Ένα παλαιότερο άρθρο του δημοσιογράφου Steven Tagle, που δημοσιεύθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2023 στο πλαίσιο του προγράμματος του Institute of Current World Affairs (ICWA), επαναφέρει στο προσκήνιο το ακανθώδες ζήτημα της παρουσίας της στρατιωτικής βάσης των ΗΠΑ στον Κόλπο της Σούδας. Το άρθρο καταγράφει την ιστορία, τη σημασία, αλλά και τις αντιδράσεις γύρω από τη βάση, βασιζόμενο σε εκτενή επιτόπια έρευνα στα Χανιά.
Το ICWA, που ιδρύθηκε το 1925 από τον Αμερικανό βιομήχανο Τσαρλς Ρίτσαρντ Κρέιν, επιδιώκει να ενισχύσει την κατανόηση των διεθνών πολιτισμών και ζητημάτων από την αμερικανική κοινωνία, στέλνοντας νέους επαγγελματίες σε διάφορες περιοχές του κόσμου. Οι υπότροφοι του Ιδρύματος σχεδιάζουν και υλοποιούν πλήρως χρηματοδοτούμενα προγράμματα μελέτης και πολιτισμικής εμβάθυνσης, τα αποτελέσματα των οποίων παρουσιάζονται σε μηνιαίες αναφορές.
Στο πλαίσιο αυτού του προγράμματος, ο Tagle παρέμεινε στην Κρήτη και διερεύνησε εκτενώς τη στρατηγική παρουσία των ΗΠΑ μέσω της βάσης NSA Σούδας.
Ιστορικό και Οικονομικά Στοιχεία
Η NSA Σούδα ιδρύθηκε το 1969 ως ένα μικρό ναυτικό απόσπασμα 16 ατόμων και αναβαθμίστηκε σε πλήρη ναυτική υποστηρικτική εγκατάσταση το 1980. Σήμερα, απασχολεί περίπου 1.000 άτομα, ανάμεσά τους εν ενεργεία στρατιωτικούς, Αμερικανούς πολιτικούς υπαλλήλους, εργολάβους, οικογένειες και Έλληνες εργαζομένους μέσω της Πολεμικής Αεροπορίας. Το οικονομικό της αποτύπωμα είναι σημαντικό, αφού, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Steven Tagle, το οικονομικό έτος 2022, η εγκατάσταση συνέβαλε με περίπου 158 εκατομμύρια δολάρια στην τοπική οικονομία, μέσω μισθοδοσίας, τοπικών αγορών, συμβάσεων, πωλήσεων και ενοικιάσεων.
Η «Άλλη Όψη» – Αντιδράσεις και Ιστορικά Αντισώματα
Ο Tagle δεν αποφεύγει τις αναφορές στις κοινωνικές αντιδράσεις. Ο Γκρέγκορι Πάππας, Ελληνοαμερικανός και ιδρυτής του οργανισμού Greek America Foundation, θυμάται έντονα το σύνθημα «ΕΞΩ ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ» γραμμένο σε γκράφιτι στο ενετικό λιμάνι των Χανίων — μια υπενθύμιση του διαχρονικού αντιαμερικανισμού που χαρακτήριζε μέρος της ελληνικής κοινωνίας μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974.
Παρά τη σχετική αποκλιμάκωση των αντιδράσεων τα τελευταία χρόνια, πολιτικοί και κοινωνικοί φορείς εξακολουθούν να εκφράζουν ανησυχίες. Τον Φεβρουάριο του 2023, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) οργάνωσε διαμαρτυρία με αφορμή την παρουσία του αμερικανικού αεροπλανοφόρου USS George H.W. Bush στον Πειραιά και εν συνεχεία στη Σούδα. Ο Νίκος Αμπατιέλος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, χαρακτήρισε την Ελλάδα «προγεφύρωμα ενάντια σε άλλους λαούς» και κατήγγειλε την εμπλοκή της χώρας σε γεωπολιτικά παιχνίδια που, όπως είπε, «στρέφονται ακόμα και ενάντια στον ΝΑΤΟϊκό σύμμαχο, την Τουρκία, εις βάρος του ελληνικού λαού».
Η δήλωση Καλογερή που προκαλεί ερωτήματα
Ξεχωριστό ενδιαφέρον προκαλεί η τοποθέτηση του Αντιπεριφερειάρχη Χανίων, Νίκου Καλογερή, προερχόμενου από το ΠΑΣΟΚ. Σε συνάντησή του με τον Steven Tagle, ο κ. Καλογερής προέβη σε μια ιδιαίτερα τολμηρή εκτίμηση:
«Το 95% των Ελλήνων δεν έχει πρόβλημα με τη βάση της NSA στη Σούδα, ενώ το 5% που αντιδρά είναι κυρίως κομμουνιστές. Άλλοι πιστεύουν ότι η βάση καθιστά τα Χανιά στόχο, αλλά εγώ πιστεύω πως στην πραγματικότητα κάνει την περιοχή μας πιο ασφαλή».
Η δήλωση του Αντιπεριφερειάρχη εγείρει εύλογες απορίες και προβληματισμούς. Το ποσοστό του 95% υπέρ της βάσης δεν φαίνεται να στηρίζεται σε συγκεκριμένα εμπειρικά δεδομένα ή δημοσκοπήσεις. Επιπλέον, η πολιτική ταύτιση των διαφωνούντων αποκλειστικά με το ΚΚΕ, ενδεχομένως αποσιωπά ή υποτιμά ευρύτερες φωνές αντίθεσης από άλλους πολιτικούς, κοινωνικούς και επιστημονικούς χώρους που εκφράζουν ανησυχία για τον ρόλο των ΝΑΤΟϊκών βάσεων στην Ελλάδα ενώ αποκρύπτει την ύπαρξη στο παρελθόν ενός παλλαϊκού μαζικού κινήματος στο οποίο συμμετείχαν ευρύτερα λαϊκά στρώματα.
Η αναγωγή της διαφωνίας σε “κομμουνιστική”, λες και επειδή εκφράζεται και από κομμουνιστές δεν έχει αξία, αφενός απλοποιεί ένα σύνθετο ζήτημα εθνικής ασφάλειας, κυριαρχίας και διεθνούς πολιτικής, αφετέρου αποκλείει από τον δημόσιο διάλογο μια ενδιάμεση, σκεπτικιστική προσέγγιση που υιοθετείται από ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας.
Μεταξύ ασφάλειας και γεωπολιτικού κινδύνου
Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στη Σούδα παραμένει ένας στρατηγικός πυλώνας για το ΝΑΤΟ και την αμερικανική πολιτική στην Ανατολική Μεσόγειο. Ωστόσο, η τοπική αποδοχή ή ανοχή δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένη, ούτε να αναπαράγεται χωρίς δημοκρατικό έλεγχο και επαρκή πληροφόρηση.
Καθώς η γεωπολιτική αστάθεια εντείνεται, και η Ελλάδα εμπλέκεται ενεργά σε διεθνείς στρατιωτικές επιχειρήσεις, ο διάλογος για το ρόλο της βάσης Σούδας είναι αναγκαίος. Όχι για να ανατροφοδοτήσει διχαστικές ρητορικές, αλλά για να διασφαλίσει ότι η τοπική κοινωνία συμμετέχει συνειδητά και ισότιμα στη διαμόρφωση του μέλλοντος της περιοχής της.
