστος Λούκος.
Τα ψηφίσματα
Για τη Συλλογή Στερν οι σύνεδροι «εκφράζουν τον προβληματισμό τους για την πρόσφατη συμφωνία μεταξύ ΥΠΠΟΑ αφενός και φορέων και ιδιωτών των ΗΠΑ αφετέρου, με αντικείμενο συλλογή αρχαίων αντικειμένων του κυκλαδικού πολιτισμού. Η διαδικασία αυτή συνιστά μεταστροφή της ώς τώρα πολιτικής του ελληνικού κράτους και προκαλεί ανησυχία για τη δημιουργία προηγουμένου απέναντι στη διεκδίκηση αρχαιοτήτων που έχουν εξαχθεί παράνομα από τη χώρα». Για το θέμα των μουσείων οι σύνεδροι τονίζουν ότι «ο πρόσφατος νόμος με τον οποίο πέντε μεγάλα κρατικά μουσεία της χώρας, μεταξύ των οποίων και το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, καθίστανται ΝΠΔΔ και αποκόπτονται από την Αρχαιολογική Υπηρεσία θέτει ποικίλα ζητήματα λειτουργίας των μουσείων σε συνάρτηση με τη συνολική διαχείριση του αρχαιολογικού αποθέματος, και ιδιαίτερα καθιστά προβληματική την αναγκαία και ώς σήμερα δεδομένη αμφίδρομη κινητικότητα των στελεχών, επιστημονικών και τεχνικών, μεταξύ της υπηρεσίας και των δημοσίων μουσείων.
Οι σύνεδροι εκφράζουν την ευχή η δομική αυτή αναδιάρθρωση να τεθεί εκ νέου σε διάλογο, ώστε η ηγεσία και τα στελέχη της Υπηρεσίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφυπηρέτησαν μετά από μακρά ευδόκιμη θητεία, να αναζητήσουν και να καταλήξουν σε κοινά αποδεκτές λύσεις, με δεδομένο ότι γνώμονας όλων είναι η εξυπηρέτηση του δημόσιου συμφέροντος».
Στο τρίτο ψήφισμα οι σύνεδροι «εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για την εγκατάλειψη των μνημείων της υπαίθρου και ειδικά των τοιχογραφημένων ναών της Κρήτης. Αξιόλογα τοιχογραφικά σύνολα, κυρίως του 14ου και 15ου αιώνα, κινδυνεύουν να καταστραφούν για πάντα, λόγω έλλειψης χρηματοδοτήσεων. Ζητούμε από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ελληνικού κράτους και της Ευρωπαϊκής Ενωσης να υιοθετήσουν ποιοτικά και όχι αποκλειστικά οικονομικά κριτήρια για την ένταξη των μνημείων σε προγράμματα χρηματοδότησης. Κρίνουμε επίσης ως αναγκαίο να προχωρήσει το ΥΠΠΟΑ στην πρόσληψη εξειδικευμένου προσωπικού στις αρμόδιες Εφορείες προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να επεμβαίνουν σωστικά». Τέλος, οι σύνεδροι «εκφράζουν την ανησυχία τους για τις δυσλειτουργίες που παρουσιάζουν τα δημόσια αρχεία της χώρας (τα κεντρικά Γενικά Αρχεία του Κράτους καθώς και τα περιφερειακά) κατά τα τελευταία χρόνια, από τη μηδενική καταβολή λειτουργικών εξόδων. Το πρόβλημα δεν είναι κατ’ αρχήν οικονομικό, αλλά οφείλεται σε διαδικαστικά ζητήματα, τα οποία δεν επιλύονται εγκαίρως από το αρμόδιο υπουργείο Παιδείας του Θρησκευμάτων. Οι σύνεδροι εκφράζουν την προτροπή για την άμεση αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων ώστε να Αρχεία να εξασφαλίζουν τα κατάλληλα μέσα για την ασφαλή και εύρυθμη λειτουργία τους».
Σημαντικό έργο
Στο 13ο Κρητολογικό Συνέδριο συμμετείχαν 484 μελετητές από την Ελλάδα και άλλες 20 χώρες, ενώ παρουσιάστηκε το 95% από τις προγραμματισμένες 347 πρωτότυπες επιστημονικές ανακοινώσεις. Η Ολγα Γκράτζιου, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου, ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Κρήτης, τόνισε πως στο συνέδριο πραγματοποιήθηκαν επιστημονικές προσεγγίσεις για την ιστορία και την αρχαιολογία της Κρήτης από διαφορετικούς κλάδους που κατάφεραν να συνομιλήσουν ισάξια μεταξύ τους. «Βλέπουμε το παρελθόν με ευρυγώνιο φακό.
Η αρχαιολογία μελετά τα κατάλοιπα στον χώρο, ενώ η ιστορία μελετά την κοινωνία που δρούσε στον χώρο αυτό. Φέτος προστέθηκαν και νέες θεματικές που δεν τις είχαμε στο παρελθόν όπως ο κινηματογράφος ως ένδειξη των αντιλήψεων ή της πρόσληψης της ιστορίας», ανέφερε η κ. Γκράτζιου ενώ τόνισε ιδιαίτερα τη μεγάλη συμμετοχή νέων ερευνητών και υποψήφιων διδακτόρων
Νίκος Ζερβός, δήμαρχος Αγίου Νικολάου, Ολγα Γκράτζιου, πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής, και Αλέξης Καλοκαιρινός, πρόεδρος της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών
Ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός αναφερόμενος ειδικά στις αρχαιολογικές ανακαλύψεις του Λασιθίου στάθηκε ιδιαίτερα στην ανάγκη ανάδειξης της Σπιναλόγκας «μακριά από λογικές αξιοποίησης» όπως είπε χαρακτηριστικά, αφήνοντας σαφείς αιχμές για την υπουργό Πολιτισμού, η οποία σε πρόσφατη επίσκεψή της έκανε αναφορά στη δημιουργία gourmet εστιατορίου πάνω στο νησί.
Ο Αλέξης Καλοκαιρινός, πρόεδρος της Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών, η οποία είχε και την ευθύνη της διοργάνωσης, στάθηκε ιδιαίτερα στις καινοτομίες του συνεδρίου, όπως η πλήρης μετάδοση μέσω live streaming αλλά και ο «υβριδικός» χαρακτήρας που έδωσε τη δυνατότητα για εξ αποστάσεως παρακολούθηση και συμμετοχή των ερευνητών.