Δεν ζούσαν στον Τοπανά (Τοπχανά) που σημαίνει παλιό πολυβολείο. Ζούσαν λίγο πιο κάτω στην Οβραϊκή που νομίζω πως σήμερα είναι αν δεν κάνω λάθος η οδός Σκουφών. Εκεί κοντά στη Συναγωγή. Αυτό το κομμάτι λεγόταν Οβραϊκή. Έτσι το ‘λεγε η γιαγιά μου, έτσι το ‘λεγε η μαμά μου, έτσι το ‘λεγαν οι παλιοί. Η Οβραϊκή Χαμηλά. Ο Τοπανάς είναι κοντά στο Ξενία.
Ζούσαν ειρηνικά αλλά όχι «ερωτευμένοι». Θυμάμαι πως όταν η γιαγιά μου η Σμυρνιά ήθελε να πει κάποιον τσιγκούνη έλεγε: «Είναι Οβριός». Στην συνείδηση των ντόπιων κατοίκων ήταν φιλοχρήματοι. Δεν είχαν όμως εχθρικά συναισθήματα απέναντί τους.
Γι’ αυτό όταν στην Κατοχή κάποιος Χανιώτης, δεν θυμάμαι το όνομά του, υπηρέτης σε πλούσιο Εβραίο, τον κατέδωσε στους Γερμανούς για να επωφεληθεί της περιουσίας του, η γιαγιά μου του ‘κοψε την καλημέρα και μας μιλούσε γι’ αυτόν με περιφρόνηση.
Επίσης ο Αλή Γκογκό (από αυτόν βγήκε καπνίζει σαν τον Αλή Γκογκό) ήταν μουσουλμάνος ψηλός και αδύνατος. Έβαζε δύο με τρία τσιγάρα σε κάθε ρουθούνι της μύτης του και στο στόμα και έτσι που έβγαινε ο καπνός και ήταν ψηλός μαύρος και αδύνατος έμοιαζε με φουγάρο.
Όταν μετά την καταστροφή της Μικράς Ασίας εκδιώχθηκαν αυτός έκλαιγε και φώναζε: «Δεν θέλω να φύγω». Τον βάλανε διά της βίας στο καράβι και πήδηξε δύο φορές στη θάλασσα. Τότε τον έδεσαν με αλυσίδες και συνέχισαν να φορτώνουν. Συνέχισε ο κακομοίρης να κλαίει και να φωνάζει: «Πατρίδα μου Χανιά μου, θα γυρίσομε. Με βάρκες, με σανίδες, κολυμπώντας».
Η καϋμένη η γιαγιά μου, ήταν τόσος ο τρόμος που ‘χε βιώσει με τους Τσέτες να σφάζουν που όταν ήμουν μικρή την ρωτούσα αν θέλει να γυρίσει πίσω, άνοιγε διάπλατα με τρόμο τα γκριζοπράσινα μάτια της και έλεγε: «Σε μια άλλη ζωή, σε μια άλλη ζωή».
Επίσης οι Χαλικούτηδες ζούσαν στο Κουμ – Καπί. Νομίζω πως ήταν γανωτές. Γάνωναν τα καζάνια. Ήταν ακατάστατοι και όταν ένα σπίτι ήταν ασυγύριστο έλεγαν οι γυναίκες: «Είναι ίδιο χαλικουταριό». Αυτά έλεγαν. Δεν ξέρω αν θεωρούνται ρατσιστικά αλλά όμως λεγόταν. Αυτή είναι η αλήθεια.
Άννα Κωνσταντουδάκη – Αγγελάκη